Вугорская мова
Вугорская мова (саманазва: magyar, вымаўл. [ˈmɒɟɒr]) — адна з моваў вугорскае групы фіна-вугорскае галіны ўральскае сям’і моваў. У Эўропе роднаснымі мовамі зьяўляюцца фінская і эстонская, аднак гэтыя мовы маюць досыць далёкую роднасьць з вугорскай і носьбіты гэтых моваў разумець вугорцаў ня ў стане (да канца XIX ст. сам факт прыналежнасьці вугорскай мовы да фіна-вугорскіх лічыўся сумнеўным).
| Вугорская | |
| magyar | |
| Файл:Rozsireni madarstiny.PNG, Dist of hu lang europe.svg, Dist of hu lang europe-ca.svg | |
| Ужываецца ў | Вугоршчына, Румынія, Славаччына, Украіна, Сэрбія, Харватыя, Аўстрыя, Славенія |
|---|---|
| Рэгіён | Цэнтральная Эўропа |
| Колькасьць карыстальнікаў | 13—14 млн[1][2] |
| Клясыфікацыя | Уральская сям’я
|
| Афіцыйны статус | |
| Афіцыйная мова ў | Вугоршчыне, Эўрапейскі Зьвяз, Сэрбіі (Ваяводзіна), Аўстрыі (Бургенлянд) |
| Дапаможная мова ў | Румыніі, ва Ўкраіне, у Харватыі, Славаччыне, Славеніі, Сэрбіі, Аўстрыі, Чэхіі |
| Рэгулюецца | Інстытутам лінгвістыкі Вугорскай Акадэміі навук |
| Статус: | 1 дзяржаўная[d] |
| Пісьмо | Hungarian alphabet[d], лацінскае пісьмо і Old Hungarian[d] |
| Коды мовы | |
| ISO 639-1 | hu |
| ISO 639-2(Б) | hun |
| ISO 639-2(Т) | hun |
| ISO 639-3 | hun |
Агульныя зьвесткі
рэдагавацьРазам з хантыйскай і мансійскай мовамі, носьбіты якой пражываюць у Заходняй Сыбіры, утварае вугорскую групу ў складзе фіна-вугорскай галіны ўральскіх моваў.
Вугорская мова на падставе навуковых дасьледаваньняў, праведзеных на працягу апошніх 25 гадоў, прадстаўляецца мовай, значна адрознай ад усіх астатніх вядомых эўрапейскіх моваў (як правіла, індаэўрапейскіх). Адна зь нямногіх жывых моваў Эўропы, якая не адносіцца да індаэўрапейскай сям’і.
Вугорская мова мае мінімальную колькасьць запазычаных і інтэрнацыянальных словаў, валодае ўнікальнай сыстэмай галосных. Акрамя Вугоршчыны, шырока распаўсюджаная ў Закарпацкай вобласьці Ўкраіны (гл. вугорская мова ва Ўкраіне), а таксама ў месцах кампактнага пражываньня вугорскай нацыянальнай меншасьці ў Сэрбіі, Румыніі, Славаччыне.
Сынтаксіс
рэдагавацьУ вугорскай мове асобны назоўнік можа выступаць у ролі выказьніку, напр.: Apám tanító = (Бацька — настаўнік). У цяперашнім часе ў адзіночным і множным ліку 3-й асобы (напрыклад Pista tanuló = Сьцяпан — вучань), адпадае зьвязка van = «ёсьць» — гэтаксама, як і ў беларускай мове. У марфалягічным дачыненьні — парадак словаў паводле схемы SOV (дзейнік-дапаўненьне-выказьнік).
Пісьмовасьць
рэдагавацьПісьмовасьць на аснове лацінскага альфабэту. Моўны код — hu або hun (па ISO 639).
| Літара |
|---|
| A |
| Á |
| B |
| C |
| Cs |
| D |
| Dz |
| Dzs |
| E |
| É |
| F |
| G |
| Gy |
| H |
| I |
| Í |
| J |
| K |
| L |
| Ly |
| M |
| N |
| Ny |
| O |
| Ó |
| Ö |
| Ő |
| P |
| (Q) |
| R |
| S |
| Sz |
| T |
| Ty |
| U |
| Ú |
| Ü |
| Ű |
| V |
| (W) |
| (X) |
| (Y) |
| Z |
| Zs |
Фаналягічныя зьвесткі
рэдагавацьУ мове 14 галосных гукаў. Квантытатыўна яны падзяляюцца на кароткія: a, o, u, i, e, ö, ü; і доўгія: á, ó, ú, í, é, ő, ű. Паводле месца ўтварэньня падзяляюцца на галосныя пярэдняга раду: i, e, ö, ü, í, é, ő, ű; і задняга раду: a, o, u, á, ó, ú.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Nationalencyklopedin. Världens 100 största språk 2007 // Nationalencyklopedin.
- ^ Tapani Salminen. Uralic (Finno-Ugrian) languages // Helsinki.fi.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць| Вікіпэдыя мае вэрсію вугорскай мовай |
Вугорская мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў