Бярэзінскі біясфэрны запаведнік

Бярэзінскі запаведнік — беларускі дзяржаўны запаведнік, створаны ў 1925 годзе. Вялікі комплекс хваёвых лясоў, якія перамяжаюцца зь верхавымі і нізіннымі балотамі і поймамі рэк. Прыродныя ўмовы запаведніка характарызуюцца некранутым абліччам лясоў і вялікіх сфагнавых балот. Тут захаваліся ўнікальныя ў Эўропе балотныя масівы, агульная плошча якіх складае 50 700 гектараў. У паўночнай і цэнтральнай, больш узвышаных частках запаведніка, пераважаюць пераходныя і верхавыя балоты, сярод якіх разьмешчаныя пакрытыя хваёвым лесам мінэральныя астравы. У паўднёвай частцы запаведніка знаходзяцца буйныя масівы нізінных балот (у тым ліку і ўся пойма Бярэзіны). Сярод лясоў дамінуюць хвойнікі, якія ўтвараюць буйныя масівы. Больш за палову хваёвых лясоў забалочана альбо прымеркавана да верхавых і пераходных балот.

Бярэзінскі біясфэрны запаведнік

Водныя рэсурсы рэдагаваць

Тэрыторыя запаведніка адносіцца да басэйнаў рэк Бярэзіны і часткова Эсы, якія, у сваю чаргу, адносяцца да Чарнаморскага і Балтыйскага басэйнаў адпаведна. Водападзел між імі праходзіць па паўночна-ўсходняй частцы запаведніка. Увогуле, рачная сетка тэрыторыі прадстаўлена 69 рэкамі, галоўнай сярод якіх зьяўляецца Бярэзіна. Яна бярэ пачатак у 45 кілямэтрах ад паўночнай аканечнасьці запаведніка, даўжыня яе ў межах запаведніка складае 110 км. Рэчышча ракі зьвілістае, у яе даліне знаходзіцца многа старыц і пойменных азёр. Неабходна адзначыць і буйнейшы прыток Бярэзіны — раку Сергуч даўжынёй у 35 км. Веснавая паводка пачынаецца ў другой палове сакавіка — першай палове красавіка і працягваецца 20—40 дзён.

Усе азёры запаведніка адносяцца да эўтрофнага тыпу і знаходзяцца на стадыі інтэнсіўнага зарастаньня. Самае буйное зь іх — возера Палік (712 гектараў) — уяўляе сабой натуральнае пашырэньне рэчышча Бярэзіны на паўднёвай ускраіне запаведніка.

На тэрыторыі запаведніка знаходзіцца паўднёвы адрэзак штучнай бярэзінскай воднай сыстэмы, якая злучае рэкі Бярэзіну і Дзьвіну. Гэта сыстэма адыгрывае пэўную гідралягічную ролю тым, што падтрымлівае ўсталяваны водны рэжым навакольнай тэрыторыі і не аказвае істотнага ўзьдзеяньня на балотныя сыстэмы запаведніка.

Ахова рэдагаваць

У Бярэзінскім запаведніку праведзена дыфэрынцыяцыя тэрыторыі на ўчасткі з розным рэжымам аховы. Усяго створана 6 зон: абсалютна запаведная, буфэрная, экспэрымэнтальна-гаспадарчая, экскурсійная, ахоўная і гідралягічная. Абсалютна запаведная зона складае 47,2% ад агульнай плошчы запаведніка. Гаспадарчая дзейнасьць (сельская гаспадарка) дазволена ў экспэрымэнтальна-гаспадарчай зоне (7000 гектараў). Вакол запаведніка праходзіць ахоўная зона шырынёй 2 кілямэтры, якая належыць лясгасам, калгасам і саўгасам. У гэтай зоне забаронены тыя віды гаспадарчай дзейнасьці, якія могуць аказаць адмоўны ўплыў на прыродныя комплексы запаведніка. У гідралягічнай зоне, якая працягнулася вакол запаведніка кальцом шырынёй 5 км, забаронены пошукавыя і меліярацыйныя работы.

Фаўна рэдагаваць

Разнастайнасьць прыродных умоваў тэрыторыі абумовіла багацьце расьліннага і жывёльнага сьвету. Фаўністычны сьпіс Бярэзінскага запаведніка ўключае 230 відаў птушак, зь якіх 179 адзначана на гнездаваньні. Пераважна гэта лясныя і водна-балотныя віды, у меншай ступені — віды адкрытых тэрыторыяў і населеных пунктаў. На тэрыторыі запаведніка адзначана 56 відаў птушак, занесеных у Чырвоную кнігу Беларусі.

Акрамя іх у запаведніку гняздуецца значная колькасьць чапляў-бугаёў Botaurus stellaris (10—15 самцоў), звычайны на гнездаваньні драч Crex crex — від, які знаходзіцца пад глябальнай пагрозай зьнікненьня.

Сучасная флёра запаведніка ўключае больш за 2000 відаў расьлін, у тым ліку 798 сасудзістых, 37 відаў занесены ў Чырвоную кнігу. Увогуле па Беларусі назіраецца прыкладная раўнавага паміж халадаўстойлівымі і цеплалюбівымі формамі расьлін зь невялікай перавагай апошніх, на тэрыторыі ж Бярэзінскага запаведніка менавіта халадаўстойлівыя віды атрымалі найбольшае разьвіцьцё. У запаведніку выяўлены тры новыя для Беларусі віды расьлін: сухацветка прыземістая Omalotheca supina (знаходзіцца далёка за паўднёвай мяжой арэала), асака заліўная Carex paupercula, пузырнік судэцкі Cystopteris sudetica (рэліктавы від, у запаведніку існуе ізаляваная папуляцыя).

На тэрыторыі запаведніка адзначана 56 відаў млекакормячых, 8 зь якіх — зубар Bison bonasus, буры мядзьведзь Ursus arctos, барсук Meles meles, рысь Felis linx, сажалкавая начніца Myotis dasicneme, малая вячэрніца Nyctalus leisleri, паўночны кажанок Vespertilio nillsoni і садовая соня Eliomus quercinus — занесены ў Чырвоную кнігу Беларусі.

З 5 відаў паўзуноў і 11 відаў земнаводных ахове належыць чаратовая рапуха Bufo calamita.

Музэй прыроды рэдагаваць

Больш за 50 гадоў у Бярэзінскім біясфэрным запаведніку працуе Музэй прыроды, дзе прадстаўлена каля 300 відаў жывёл.

Славутасьці рэдагаваць

Да гістарычных славутасьцяў запаведніка адносяцца таксама старажытныя славянскія курганы, Бярэзінская водная сыстэма (адзін са старажытнейшых гандлёвых шляхоў з «вараг у грэкі»), рэшткі каналаў канца XIX стагодзьдзя, месца бітваў вайны 1812 году.

Літаратура рэдагаваць

  • Скарбы прыроды Беларусі — Treasures of Belarusian Nature: Тэрыторыі, якія маюць міжнар. значэнне для захавання біял разнастайнасці /аўт. тэксту і фота А. В. Казулін [і інш]. — 2-ое выд., перапрац., дап. — Мн.: Беларусь, 2005. — 215 с — Паводле эл. рэсурса ptushki.org

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць

  Бярэзінскі біясфэрны запаведніксховішча мультымэдыйных матэрыялаў