Харватыя

краіна ў Эўропе
Харватыя
Republika Hrvatska
Сьцяг Харватыі Герб Харватыі
(Сьцяг) (Герб)
Дзяржаўны гімн
«Lijepa naša domovino»
Месцазнаходжаньне Харватыі
Афіцыйная мова харвацкая
Сталіца Загрэб
Найбуйнейшы горад Загрэб
Форма кіраваньня парлямэнцкая рэспубліка
Зоран Міланавіч
Андрай Пленкавіч
Плошча
 • агульная
 • адсотак вады
126-е месца ў сьвеце
56 594 км²
1,09%
Насельніцтва
 • агульнае (2011)
 • шчыльнасьць
128-е месца ў сьвеце
4 284 889[1]
75,8/км²
СУП
 • агульны (2011)
 • на душу насельніцтва
67-е месца ў сьвеце
$80,334 млрд
$18 191
Валюта Эўра (EUR)
Часавы пас
 • улетку
CET (UTC+1)
СEST (UTC+2)
Незалежнасьць
ад Югаславіі

25 чэрвеня 1991
Аўтамабільны знак HR
Дамэн верхняга ўзроўню .hr
Тэлефонны код +385

Рэспу́бліка Харва́тыя альбо Харва́тыя (па-харвацку: Republika Hrvatska) — краіна на паўднёвым усходзе Эўропы. Мяжуе з Славеніяй і Вугоршчынай на поўначы, Сэрбіяй, Чарнагорыяй ды Босьніяй і Герцагавінай на ўсходзе. На захадзе мае выхад да Адрыятычнага мора. З 2009 году Харватыя ўваходзіць у НАТО, а 1 ліпеня 2013 году яна стала 28–й краінай Эўрапейскага Зьвязу.

ГісторыяРэдагаваць

Асноўны артыкул: Гісторыя Харватыі

СтаражытнасьцьРэдагаваць

Тэрыторыя, вядомая сёньня як Харватыя, была заселеная яшчэ ў дагістарычны час. Закамянеласьці часоў неандэртальцаў, якія датуюцца сярэднім палеалітам, былі знойдзеныя ў паўночнай частцы краіны[2]. Значна пазьней гэты рэгіён засялілі ілірыйцы і лібурны, а першыя грэцкія калёніі былі заснаваныя на астравах Хвар[3], Корчула і Віс[4]. У 9 годзе нашай эры тэрыторыя сучаснай Харватыі ўвайшла ў склад Рымскай імпэрыі. Імпэратар Дыяклетыян быў ураджэнцам рэгіёну. Менавіта ён загадаў пабудаваць вялікі палац у Спліце, дзе жыў пасьля адрачэньня ад трону ў 305 годзе[5].

Пачатак СярэднявеччаРэдагаваць

 
Каранацыя караля Томіслава працы Отана Івекавіча.

На працягу V стагодзьдзя апошні фактычны імпэратар Заходняй Рымскай імпэрыі Юліюс Нэпас кіраваў невялікім каралеўствам у роднай Далмацыі пасьля ўцёкаў з Італіі ў 475 годзе[6]. Пэрыяд заняпаду былой імпэрыі скончыўся ўварваньнямі авараў і харватаў у канцы VI і першай палове VII стагодзьдзя і руйнаваньнем амаль усіх рымскіх гарадоў. Ацалелыя рымляне адступілі ў больш спрыяльныя месцы на ўзьбярэжжы, астравы і ў горы. Горад Дуброўнік быў закладзены такімі выжылымі жыхарамі Эпідаўру[7]. У рэшце рэшт было ўтворанае герцагства Харватыя, якім кіраваў Борна, як пацьвярджаюць кронікі Эйнгарда, пачынаючы з 818 году. Паводле запісаў выяўляецца, што харвацкая дзяржава было ў васальнай залежнасьці ад Франкіі на той час[8]. На поўнач ад герцагства існавала княства Ніжняя Панонія, якім у той час кіраваў князь Людавіт. Ягоныя землі займалі тэрыторыі паміж рэкамі Драва і Сава. Гэтае ўтварэньне на працягу доўгай часткі гісторыі было цесна зьвязанае з харватамі і Харватыяй[9]. Паводле розных крыніцаў хрысьціянізацыя харватаў адбылася ў VII альбо IX стагодзьдзях[10]. Франскае панаваньне скончылася за часам панаваньня Міслава[11] альбо ягонага пераемніка Трпіміра I[12]. Карэнная харвацкая каралеўская дынастыя была заснаваная герцагам Трпімірам I у сярэдзіне IX стагоддзя, які разграміў бізантыйскія і баўгарскія войскі[13]. Першым карэнным харвацкім кіраўніком, прызнаным папам, стаў князь Бранімір, які атрымаў папскае прызнаньне ад папы Яна VIII 7 чэрвеня 879 году[14].

Унія з Вугоршчынай і Габсбурская манархіяРэдагаваць

Неўзабаве Харвацкае каралеўства стала адной з наймацнейшых дзяржаваў рэгіёну, але ў 1102 годзе ў выніку дынастычнага крызісу краіна трапіла ў залежнасьць ад Вугорскага Каралеўства. У сярэдзіне XV стагодзьдзя вугорскі ўплыў на поўначы краіны зьмяніўся турэцкім, у той час як Далмацыя трапіла пад кантроль Вэнэцыі. Пры гэтым Дуброўніцкая рэспубліка заставалася ў асноўным незалежнай.

 
Бан Ёсіп Елачыч на паседжаньні Харвацкага сабара.

У 1526 годзе Харватыя ўклала зьвяз з імпэрыяй Габсбургаў дзеля процідзеяньня асманскай экспансіі. Асманскае прасоўваньне ў Харватыі працягвалася ажно да бітвы пры Сісаку ў 1593 годзе, першай рашучай перамогі, пасьля якой межы стабілізаваліся[15]. Падчас Вялікай турэцкай вайны 1683—1698 гадоў Славонія была павернутая, але заходняя Босьнія, якая была часткай Харватыі да асманскай навалы, заставалася па-за кантролем Харватыі[15]. Сучасная мяжа паміж Харватыяй і Босьніяй і Герцагавінай ёсьць вынікам вайны тых часоў. Войны з Асманскай імпэрыяй выклікалі дэмаграфічныя зьмены. У XVI стагодзьдзі харваты з заходняй і паўночнай Босьніі, Лікі, Крбавы, міжрэчча Уны і Купы, і асабліва з заходняй Славоніі, перасяляліся бліжэй да Аўстрыі. Сучасныя бургенляндзкія харваты ёсьць прамымі нашчадкамі тых засяленцаў[16]. Каб замяніць насельніцтва, якое бегла, Габсбургі заахвочвалі басьнійцаў несьці вайсковую службу на тэрыторыі Вайсковай мяжы. На пачатку XVIII стагодзьдзя імпэратар Аўстрыйскай імпэрыі паабяцаў паважаць усе прывілеі і палітычныя правы каралеўства Харватыі, якая на той час была часткай імпэрыі, а каралева Марыя Тэрэзія зрабіла значны ўнёсак, калі ўсталявала абавязковую адукацыю на харвацкіх землях. У пэрыяд з 1797 да 1815 году Істрыя, Далмацыя і Дуброўнік увайшлі ў склад Аўстрыйскай імпэрыі, такім чынам каралеўства Харватыі і ўзьбярэжная Харватыя былі аб’яднаныя пад адной каронай. 1830-я і 1840-я гады характарызаваліся рамантычным нацыяналізмам, які натхніў на харвацкае нацыянальнае адраджэньне, палітычную і культурную кампанію, якая выступала за адзінства паўднёвых славянаў у межах імпэрыі. Адной з асноўных мэтаў было стварэньне стандартнай мовы ў процівагу вугорскай мове[17]. За часам Вугорскай рэвалюцыі 1848 году Харватыя выступіла на баку Аўстрыі. Бан Ёсіп Елачыч дапамог перамагчы вугорцаў у 1849 годзе і распачаў палітыку германізацыі[18]. Па рэарганізацыі Аўстрыйскай імпэрыі ў Аўстра-Вугоршчыну, Харватыя і Славонія былі аб’яднаныя і далучыліся да вугорскай частцы імпэрыі, у той час як Далмацыя засталася пад аўстрыйскай каронай. Горад Рыека атрымаў асобны статус. Па заваёве Босьніі і Герцагаваны Вайсковая мяжа была ліквідаваная, а ейныя харвацкія і славонскія часткі далучаныя да Харватыі ў 1881 годзе[15].

ЮгаславіяРэдагаваць

 
Сьцепан Радыч на асамблеі ў Дуброўніку ў 1928 годзе.

Пасьля Першай сусьветнай вайны ў 1918 годзе Харватыя ўвайшла ў склад Каралеўства сэрбаў, харватаў і славенцаў, дарма што Істрыя, Рыека і Задар знаходзіліся пад уладай Італіі. У 1921 годзе паводле Відаўданскай канстытуцыі аб’яднаная дзяржава славянаў была ухваленая за ўнітарную дзяржавы таму харвацкая аўтаномія, якая існавала стагодзьдзі была ліквідаваная, а Харвацкі сабар не зьбіраўся на паседжаньні да 1940-х гадоў[19]. Гэтая канстытуцыя выклікала супраціў, які падтрымала папулярная Харвацкая сялянская партыя на чале зь Сьцепанам Радычам[19]. Палітычная становішча яшчэ больш пагоршылася, калі Радыч быў забіты ў Народнай скупшчыне ў 1928 годзе, што прывяло да таго, што кароль Аляксандар I усталяваў дыктатуру ў студзені 1929 года[20]. У тым жа годзе ён пераназваў дзяржаву ў Каралеўства Югаславія. Падчас Другой сусьветнай вайны пад кіраўніцтвам Антэ Павэліча была створаная пранямецкая Незалежная Дзяржава Харватыя (усташы). Пад націскам камуністычна настроеных партызанскіх аддзелаў Ёсіпа Броза Ціта рэжым Павэліча быў зрынуты і ўтвораная Сацыялістычная Фэдэрацыйная Рэспубліка Югаславія, або СФРЮ, у склад якой увайшлі шэсьць фэдэрацыйных рэспублік: Сэрбія, Харватыя, Славенія, Македонія, Чарнагорыя і Босьнія і Герцагавіна.

 
Ёсіп Броз Ціта (другі зьлева) кіраваў Югаславіяй ад 1944 па 1980 год.

У 1967 годзе харвацкія пісьменьнікі і лінгвісты апублікавалі Дэклярацыю аб статусе і назве харвацкай стандартнай мовы з патрабаваньнем роўнага стаўленьня да сваёй мовы разам зь іншымі мовамі дзяржавы[21]. Дэклярацыя спрыяла нацыянальнаму руху, які дамагаўся пашырэньня грамадзянскіх правоў і пераразьмеркаваньня югаслаўскай эканомікі, кульмінацыяй якога стала Харвацкая вясна 1971 году, якая была здушаная югаслаўскім кіраўніцтвам[22]. Тым ня менш, Канстытуцыя Югаславіі 1974 году надала фэдэральным адзінкам большую аўтаномію, таму фактычна Харвацкая вясна дасягнула сваёй мэты. Да таго ж гэтая канстытуцыя забясьпечыла юрыдычны падмурак незалежнасьці фэдэратыўных складнікаў пазьней[23]. Па сьмерці Ціта ў 1980 годзе палітычная сытуацыя ў Югаславіі пагоршылася. Нацыянальную напружанасьць узмацнілі Мэмарандум Сэрбскай акадэміі навук і мастацтваў 1986 году і гэтак званая Бюрактатычная рэвалюцыя 1989 годзе ў Ваяводзіне, Косаве і Чарнагорыі[24][25]. У студзені 1990 году камуністычная партыя падзялілася паводле нацыянальнай прыкметы, і харвацкая фракцыя запатрабавала большая свабоды ў рамках фэдэрацыі[26]. У тым жа годзе ў Харватыі адбыліся першыя шматпартыйныя выбары, у выніку чаго перамога Франьё Туджмана абвастрыла нацыянальную напружанасьць[27].

Па здабыцьці незалежнасьціРэдагаваць

У 1991 годзе Харватыя абвесьціла незалежнасьць, прызнаную міжнароднай супольнасьцю ў 1991—1992 гадах, пачалася вайна за незалежнасьць, якая доўжылася да канца 1995 году. Абвяшчэньне незалежнасьці Харватыяй і Славеніяй сталася пачаткам распаду СФРЮ. Канчаткова цэласнасьць краіны была адноўленая ў 1998 годзе. Большасьць крыніцаў ацэньвае колькасьць загінулых у вайне каля 20 тысяч чалавек[28][29]. Першым прэзыдэнтам новай незалежнай Харватыі быў Франьё Туджман. Пэрыяд пасьля 2000 году характарызуецца дэмакратызацыяй, эканамічным ростам, структурнымі і сацыяльнымі рэформамі, але ў той жа час існаваньнем беспрацоўя, карупцыі і неэфэктыўнасьці дзяржаўнага кіраваньня[30]. У лістападзе 2000 году і сакавіку 2001 году парлямэнт зрабіў праўкі ў канстытуцыю, змяніўшы былую дзьвюхпалатную структуру да гістарычнай аднапалатную формы і скараціўшы паўнамоцтвы прэзыдэнта[31]. Харватыя далучылася да праграмы Партнэрства дзеля міру 25 траўня 2000 году[32] і стала сябрам Сусьветнай гандлёвай арганізацыі 30 лістапада 2000 году. 29 кастрычніка 2001 году Харватыя склала Пагадненьне аб стабілізацыі і асацыяцыі з Эўрапейскім Зьвязам[33], і зрабіла афіцыйную заяўку на далучэньне да ЭЗ у 2003 годзе, атрымаўшы статус краіны-кандыдата ў 2004 годзе. Перамовы аб далучэньні адбыліся ў 2005 годзе[34]. 1 красавіка 2009 году Харватыя далучылася да Арганізацыі Паўночнаатлянтычнай дамовы[35]. Хваля антыўрадавых пратэстаў у пачатку 2011 году выявіла агульную незадаволенасьць палітыкай і эканомікай[36]. На наступны год большасьць грамадзянаў краіны выказалася на рэфэрэндуме за далучэньне да ЭЗ, што афіцыйна адбылося 1 ліпеня 2013 году[37]. У 2013 годзе адбыўся рэфэндум аб пажыцьцёвым шлюбе мужчыны і жанчыны.

НасельніцтваРэдагаваць

Насельніцтва краіны налічвае каля 4,3 млн чалавек, зь які харваты складаюць 90%, сэрбы — 5%, астатнія — басьнійцы, вугорцы, славенцы, чэхі. 88% насельніцтва — каталікі, 4% — праваслаўныя. Афіцыйная мова — харвацкая.

ПалітыкаРэдагаваць

Кіраўнік краіны — прэзыдэнт. Заканадаўчую ўладу прадстаўляе аднапалатны парлямэнт — Сабор.

У адміністрацыйным сэнсе тэрыторыя краіны складаецца з 20 жупаніяў і сталічнай акругі.

Жупанія Сталіца Плошча (км²) Насельніцтва
Белавар-Білагора Белавар 2652 119,743
Брод-Пасавіна Славонскі-Брод 2043 158,559
Дуброўнік-Нерэтва Дуброўнік 1783 122,783
Істрыя Пазін 2820 208,440
Карлавац‎ Карлавац‎ 3622 128,749
Капрыўніца-Кружэўцы Капрыўніца 1746 115,582
Крапіна-Загор’е Крапіна 1224 133,064
Ліка-Сенж Госьпіч 5350 51,022
Медымур’е Чакавец 730 114,414
Асіек-Баранья Осіек 4152 304,899
Пожэга-Славонія Пожэга 1845 78,031
Прымор’е-Горскі Котар Рыека 3582 296,123
Шыбэнік-Кнін Шыбэнік 2939 109,320
Сісак-Маславіна Сісак 4463 172,977
Спліт-Далмацыя Спліт 4534 455,242
Вараждзін Вараждзін 1261 176,046
Віравіціца-Падравіна Віравіціца 2068 84,586
Вукавар-Сырмія Вукавар 2448 180,117
Задарская жупанія Задар 3642 170,398
Загрэбская жупанія Загрэб 3078 317,642
Загрэб (сталічная акруга) Загрэб 641 792,875

ГеаграфіяРэдагаваць

Тэрыторыя краіны мае мае выгнутую канфігурацыю. Адзін з бакоў, утвараемы рэкамі Мура, Драва і Дунай на поўначы і Сава на поўдні, цягнецца на ўсход да Сэрбіі. Другі бок, абмежаваны Адрыятычным морам і заходнімі хрэбтамі Дынарскіх Альпаў, цягнецца па поўдзень да Каторскай бухты.

 
Тапаграфічная мапа Харватыі

Славонія — раўнінная тэрыторыя паміж рэкамі Драва, Дунай і Сава (зьяўляецца часткай Сярэднедунайскай нізіны). На паўднёвы-захад ад яе разьмешчаны горны ланцуг выпняковых Дынарскіх Альпаў, выцягнутая ўздоўж узьбярэжжа Адрыятычнага мора: самая высокая кропка — гара Цынцар (2 085 м). У Істрыі так сама пераважае раўнінны рэльеф. Здараюцца землятрусы. Берагавая лінія Адрыятычнага мора значна парэзаная. Уздоўж берага шмат скалістых выспак. (усяго каля 1 185).

У Славоніі і Малай Харватыі ўмерана-кантынэнтальны клімат зь цёплым летам (+20°С — +23°С) і прахалоднай зімой (-1°С — +3°С); у Далмацыі і Істрыі — міжземнаморскі субтрапічны клімат зь цёплым, амаль без дажджоў летам (+25°С) і мяккай даждлівай зімой (+8°С). У зімку пераважае халодны паўночна-ўсходні вецер «бура». У Дынарскіх Альпах клімат горны, з умераным цёплым летам, умерана халоднай зімой і шматлікімі ападкамі. На ўсходзе і поўначы выпадае 700—1000 мм, на Адрыятычным узьбярэжжы — 800—1500 мм ападкаў штогод. Галоўныя рэкі — Сава, Драва, Дунай і Купа. Самае вялікае возера — Вранска.

У паўночнай частцы краіны пераважаюць дубовыя і ліпавыя лясы; у Славоніі — лесастэпы і стэпы; на Адрыятычным узьбярэжжы і выспах — субтрапічная расьліннасьць; у гарах — дубова-грабавыя, букавыя і сасновыя лясы. Апрацоўваемыя землі займаюць каля 25% тэрыторыі краіны, пасьвішчы — 22%. У лясах жывуць воўкі, мядзьведзі, алені, казулі, дзікі, лісы, фазаны, дзікія качкі.

ЭканомікаРэдагаваць

Харватыя мае разьвітую рынкавую эканоміку. Зьвесткі Міжнароднага валютнага фонду сьведчаць пра тое, што СУП краіны склаў у 2011 годзе 80,3 млрд даляраў, ці 18 191 даляраў на чалавека. Агенцтва Эўрастат сьведчыць, што ў 2010 годзе ў Харватыі СУП на чалавека складае каля 61% ад сярэдняга значэньня па Эўрапейскім Зьвязе. Сярэдні заробак ў краіне склаў у ліпені 2012 году 5492 куны (912 даляраў) за месяц, а Міжнародная прафсаюзная арганізацыя ацэньвае беспрацоўе ў Харватыі на ўзроўні 9,1%.

У 2010 годзе большая частка эканомікі краіны складаецца з сэктара паслугаў (66%), прамысловасьць складае 27,2%, сельская гаспадарка — 6,8%. Прамысловасьць у асноўным прадстаўленая караблебудаўніцтвам, пераапрацоўкай ежы, фармацэўтыкай, інфармацыйнымі тэхналёгіямі, біяхіміяй і дрэваапрацоўкай. У 2010 годзе харвацкі экспарт склаў 64,9 млрд кунаў (8,65 млрд эўра), а імпарт 110,3 млрд кунаў (14,7 млрд эўра). Самым буйным зьнешнегандлёвы партнэрам краіны зьяўляецца Эўрапейскі Зьвяз.

Прыватызацыя і разьвіцьцё эканомікі краіны пачалося з фармаваньня новага ўраду Харватыі, і канчаткам грамадзянскай вайны 1991 году. Наступствам вайны стала значнае разбурэньне інфраструктуры, асабліва турыстычнай галіны. У 1993 годзе, у параўнаньні з 1989 годам СУП краіны скараціўся на 40,5%. У наш час каля 40% валавага прыбытку Харватыі забясьпечваюць прадпрыемствы дзяржаўнай уласнасьці. Значнай праблемай застаецца карупцыйнасьць дзяржаўнай сыстэмы кіраваньня. У 2011 годзе Харватыя заняла 66 месца па ўзроўні карупцыі. Іншай буйной праблемай эканомікі краіны зьяўляецца буйныя зьнешнія запазычанасьці, якія складаюць больш за 34 млрд эўра ці 89,1% СУП краіны.

Глядзіце таксамаРэдагаваць

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ Перапіс насельніцтва 2011
  2. ^ Salopek, Igor (2010). «Krapina Neanderthal Museum as a Well of Medical Information». Acta Medico-Historica Adriatica. Hrvatsko znanstveno društvo za povijest zdravstvene kulture. 8 (2): 197—202. PMID:21682056.
  3. ^ Wilkes 1995. С. 114.
  4. ^ Wilkes 1995. С. 115.
  5. ^ Gibbon, Edward; John Bagnell Bury; Boorstin, Daniel J. (1995). «The Decline and Fall of the Roman Empire». New York: Modern Library. — С. 335. — ISBN 978-0-679-60148-7.
  6. ^ J. B. Bury (1923). «History of the later Roman empire from the death of Theodosius I. to the death of Justinian». Macmillan Publishers. — С. 408.
  7. ^ Paton, Andrew Archibald (1861). «Researches on the Danube and the Adriatic». Trübner. — С. 218—219.
  8. ^ Mužić 2007. С. 157—160.
  9. ^ Budak 2018. С. 178—185.
  10. ^ Ivandija, Antun (1968). «Pokrštenje Hrvata prema najnovijim znanstvenim rezultatima». Bogoslovska Smotra. University of Zagreb, Catholic Faculty of Theology. 37 (3—4): 440—444. ISSN 0352-3101.
  11. ^ Mužić 2007. С. 169—170.
  12. ^ Budak 2018. С. 106.
  13. ^ Brković, Milko (2001). «Diplomatička analiza papinskih pisama druge polovice IX. stoljeća destinatarima u Hrvatskoj». Radovi. Zadar: HAZU (43): 29—44.
  14. ^ Mužić 2007. С. 195—198.
  15. ^ а б в Frucht 2005. С. 422—423.
  16. ^ «Povijest Gradišćanskih Hrvatov». Croatian Cultural Association in Burgenland.
  17. ^ Stančić, Nikša (2009). «Hrvatski narodni preporod — ciljevi i ostvarenja». Cris: Časopis Povijesnog društva Križevci. 10 (1): 6—17. — ISSN 1332-2567.
  18. ^ Čuvalo, Ante (2008). «Josip Jelačić — Ban of Croatia». Review of Croatian History. Croatian Institute of History. 4 (1): 13—27. — ISSN 1845-4380.
  19. ^ а б «Parlamentarni izbori u Brodskom kotaru 1923. godine». Scrinia Slavonica.
  20. ^ Begonja, Zlatko (2009). «Ivan Pernar o hrvatsko-srpskim odnosima nakon atentata u Beogradu 1928. godine». Radovi Zavoda Za Povijesne Znanosti HAZU U Zadru. Croatian Academy of Sciences and Arts (51): 203—218. — ISSN 1330-0474.
  21. ^ Šute, Ivica (1999). «Deklaracija o nazivu i položaju hrvatskog književnog jezika — Građa za povijest Deklaracije». Radovi Zavoda Za Hrvatsku Povijest. 31 (1): 317—318. — ISSN 0353-295X.
  22. ^ Vurušić, Vlado (6.08.2009). «Heroina Hrvatskog proljeća». Jutarnji list.
  23. ^ Rich, Roland (1993). «Recognition of States: The Collapse of Yugoslavia and the Soviet Union». European Journal of International Law. 4 (1): 36—65. doi:10.1093/oxfordjournals.ejil.a035834.
  24. ^ Frucht 2005. С. 433.
  25. ^ «Leaders of a Republic in Yugoslavia Resign». The New York Times.
  26. ^ Pauković, Davor (1.06.2008). «Posljednji kongres Saveza komunista Jugoslavije: uzroci, tijek i posljedice raspada». Časopis za Suvremenu Povijest. Centar za politološka istraživanja. 1 (1): 21—33. — ISSN 1847-2397.
  27. ^ Magas, Branka (13.12.1999). «Obituary: Franjo Tudjman». The Independent.
  28. ^ «Presidents apologise over Croatian war». BBC News.
  29. ^ «Serbia to respond to Croatian genocide charges with countersuit at ICJ». SETimes.
  30. ^ Puljiz, Vlado; Bežovan, Gojko; Matković, Teo; Šućur, dr Zoran; Zrinščak, Siniša (2008). «Socijalna politika Hrvatske». Zagreb: Pravni fakultet u Zagrebu. — С. 43—52. — ISBN 978-953-97320-9-5.
  31. ^ «History and Development of Croatian Constitutional Judicature». Constitutional Court of the Republic of Croatia.
  32. ^ «Partnerstvo za mir». Hrvatska enciklopedija.
  33. ^ «Kronologija: Težak put od priznanja do kucanja na vrata EU». Jutarnji List.
  34. ^ «Evo kako je izgledao hrvatski put prema EU!». Dnevnik.
  35. ^ «Hrvatska postala članica NATO saveza». Dnevnik.
  36. ^ «Et tu, Zagreb?». The Economist.
  37. ^ «Croatia celebrates on joining EU». BBC News.

ЛітаратураРэдагаваць

Вонкавыя спасылкіРэдагаваць