Віленскае барока
Віленскае барока — навуковая назва позьняга этапу разьвіцьця стылю барока ў сакральнай архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага на тэрыторыі пашырэньня Берасьцейскай царкоўнай уніі ў другой і трэцяй чвэрці XVIII стагодзьдзя[1].
Помнікі архітэктуры віленскага барока вызначаюцца маляўнічасьцю сылюэту, вытанчанасьцю і вэртыкалізмам прапорцыяў, ажурнасьцю і плястычнасьцю фасадаў, пышнасьцю і разнастайнасьцю аздобы інтэр'ераў, крывалінейнасьцю абрысаў і прасторы, аптычнымі эфэктамі. У іх спалучаюцца раманскія і бізантыйскія мастацкія ўплывы[2].
Выступае як самабытны мастацкі фэномэн у кантэксьце агульнаэўрапейскага мастацтва[3][4].
Узьнікненьне
рэдагавацьПершымі ўзорамі віленскага барока дасьледнікі лічаць перабудову касьцёла Сьвятых Якуба і Філіпа ў Вільні (1726) або галоўны фасад касьцёла кармэлітаў босых у Глыбокім (1735). Першым аўтэнтычным творам зьяўляецца адноўлены грэка-католікамі Сафійскі сабор у Полацку[3].
Істотны ўнёсак ў стварэньне адметнай школы віленскага барока зрабіў архітэктар Я. К. Гляўбіц. Росквіту архітэктурна-мастацкага кірунку таксама спрыяла творчасьць архітэктараў Ю. Фантаны, Л. Грынцэвіча, А. Асікевіча, Т. Жаброўскага, Г. Лінкевіча, А. Парака.
Значную ролю ў станаўленьні ўнікальнай архітэктурнай сэмантыкі віленскага барока адыграла будаваньне ўніяцкіх цэркваў пад патранатам мітрапалітаў Ф. Грабніцкага і Л. Кішкі.
Узоры
рэдагаваць.jpg)
Сьвятыні ў стылі віленскага барока маглі мець галоўны фасад як зь дзьвюма стромкімі вежамі тэлескапічнай будовы, так і бязьвежавы, падобны на браму. У аподвух выпадках ён меў плястычныя фігурныя франтоны. Апрача грэцка- і рымска-каталіцкіх сьвятыняў, стылістыка віленскага барока пашырылася на праваслаўныя цэрквы, ратушы і палацы[5].
Многія творы віленскага барока, у тым ліку сапраўдныя шэдэўры стылю, зьнішчылі ў XIX—XX стагодзьдзях беспасярэдне або пры актыўным спрыяньні ўладаў Расейскай імпэрыі і СССР. Напрыклад, калі на пачатак XIX стагодзьдзя Віцебск упрыгожвала 11 унікальных твораў віленскага барока (другое месца пасьля Вільні), то па расейскім і савецкім панаваньні зь іх захаваўся толькі адзін у зьнявечаным перабудовай выглядзе.
Найбольш яскравыя прыклады будынкаў у стылі віленскага барока:
- Царква Сьвятой Соф’і ў Полацку
- Касьцёл Унебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Глыбокім
- Касьцёл Сьвятых Якуба і Філіпа ў Вільні
- Брама манастыра Сьвятой Тройцы ў Вільні
- Касьцёл Адшуканьня Сьвятога Крыжа ў Вільні
- Касьцёл Сэрца Езуса ў Вільні
- Касьцёл Сьвятой Кацярыны ў Вільні
- Касьцёл Сьвятых Янаў у Вільні
- Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Барунах
- Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Беразьвеччы
- Царква Сьвятога Язафата ў Быцені
- Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Валынцах
- Касьцёл Сьвятога Юрыя ў Варнянах
- Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Васілішках
- Ратуша ў Віцебску
- Царква Прачыстай Багародзіцы ў Віцебску
- Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла ў Віцебску
- Царква Ўваскрасеньня Хрыстова ў Віцебску
- Царква Сьвятой Тройцы ў Вольне
- Царква Покрыва Багародзіцы ў Воршы
- Царква Сьвятога Ільлі ў Вяліжы
- Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа ў Горадні
- Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа ў Жыровічах
- Царква Божага Яўленьня ў Жыровічах
- Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў Івянцы
- Касьцёл Сьвятога Міхала Арханёла ў Лужках
- Царква Сьвятога Спаса ў Магілёве
- Царква Прачыстай Багародзіцы ў Пачаеве
- Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя ў Слоніме
- Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі ў Смалянах
- Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля ў Сталовічах
- Царква Покрыва Багародзіцы ў Талачыне
- Царква Божага Яўленьня ў Таракані
- Касьцёл Спасланьня Сьвятога Духа ў Фашчаўцы
Галерэя
рэдагавацьНайбольш адметныя творы
рэдагаваць- Найбольш адметныя творы
-
-
Касьцёл Сьвятой Кацярыны ў Вільні -
Брама Траецкага манастыра ў Вільні
Страчаная спадчына
рэдагаваць- Страчаная спадчына
-
-
-
.jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Царква Сьвятых Пятра і Паўла ў Віцебску -
Царква Сьвятога Ільлі ў Вяліжы -
Богаяўленская царква ў Таракані
_(3).jpg)
.jpg)
.jpg)
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ Марозава С. Віленскае барока Праверана 22 сьнежня 2011 г.
- ^ Віленскае барока // Культуралогія. Энцыкл. — Менск, 2003.
- ^ а б Габрусь Т. Віленскае барока // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 408.
- ^ Арлоў У. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае. — KALLIGRAM, 2012. С. 293.
- ^ Габрусь Т. Віленскае барока // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 409.
Літаратура
рэдагаваць- Арлоў У., Герасімовіч З. Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае / Рэц. А. Грыцкевіч, У. Ляхоўскі; рэд. З. Санько; картограф В. Цемушаў. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. ISBN 978-985-6919-82-7.
- Барока ў беларускай культуры і мастацтве / Пад рэд. В. Ф. Шматава. — Менск: «Беларуская навука», 1998. — 304 с.: іл. — ISBN 985-08-0452-1.
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
- Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
- Габрусь Т. Стваральнікі Віленскага барока // «Наша Вера» №4 (18), 2001.