Берасьцейскі павет

	Берасьцейскі павет
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Статус	павет[d]
Адміністрацыйны цэнтар	Берасьце
Дата ўтварэньня	1513
Дата скасаваньня	1795
Старосты	Старосты берасьцейскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Час існаваньня	1565/66—1795
Месцазнаходжаньне Берасьцейскага павету
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Берасьцейскі павет (неадназначнасьць).

Берасьце́йскі паве́т — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Падляскага, пазьней Берасьцейскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Сталіца — места Берасьце.

ГісторыяРэдагаваць

Утварыўся ў 1513 годзе ў складзе Падляскага ваяводзтва^[1]. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў перайшоў да Берасьцейскага ваяводзтва. Адначасна ў ягоны склад увайшла тэрыторыя скасаваных Кобрынскага і Камянецкага паветаў.

У 1616 годзе ад Берасьцейскага павету Вялікага Княства Літоўскага да Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва Каралеўства Польскага далучылі маёнткі Бокавічы, Вітулін, Гарадзішча, Казерады , Міжрэчча, Палюбічы, Росаш, Яблань ды іншыя^[2].

Захавалася сьведчаньне азначэньня жыхароў Берасьцейскага павету ліцьвінамі: «литвин… Мартишка з города с Кобрина» (1609—1610 гады)^[3]. Апроч таго, сярод вернікаў некалькі парафіяў ўпамінаецца старалітва, якую крыніцы зьвязваюць з русінамі: Чарнаўчыцы (1721 год)^[4], Камянец (1726 год)^[5]^[6], Равяцічы (1746 год)^[7].

У 1791 годзе, згодна з Канстытуцыяй Рэчы Паспалітай, з складу Берасьцейскага вылучылі Кобрынскі павет з цэнтрам у месьце Кобрынь^[8].

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) большая частка павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, заходнія рэгіёны — у Аўстрыі.

СымболікаРэдагаваць

Павятовая харугва была блакітнага колеру з выяваю Пагоні ў чырвоным полі^[9].

Мескія гербы атрымалі Белая, Берасьце, Высокае, Гарадзец, Камянец, Кобрынь, Кодань, Малеч, Мілейчыцы, Пяшчатка, Пружаны, Славатычы, Шарашоў, Янаў Падляскі.

ГеаграфіяРэдагаваць

Аблога Берасьця, 1657 г.

На поўначы межаваў зь Мельніцкім паветам Падляскага ваяводзтва і Ваўкавыскім паветам Наваградзкага ваяводзтва, на ўсходзе — з Слонімскім паветам Наваградзкага ваяводзтва і Пінскім паветам Берасьцейскага ваяводзтва, на поўдні і захадзе — з Каралеўствам Польскім.

У склад Берасьцейскага павету ўваходзіла тэрыторыя Берасьцейскага гродавага, Зёлаўскага, Камянецкага, Кобрынскага, Шарашоўскага старостваў (дзяржаўных воласьцяў) і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

Найбольш значныя месты і мястэчкі: Белая, Бяроза Картуская, Вішніцы, Воўчын, Высокае, Ганна, Дывін, Дакудаў, Камянец, Кобрынь, Кодань, Міжрэчча, Пішчац, Пружаны, Ражанка, Славатычы, Уладава, Чарнаўчыцы, Шарашоў, Янаў Падляскі^[9]. Таксама на тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі Антопаль, Воінь, Гарадзец, Дамачава, Ламазы, Малеч, Мілейчыцы, Сялец, Тэрэспаль. Магдэбурскае права мелі Белая (1.06.1621), Берасьце (15.08.1390), Вішніцы (XVI ст.), Высокае (1494), Ганна (1546), Гарадзец (10.12.1589), Дакудаў (1504), Дывін (1642), Камянец (26.06.1503), Кобрынь (10.12.1589), Кодань (1511), Ламазы (1568), Малеч (6.06.1645), Міжрэчча (XV ст.), Мілейчыцы (1516), Пішчац (1530), Пружаны (6.05.1589), Славатычы (1577), Уладава (1534), Чарнаўчыцы (1718), Шарашоў (1726).

ДэмаграфіяРэдагаваць

Кляштар у Бярозе Картускай

У сярэдзіне XVII ст. налічваў 40 455 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 283 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 147 тыс. чал.^[10]

На 1775 год павет налічваў 32 554 дымы^[11].

УраднікіРэдагаваць

Асноўны артыкул: Старосты берасьцейскія

Павятовы соймік праходзіў у Берасьці, тамака ж месьціліся падкаморскі,земскі, гродзкі суды. Берасьцейская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

АрхітэктураРэдагаваць

ДраўлянаяРэдагаваць

На тэрыторыі Берасьцейшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва.

Помнікі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры
Спаская царква, Брашэвічы
Юр’еўская царква, Валавель
Траецкая царква, Войская
Узьвіжанская царква, Галоўчыцы

Пятніцкая царква, Дывін
Царква Сьвятога Сымона, Камянец
Царква Сьвятых Пятра і Паўла, Кобрынь
Мікольская царква, Крынкі

Спаская царква, Олтуш
Пятніцкая царква, Чарнаўчыцы
Царква Раства Багародзіцы, Шарашоў
Царква Сьвятой Ганны, Ялова

МураванаяРэдагаваць

У XVII ст. у мураваную архітэктуру Берасьцейшчыны прыйшла стылістыка барока, у XVIII ст. — віленскага барока і клясыцызму.

Помнікі мураванай архітэктуры
Мікольская царква, Берасьце
Кляштар аўгустынаў, Берасьце
Кляштар брыгітак, Берасьце
Кляштар бэрнардынак у Берасьці, віленскае барока

Кляштар баніфратаў, Высокае
Богаяўленская царква ў Таракані, віленскае барока
Духаўская царква, Кодань
Спаскі манастыр, Кобрынь

Глядзіце таксамаРэдагаваць

КрыніцыРэдагаваць

^ Камінскі М. Брэсцкі павет // ЭГБ. — Менск: 1994 Т. 2. С. 105.
^ Спірыдонаў М. Агляд працы: Michaluk, Dorota. Ziemia mielnicka wojwództwa podlaskiego w XVI—XVII w: Osadnictwo, własność ziemska i podziały kościelne. Torn, 2002. 220, 11 map. // Беларускі гістарычны агляд. Том 9, сшытак 1—2 (16—17), снежань 2002 г.
^ Мальцев В. П. Записки о смерти «тюремных сидельцев» в смоленских тюрьмах в 1609—1610 гг. // Исторический архив. № 5, 1960.
^ Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 301.
^ Constitutiones synodales diaecesis Luceoriensis & Brestensis. — Varsaviae, 1726. P. C1.
^ Historya Kościoła polskiego: Przez x. Melchiora Bulińskiego. T. 3. — Kraków, 1874. S. 266.
^ Акты Виленской археографической комиссии. Т. 3. Акты Брестского городского суда XVI—XVIII вв. — Вильна, 1870. С. 202.
^ Насевіч В. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 34—39.
^ ^а ^б Пазднякоў В. Берасцейскі павет // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 321.
^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
^ Jelski A. Powiat brzeski // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 341.

ЛітаратураРэдагаваць

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Менск: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0

[1] Камінскі М. Брэсцкі павет // ЭГБ. — Менск: 1994 Т. 2. С. 105.

[2] Спірыдонаў М. Агляд працы: Michaluk, Dorota. Ziemia mielnicka wojwództwa podlaskiego w XVI—XVII w: Osadnictwo, własność ziemska i podziały kościelne. Torn, 2002. 220, 11 map. // Беларускі гістарычны агляд. Том 9, сшытак 1—2 (16—17), снежань 2002 г.

[Мальцев-1960-3] Мальцев В. П. Записки о смерти «тюремных сидельцев» в смоленских тюрьмах в 1609—1610 гг. // Исторический архив. № 5, 1960.

[Ališauskas-2016-301-4] Ališauskas V. Baltų religijos ir mitologijos reliktai Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštystėje (XIV—XVIII a.). — Vilnius: Lietuvių katalikų mokslo akademija, 2016. P. 301.

[5] Constitutiones synodales diaecesis Luceoriensis & Brestensis. — Varsaviae, 1726. P. C1.

[6] Historya Kościoła polskiego: Przez x. Melchiora Bulińskiego. T. 3. — Kraków, 1874. S. 266.

[7] Акты Виленской археографической комиссии. Т. 3. Акты Брестского городского суда XVI—XVIII вв. — Вильна, 1870. С. 202.

[8] Насевіч В. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 34—39.

[evkl-9] а ^б Пазднякоў В. Берасцейскі павет // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 321.

[10] Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.

[11] Jelski A. Powiat brzeski // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1894. S. 341.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]