Жыгімонт

старонка-неадназначнасьць у Вікімэдыі

Жыгімонт (Сігімунт, Зыгмунт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча Жы́гмант.

ПаходжаньнеРэдагаваць

Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Фармант -монт- празь імёны Альгімонт, Монтгерд і Гердзімонт зьвязвае Жыгімонта зь імём Альгерд, якое таксама мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[2]), той жа фармант празь імя Скаламонт зьвязвае Жыгімонта з германскім (гоцкім) імём Гудэскалк (Готшалк)[3]. Увогуле, фармант -монт- даволі часта сустракаецца ў імёнах літоўскіх князёў і баяраў: Валімонт, Відзімонт, Вісімонт, Гаўдымунда, Даўмонт, Кімант, Мінімонт, Нарымонт, Скірмант, Судзімонт, Талімонт, Эйсмонт, Ямонт, Монтвід, Монтвіл, Монтгайла, Монтрым, Монтаўт ды іншыя. Той жа фармант — як і поўныя адпаведнікі пералічаных літоўскіх імёнаў — можна сустрэць у старажытных германскіх (гоцкіх) імёнах: Alhmund, Walmund, Widmund, Wisemunt, Gaudemund, Damundus, Kemmunt, Munimund, Nordmund, Sciremunt, Eumund, Willmant, Teutmunt, Herimont, Gesimundus, Sodilmunt, Sidimundus, Mundila, Mondericus ды іншых[4].

Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імю Жыгімонт цалкам адпавядае германскае імя Sigimund[5]. Германскі характар літоўскіх імёнаў з фармантам -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самога фарманту з германскіх моваў — сьцьвердзіў амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[6].

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Жыгімонт складаецца з фармантаў, пашыраных ва ўсходнегерманскіх імёнах: -жыг- (-зіг-) (імёны Sighardus, Sigeberto, Sigisvultus, Sigismer), які паходзіць ад бургундзкага і гоцкага sigus 'перамога', і -монт- (-мунт-, -мунд-) (імёны Damundus, Gesimundus, Sidimundus, Mundila, Mondericus), які паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[3]. Такім парадкам, імя Жыгімонт азначае «перамога гарлівасьці» і цалкам адпавядае пашыранаму ўсходнегерманскаму імю Sigimunt[7].

Славянская і германская формы гэтага імя атаясамліваліся з даўніх часоў, пра што сьведчыць, сярод іншага, напісаньне імя Жыгімонта Люксэмбурскага ў выкананым на загад караля і вялікага князя Казімера Ягайлавіча кірылічным надпісе ў Сьвятакрыскай капліцы Кракаўскага каралеўскага замка[8][9]:

  К ухвале іменя найвышшага Бога Айца ўсемагушчага, пабудавана касьцёлу сяя капліца, павяленьнем вялікага а праслаўнага Караля, прасьветнага Казіміра з Боскай міласьці Польскага і Вялікага Князя Літоўскага, Троцкага і Жамойцкага, і Княжаця Прускага, Пана і дзедзіча тых і іных многа земь Гаспадара, і яго каралевяй пранайясьнейшай паняй Элізабэты з пакаленьня Цэсарскага продка пранайясьнейшага Жыгімонта Пана земь Ракускай, Чэскай, і Вугорскай  

НосьбітыРэдагаваць

Жыгмантысмаленскі шляхецкі род.

Глядзіце таксамаРэдагаваць

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14.
  2. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
  3. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 16—26.
  5. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
  6. ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
  7. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
  8. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 213.
  9. ^ Дашкевич Н. П. Заметки по истории Литовско-Русского государства. — Киев, 1885. С. 108.
  10. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 765.
  11. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 288.
  12. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 43.
  13. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 234 (19) (1546—1548). — Vilnius, 2009. P. 79.
  14. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 265.
  15. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 446.
  16. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 882.
  17. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 994—995.
  18. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1227.

ЛітаратураРэдагаваць