Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак (Берасьце)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак
Касьцёл Беззаганага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак
Краіна	Беларусь
Места	Берасьце
Каардынаты	52°04′44.74″ пн. ш. 23°39′30.33″ у. д.
Дата заснаваньня	XVII ст.
Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак на мапе Беларусі Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак

Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Берасьці. Знаходзіцца ў Валынскім прадмесьці, на гістарычным Бэрнардынскім пляцы, пры ўтоку ракі Мухаўцу ў Буг. Твор архітэктуры віленскага барока.

Комплекс Берасьцейскага жаночага бэрнардынскага кляштару складаўся з касьцёла і кляштарнага корпуса. Утвараў адзіны ансамбль з кляштарам бэрнардынаў. Пры будаваньні Берасьцейскай фартэцыі ўлады Расейскай імпэрыі сьпярша зачынілі кляштар, а потым зруйнавалі касьцёл. За савецкім часам зьнішчэньне помніка працягнулася. Да нашага часу захаваліся рэшткі кляштару і сутарэньні касьцёла, якія патрабуюць неадкладнай кансэрвацыі і рэстаўрацыі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Абмеры касьцёла

Драўляны кляштар бэрнардынак у Замухавеччы, XVII ст.

У 1623 годзе Алена Копаць з Дольскіх заснавала ў Берасьці кляштар бэрнардынак. Першыя будынкі былі драўлянымі і стаялі за гарадзкім валам. За часамі Паўночнай вайны (1655—1660) касьцёл і кляштар згарэлі. У 1659 годзе новыя драўляныя будынкі жаночага бэрнардынскага кляштару збудавалі побач з мужчынскім.

У 1720-я гады на месцы драўлянага пачалося будаваньне мураванага касьцёла паводле праекту архітэктараў Б. Мазуркевіча і А. Даўгялы. У 1750 годзе яго кансэкравалі ў гонар Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі. У 1755—1766 гадох берасьцейскі злотнік I. Місенгілевіч аздобіў галоўны алтар. У 1781 годзе побач з касьцёлам збудавалі мураваны кляштарны корпус.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Кляштар па руйнаваньні расейскімі ўладамі, 1855 г.

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Берасьце апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. У час будаваньня Берасьцейскай крэпасьці расейскія ўлады гвалтоўна ліквідавалі кляштар. Пазьней будынкі перабудавалі пад шпіталь.

У пачатку XX ст. былы касьцёл зруйнавалі да сутарэньняў.

Найноўшы час

У 1950-я гады савецкія ўлады зруйнавалі кляштарны корпус.

У 1993 годзе помнік дасьледавалі археолягі Валянтын Собаль і А. Ліпніцкая. У апошнія гады яго дасьледаваньнем займаецца Ірэна Лаўроўская. Існуе праект рэстаўрацыі помніка.

Архітэктура

Сучасны стан помніка

Касьцёл

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка (без трансэпта) з 2-вежавым фасадам-нартэксам і крыху больш нізкай прастакутнай апсыдай прэзьбітэрыюму. Памеры з поўначы на поўдзень 32,7 м, з усходу на захад — 15,7 м. Сутарэньні касьцёла на вышыні 2,3 м. Таўшчыня муроў — 2,8—3 м. Дах алтарнай апсыды з абодвух бакоў вылучаўся мураванымі франтонамі. Апсыда і закрысьція маюць прастакутную форму. Тарэц даху на галоўным фасадзе закрываўся фігурным франтонам. Сьцены падзяляліся аркавымі аконнымі праёмамі, аздобленымі ліштвамі.

Унутраная прастора перакрывалася паўцыркульнымі скляпеньнямі на падпружных арках. Інтэр’ер аздаблялі 6 пазалочаных разных алтароў. Падлога асноўнай прасторы выкладалася з цэглы, перад вялікім алтаром — з дрэва.

Кляштар

Кляштарны корпус — П-падобны ў пляне 2-павярховы будынак, які далучаўся да касьцёла з поўдня і ўтвараў замкнёны ўнутраны двор. Плян галерэйны. На першым паверсе месьціліся спавядальня, прыёмны пакой, кельля ігуменьні, трапезная, на другім паверсе — 13 манаскіх кельляў.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Фрагмэнт мапы Г. Ляйбовіча, каля 1760 г.
• 
  Абмеры, 1836 г.
• 
  Абмеры, 1836 г.
• 
  Плян, 1836 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1915 г.
• 
  1915 г.
• 
  1920 г.
• 
  1921 г.

• 
  1930-я гг.
• 
  1933 г.
• 
  1936 г.
• 
  1939—1941 гг.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4

Вонкавыя спасылкі

• Касьцёл Беззаганнага Зачацьця Найсьвяцейшай Панны Марыі і кляштар бэрнардынак у Берасьці, Radzima.org