Трэці падзел Рэчы Паспалітай
Трэці падзел Рэчы Паспалітай 1795 году — апошні з падзелаў Рэчы Паспалітай, па якім канфэдэрацыя Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага спыніла сваё існаваньне — як і самі гэтыя дзяржавы.
Трэці падзел Рэчы Паспалітай | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
 Рэч Паспалітая |  Аўстрыйская імпэрыя Каралеўства Прусія Расейская імпэрыя | ||||||||
Гісторыя
рэдагавацьЯшчэ ў часе паўстаньня Тадэвуша Касьцюшкі, 11 ліпеня 1794 году прускі пасол у Пецярбургу Леапольд Гайнрых фон Гольц пісаў у сваёй дэпэшы, што «ўся Расея дамагаецца падзяліць Польшчу і сьцерці яе назву»[1].
Меней чым праз год па здушэньні паўстаньня, 24 кастрычніка 1795 году, манархі Расеі, Прусіі і Аўстрыі, узгаднілі ўзаемны трактат, паводле якога правялі трэці падзел Рэчы Паспалітай. 24 лістапада 1795 году яны пагадзіліся ўрэгуляваць спрэчныя пытанні, у тым ліку датычна даўгоў караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага, які 25 лістапада 1795 году зрокся стальцу.
Трэці падзел стаў вынікам у тым ліку ўнутранага крызісу і экспансіўных дзеяньняў суседніх дзяржаваў. Аднак беспасярэдняй прычынай сталі паразы паўстаньня і войнаў супраць Расеі і Прусіі.
У выніку падзелу Расейская імпэрыя атрымала найбольшыя тэрыторыі — 120 тыс. км², а менавіта: Валынскае, Наваградзкае, Віленскае, часткі Берасьцейскага, Гарадзенскага, Троцкага ваяводзтваў і Жамойці зь местамі Берасьцем, Наваградкам, Горадняй, Вільняй, Коўнам. Па ўсіх трох падзелах яна атрымала каля 60% ад усёй тэрыторыі Рэчы Паспалітай[2].
Прусія атрымала большую частку Мазавецкага ваяводзтва (разам зь местам Варшавай), часткі Падляскага, Гарадзенскага, Троцкага ваяводзтваў і Жамойці, агулам 48 тыс. км².
Аўстрыйская імпэрыя атрымала Кракаўскае, Сандамірскае, Люблінскае, часткі Мазавецкага, Берасьцейскага і Падляшскага ваяводзтваў, агулам 47 тыс. км².
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Kocój H. Współpraca Prus i Rosji w tłumieniu Powstania Kościuszkowskiego w świetle korespondencji posła pruskiego w Petersburgu Leopolda Heinricha Goltza z Fryderykiem Wilhelmem II // W stronę Połańca, z dziejów insurekcji 1794 roku. — Staszów, 1994. S. 55.
- ^ Трэці падзел Рэчы Паспалітай, Польскае радыё
Літаратура
рэдагаваць- Davies N. God’s Playground: A History of Poland. Revised Edition ed. — Oxford: Clarendon Press, 2005.
- Robert L. The Third Partition of Poland // The Slavonic Review. Mar. 1925. S. 481—498.
- Cegielski T., Кąziela Ł. Rozbiory Polski 1772—1793—1795. — Warszawa, 1990.
- Lord R. H. Drugi rozbiór Polski. — Warszawa, 1984.
- Rolle J. A. Opowiadania historyczne. Stanisław August w Grodnie. — Lwów, 1887.
- Wójcik Z. Historia dyplomacji polskiej. T. 2; Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. — Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1982.
- Zamojski A. Ostatni król Polski. — Warszawa, 1994.