Менская вобласьць
Ме́нская во́бласьць — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў Беларусі. Плошча вобласьці складае 40,2 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 1 426 525 чалавек[1]. Адміністрацыйны цэнтар — места Менск.
| Менская вобласьць Mienskaja vobłaść? | |
 |  Сьцяг |
| Агульныя зьвесткі | |
|---|---|
| Краіна | Беларусь |
| Статус | вобласьць |
| Адміністрацыйны цэнтар | Менск |
| Улучае | 22 раёны |
| Найбольшы горад | Менск |
| Іншыя буйныя гарады | Барысаў Салігорск Маладэчна |
| Дата ўтварэньня | 15 студзеня 1938 |
| Старшыня аблвыканкаму | Анатоль Ісачэнка |
| Насельніцтва (2018) | 1 426 525[1] (15%, 2-е месца) |
| Шчыльнасьць | 35,5 чал./км² |
| Нацыянальны склад | беларусы — 88,5% расейцы — 7,1% палякі — 1,3% украінцы — 1,2%[2] |
| Плошча | 40,2 тыс. км² (19,4%, 1-е месца) |
| Вышыня па-над узр. м. · найвышэйшы пункт · сярэдняя вышыня · найніжэйшы пункт | Сьвятая гара — 345 м 216 м[3] 130 м |
| Месцазнаходжаньне Менскай вобласьці | |
| |
| Мэдыя-зьвесткі | |
| Часавы пас | UTC +3 |
| Код ISO 3166-2 | BY-MI |
| Тэлефонны код | +375-17 |
| Паштовыя індэксы | 222 xxx, 223 xxx |
| Код аўтам. нумароў | 5 |
| Афіцыйны сайт | |
 Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы | |
Гісторыя
рэдагаваць
- 1101: утварылася ўдзельнае Менскае княства.
- 2-я пал. XV ст.: Менскі павет у складзе Віленскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага, Рускага, Жамойцкага.
- 1566: Менскае ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага, пазьней Рэчы Паспалітай Абодвух Народаў.
- 1793: Менская губэрня ў складзе Расейскай імпэрыі.
- 26 чэрвеня — 17 лістапада 1812: Менскі дэпартамэнт адноўленага Напалеонам Вялікага Княства Літоўскага.
- 1 студзеня 1919: Менскі раён у складзе Беларускай ССР.[4]
- 15 студзеня 1938: Менская вобласьць БССР.
- 1954, 1960: адбыліся ўзбуйненьні вобласьці.
- 27 ліпеня 1990: Менская вобласьць у складзе незалежнай Беларусі.
Геаграфічнае становішча
рэдагавацьМенская вобласьць разьмешчаная ў цэнтральнай частцы Беларусі. Максымальная працягласьць тэрыторыі з поўначы на поўдзень — 315 км, а з усходу на захад — 240 км. Тэрыторыя вобласьці, з улікам Менску, складае 40,8 тыс. км² (19,4% тэрыторыі Беларусі).
На ўсходзе Менская вобласьць мяжуе з Магілёўскай, на поўначы — зь Віцебскай, на захадзе — з Гарадзенскай, на паўднёвым захадзе — зь Берасьцейская, на поўдні — з Гомельскай абласьцямі. Менская вобласьць, адзіная ў Беларусі, не мяжуе зь іншымі дзяржавамі, але дзякуючы таму, што па яе тэрыторыі праходзяць найважнейшыя транспартныя калідоры, тут ёсьць добрыя магчымасьці для ажыцьцяўленьня выгодных эканамічных сувязяў з краінамі блізкага і далёкага замежжа.
У цяперашні час Меншчына — адзін з найбольш эканамічна разьвітых рэгіёнаў Беларусі. Надзвычай выгоднае геаграфічнае становішча, наяўнасьць прыродна-рэсурсавага патэнцыялу вызначаюць фактары сацыяльна-эканамічнага разьвіцьця вобласьці.
Рэльеф
рэдагавацьРэльеф раўнінны і ўзгорысты. Пераважаюць вышыні 150—200 м над узроўнем мора. На паўночным захадзе — Менскае ўзвышша, на поўначы — Нарачанска-Вялейская і Верхнебярэзінская нізіны, на паўночным усходзе — Аршанскае ўзвышша, на ўсходзе — Цэнтральнабярэзінская раўніна, на поўдні — Стаўпецкая раўніна, Капыльская града, ускраіна Палескай нізіны.
У паўночна-заходняй частцы вобласьці знаходзіцца найвышэйшы пункт Беларусі — гара Сьвятая (345 м). Найніжэйшая кропка Менскай вобласьці — 130 м (раён ракі Арэсы).
Карысныя выкапні
рэдагавацьМенская зямля багатая такімі карыснымі выкапнямі, як калійная і каменная солі, торф, гліна, бузы, пяскова-жвіровыя матэрыялы, жалезная руда, гаручыя лупнякі, мінэральная вада і іншыя.
Клімат і расьліннасьць
рэдагавацьКлімат умерана-кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня ад –6,1 °С да -7,4 °С, ліпеня 17,3 — 18,4 °С. Вэгетацыйны пэрыяд 186—195 дзён. Ападкаў выпадае 580—670 мм за год.
37% тэрыторыі Меншчыны пакрытыя лесам — гэта спалучэньне іглічных лясоў усходнеэўрапейскага і шырокаліставых лясоў заходнеэўрапейскага кшталтаў. У Лагойскам, Барысаўскім, Бярэзінскім, Старадароскім і Крупском раёнах лясістасьць дасягае 45—50 %.
У межах Менскай вобласьці разьмешчаная частка Бярэзінскага біясфэрнага запаведніку, якому нададзены статус міжнароднага, прыродны нацыянальны парк Нарачанскі і шэраг іншых. Агульная плошча асабіста ахоўных тэрыторыяў дзяржаўнага значэньня складае 49,2 тыс. га або 1,23% ад агульнай плошчы вобласьці. Апроч гэтага створаныя 42 заказьнікі мясцовага значэньня плошчай 54,2 тыс. га. Узятыя пад ахову 198 помнікаў прыроды.
Гідраграфія
рэдагавацьПа тэрыторыі Меншчыны праходзіць водападзел паміж рэкамі Балтыйскага і Чорнага мораў — Нёманам і Дняпром. Вобласьць займае другое месца ў Беларусі па колькасьці вадаёмаў і вадацёкаў і налічвае больш за 450 рэчак агульнай даўжынёй звыш 10 тыс. км, каля 500 вадаёмаў, якія маюць плошчу люстэрка вады ў памеры 246,2 км², 28 штучных вадасховішчаў. Большасьць азёраў рэгіёну ледавіковага паходжаньня. Яны складаюць неад’емную частку ляндшафтаў вобласьці.
Найбуйнейшыя рэкі: Нёман, Вяльля, Бярэзіна, Гайна, Сьвіслач, Пціч, Случ, Лань. Вялейска-Менская водная сыстэма. Азёры: Нарач, Сьвір, Мястра, Баторына, Балдук, Глубля, Глубелька, Сялява, Пялік. Вадасховішчы: Заслаўскае, Салігорскае, Любанскае і іншыя.
Транспарт
рэдагавацьУ вобласьці створаная разгалінаваная сетка аўтамабільных шляхоў, якая дазваляе забясьпечваць сувязь практычна з усімі населенымі пунктамі вобласьці і краіны. Менская вобласьць разьмешчана на скрыжаваньні асноўных транспартных маршрутаў, якія злучаюць дзяржавы Заходняй Эўропы з Усходам, рэгіёны Чарнаморскага ўзьбярэжжа з краінамі Балтыйскага мора.
Аўтамабільная дарога Гомель — Менск — Вільня — Клайпеда — Каралявец мае працягласьць па тэрыторыі Беларусі 468 км і забясьпечвае выйсьце з абласьцей Усходняй Украіны і Цэнтральнай Расеі да спэцыялізаваных марскіх партоў Клайпэды, Вэнтсьпілса і Калінінграда. Аўтамабільная дарога Берасьце — Менск — мяжа Расейскай Фэдэрацыі зьяўляецца ўдзельнікам Крыцкага калідору II, які злучае Нямеччыну, Польшчу, Беларусь і Расею.
Спрыяльныя ўмовы для перавозкі грузаў і пасажыраў стварае чыгуначная сетка Менскай вобласьці. Найболей значныя чыгуначныя вузлы — Менск, Маладэчна. Па тэрыторыі вобласьці праходзіць чыгуначная лінія Берасьце — Менск — мяжа Расеі працягласьцю 615 км, якая забясьпечвае рух грузавых цягнікоў з хуткасьцю да 100 км/гадз. і пасажырскіх — да 160 км/гадз. Асноўныя транспартныя струмені праходзяць у напрамку на Ўсход — у Расею і краіны Азіяцкага рэгіёну, на поўнач — у парты Балтыйскага мора, на захад — у краіны Эўропы і на поўдзень — у краіны Чарнаморскага рэгіёна. Добрым прыкладам на рынку транспартных паслугаў могуць служыць: спэцыялізаваныя цягнікі «Усходні ветравей» Бэрлін — Берасьце — Менск — Масква, «Расея экспрэс» Нямеччына — Польшча — Беларусь — Расея, Ратэрдам — Бэрлін — Варшава — Менск — Масква/Санкт-Пецярбург і іншыя.
Прамысловасьць
рэдагавацьПрамысловасьць вобласьці носіць шматгаліновы характар, у значнай ступені грунтуецца на выкарыстаньні мясцовых прыродна-сыравінных рэсурсаў. У яе структуры высокую ўдзельную вагу займае прадукцыя машынабудаваньня, хімічнай прамысловасьці. Прадпрыемствы машынабудаваньня арыентаваныя на вытворчасьць кар’ерных самаскідаў, станкоў, прыладаў, тэхнічнага абсталяваньня, прадукцыі электратэхнічнай і радыёэлектроннай прамысловасьці. Наймагутнейшае прадпрыемства вялікагрузных самаскідаў — ПА «Беларускі аўтамабільны завод» у месьце Жодзіне. Найбуйнейшае прадпрыемства хімічнай прамысловасьці — ААТ «Беларуськалій» у месьце Салігорску. Сярод прадпрыемстваў будаўнічых матэрыялаў — 6 заводаў жалезабэтонных вырабаў, а таксама заводы зборнага жалезабэтону і іншыя. У вобласьці працуе 5 мэблевых фабрыкаў, 7 ільнозаводаў, 4 фабрыкі мастацкіх вырабаў, 2 шклозавода. Найвялікшыя прадпрыемствы лёгкай прамысловасьці — філіі менскіх вытворчых аб’яднаньняў. Акрамя гэтага, у рэгіёне атрымалі значнае разьвіцьцё вытворчасьці па перапрацоўцы сельскагаспадарчай сыравіны. Вобласьць займае першае месца ў краіне па вытворчасьці прадукцыі харчовай, мукамольна-крупяной і камбікармавой прамысловасьці. На тэрыторыі вобласьці разьмяшчаецца шэраг цэхаў і філіяў менскіх прадпрыемстваў. Значная ўдзельная вага прамысловасьці вобласьці засяроджана ў местах: Салігорску — 25,5%, Барысаве — 19,8%, Жодзіне — 13,95%, Слуцку — 7,2%, Маладэчна — 6,0%.
На 2023 год працавала звыш 4000 прамысловых прадпрыемстваў. Сярод іх найбольшымі былі «Беларускі аўтамабільны завод» ў Жодзіне, «Беларуськалій» у Салігорску і «Барысаўскі завод мэдычных прэпаратаў». У Смалявіцкім раёне дзейнічаў індустрыяльны парк «Вялікі камень»[5].
Сельская гаспадарка
рэдагавацьУ большасьці сельскагаспадарчых раёнаў разьвітая малочна-мясная жывёлагадоўля, сьвінагадоўля, вырошчваньне бульбы ды льну, а на паўднёвым захадзе — вырошчваньне буракоў. Вакол Менску і каля іншых буйных местаў сельскагаспадарчыя прадпрыемствы дадаткова спэцыялізуюцца на вырошчваньні гародніны і садавіны, тут таксама дзейнічаюць буйныя птушкагаспадаркі й птушкафабрыкі. На 2023 год працавала 358 земляробчых прадпрыемстваў[5].
Насельніцтва
рэдагаваць- 2018 год — 1 426 525 чал.[1]
- 2017 год — 1 422 992 чал.[6]
- 2016 год — 1 417 303 чал.[7]
- 2014 год — 1 402 600 чал.[8]
- 2009 год — 1 422 528 чал.[9] (перапіс)
Найбуйнейшыя сельскія населеныя пункты вобласьці (больш за 3 тысячы чалавек): Бальшавік, Бараўляны, Гатава, Дружны, Ждановічы, Калодзішчы, Краснае, Лошніца, Лясны, Міханавічы, Навінкі (цяпер частка Менску), Ратамка, Чысьць.
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел
рэдагавацьНа 2023 год вобласьць налічвала 22 раёны, 24 месты, 18 мястэчак[5].
Прадстаўнічая ўлада: абласная Рада дэпутатаў — 1, раённыя Рады дэпутатаў — 22, меская Рада дэпутатаў — 1; мескія Рады дэпутатаў местаў раённага падначаленьня — 2, местачковыя Рады дэпутатаў — 17, сельскіх Рады дэпутатаў — 294.
Выканаўчая ўлада: абласны выканаўчы камітэт — 1, раённыя і мескія выканаўчыя камітэты — 23, выканаўчыя камітэты местаў раённага падначаленьня — 2, местачковыя і сельскія выканаўчыя камітэты — 311.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ а б в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Перепись населения — 2009. Минская область. Национальный состав населения (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ GeoNames (анг.) — 2005.
- ^ У якіх межах былі абвешчаныя Беларуская Народная Рэспубліка і БССР? // 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ а б в Даты гісторыі: 85 гадоў Віцебскай, Гомельскай, Менскай і Магілёўскай абласьцям // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 12 студзеня 2023 г. Праверана 26 студзеня 2023 г.
- ^ Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
- ^ Demographic situation in January 2014 (анг.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 9 лютага 2014
- ^ Перепись населения — 2009. Минская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь
Літаратура
рэдагаваць- Минская область // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.