Вікіпэдыя

Наваградзкае ваяводзтва

Гэта артыкул пра ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Калі вам патрэбны артыкул пра ваяводзтва Польшчы ў міжваенны пэрыяд, глядзіце артыкул Наваградзкае ваяводзтва (1919—1939).

Навагра́дзкае ваяво́дзтва[a] — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Вялікім Княстве Літоўскім. Плошча 36 920 км²[1]. Сталіца — места Наваградак. Найбольшыя месты: Ваўкавыск, Слонім, Слуцак, Клецак і Нясьвіж

Наваградзкае ваяводзтва
Navahradak. Наваградак (1720).jpg
Агульныя зьвесткі
Краіна Вялікае Княства Літоўскае
Статус ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага[d]
Адміністрацыйны цэнтар Наваградак
Дата ўтварэньня 1507
Дата скасаваньня 1795
Ваяводы Ваяводы наваградзкія
Кашталяны Кашталяны наваградзкія
Насельніцтва гл. Дэмаграфія
Плошча 36 920 км²
Час існаваньня 1507—1795
Месцазнаходжаньне Наваградзкаага ваяводзтва
Наваградзкае ваяводзтва на мапе
Commons-logo.svg   Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

СымболікаРэдагаваць

Сьпярша герб ваяводзтва меў наступны выгляд: «срэбны крыж у чырвоным полі»[2]; пазьней — «чорны анёл у чырвоным полі»[3], паводле іншых зьвестак — «белая Пагоня ў чырвоным полі»[4]. Імаверна, герб складаўся зь дзьвюх тарчаў: на адной быў чорны анёл у чырвоным полі з раскінутымі крыламі, што трымаў адну руку ўнізе, а іншай абапіраўся ў бокі; на другой — Пагоня[5].

Ваяводзкая харугва была чырвонага колеру з выяваю гербу ў цэнтры.

  • Герб Наваградзкага ваяводзтва Чорны анёл і Пагоня

  • 1712 г.

  • каля 1720 г.

  • 1794 г.

  • канец XIX ст. (рэканструкцыя)

ГісторыяРэдагаваць

   
Гербы Наваградчыны, XV—XVI стст.

Утварылася ў 1507 годзе шляхам вылучэньня зь Віленскага ваяводзтва на аснове Наваградзкага намесьніцтва (колішняга Наваградзкага княства). Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў утварылася наноў, складалася з Ваўкавыскага, Наваградзкага і Слонімскага паветаў (дагэтуль тэрыторыя ваяводзтва фактычна адпавядала Наваградзкаму павету).

У 1791 годзе, паводле Канстытуцыі Рэчы Паспалітай, Слуцкае княства пераўтварылася ў Случарэцкі павет[6].

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) да Расейскай імпэрыі адыйшла ўсходняя частка ваяводзтва. Таго ж году ўтварыўся Сталавіцкі павет[7].

У 1795 годзе ў выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай тэрыторыя ваяводзтва апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.

ДэмаграфіяРэдагаваць

У сярэдзіне XVII ст. налічвала 62,4 тыс. дымоў (каля 375 тысячаў жыхароў)[1].

Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 437 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 279 тыс. чал.[8]

ГеаграфіяРэдагаваць

На поўначы межавала зь Віленскім і Менскім ваяводзтвамі, на ўсходзе — з Мазырскім і Рэчыцкім паветамі Менскага ваяводзтва, на поўдні — зь Пінскім паветам Берасьцейскага ваяводзтва, на захадзе — з Гарадзенскім паветам Троцкага ваяводзтва[4].

  • Наваградчына на старых мапах

  • Наваградзкае і Берасьцейскае ваяводзтвы, 1665 г.

  • Наваградзкае, Падляскае і Берасьцейскае ваяводзтвы, 1781 г.

  • Менскае і Наваградзкае ваяводзтвы, 1772 г.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзелРэдагаваць

Ваяводзтва падзялялася на тры паветы: Наваградзкі, Ваўкавыскі, Слонімскі. Асобнай часткай Наваградзкага павету гістарычна выступала Слуцкае княства.

Назва Цэнтар Плошча,
тыс. км²		 Староствы
Наваградзкі павет Наваградак 24,5 Наваградзкае (гродавае)
Клецкае
Ваўкавыскі павет Ваўкавыск 4 Ваўкавыскае (гродавае)
Воўпенскае
Жыліцкае
Мсьцібаўскае
Ялаўскае
Слонімскі павет Слонім 8,5 Слонімскае (гродавае)
Зьдзітаўскае
Сакалоўскае

Ваяводзкі соймік праводзіўся ў Наваградку. У павятовых цэнтрах месьціліся падкаморскія, земскія і гродзкія суды, праходзілі павятовыя соймікі.

Наваградзкая, ваўкавыская і слонімская шляхта абірала шасьцёх паслоў на Вальны сойм Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў, а таксама шасьцёх дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

УраднікіРэдагаваць

Асноўныя артыкулы: ваяводы наваградзкія і кашталяны наваградзкія

У Сэнаце Рэчы Паспалітай Наваградзкае ваяводзтва мела двух прадстаўнікоў — ваяводу і кашталяна. За ўвесь час свайго існаваньня ваяводзтва мела 30 ваяводаў і 19 кашталянаў[4].

Ваяводзкі мундзір складаўся з пунсовага кунтуша і чорнага жупана і адваротаў[5].

ЗаўвагіРэдагаваць

  1. ^ Таксама Но́вагаро́дзкае ваяво́дзтва, Наўгаро́дзкае ваяво́дзтва (ст.-бел. Воеводство Новогродское, Новогородское, Новгородское; лац. Palatinatus Novogrodensis, польск. Województwo nowogródzkie)

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ а б Гайба М. Новагародскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 2. С. 359.
  2. ^ Гербы белорусских воеводств в Великом княжестве Литовском. HERALDICUM. Праверана 1 студзеня 2012 г.
  3. ^ Пякарскі А. Наваградскія гербы // «Спадчына» №5, 1993.
  4. ^ а б в Jelski A. Województwo nowogródzkie // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340.
  5. ^ а б Żmigrodzki J. Nowogródek i okolice. — Nowogródek, 1931.
  6. ^ Насевіч В. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // ВКЛ. Энцыкл. — Менск: 2005 Т. 1. С. 39.
  7. ^ Гайба М. Навагрудскае ваяводства // ЭГБ. Т. 5. — Менск, 1999. С. 257.
  8. ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.

ЛітаратураРэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Наваградзкае_ваяводзтва&oldid=2349660»