Жыгімонт
Жыгімонт (Сігімунт, Зыгмунт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча Жы́гмант.
ПаходжаньнеРэдагаваць
Жыгімонт — літоўская (беларуская) форма старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў[1]. Фармант -монт- празь імёны Альгімонт, Монтгерд і Гердзімонт зьвязвае Жыгімонта зь імём Альгерд, якое таксама мае поўныя германскія адпаведнікі (герцаг Альгерд з Гогенштайну[2]), той жа фармант празь імя Скаламонт зьвязвае Жыгімонта з германскім (гоцкім) імём Гудэскалк (Готшалк)[3]. Увогуле, фармант -монт- даволі часта сустракаецца ў імёнах літоўскіх князёў і баяраў: Валімонт, Відзімонт, Вісімонт, Гаўдымунда, Даўмонт, Кімант, Мінімонт, Нарымонт, Скірмант, Судзімонт, Талімонт, Эйсмонт, Ямонт, Монтвід, Монтвіл, Монтгайла, Монтрым, Монтаўт ды іншыя. Той жа фармант — як і поўныя адпаведнікі пералічаных літоўскіх імёнаў — можна сустрэць у старажытных германскіх (гоцкіх) імёнах: Alhmund, Walmund, Widmund, Wisemunt, Gaudemund, Damundus, Kemmunt, Munimund, Nordmund, Sciremunt, Eumund, Willmant, Teutmunt, Herimont, Gesimundus, Sodilmunt, Sidimundus, Mundila, Mondericus ды іншых[4].
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, імю Жыгімонт цалкам адпавядае германскае імя Sigimund[5]. Германскі характар літоўскіх імёнаў з фармантам -монт- (-мант-) — як і запазычаньне самога фарманту з германскіх моваў — сьцьвердзіў амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[6].
Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Жыгімонт складаецца з фармантаў, пашыраных ва ўсходнегерманскіх імёнах: -жыг- (-зіг-) (імёны Sighardus, Sigeberto, Sigisvultus, Sigismer), які паходзіць ад бургундзкага і гоцкага sigus 'перамога', і -монт- (-мунт-, -мунд-) (імёны Damundus, Gesimundus, Sidimundus, Mundila, Mondericus), які паходзіць ад гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[3]. Такім парадкам, імя Жыгімонт азначае «перамога гарлівасьці» і цалкам адпавядае пашыранаму ўсходнегерманскаму імю Sigimunt[7].
Славянская і германская формы гэтага імя атаясамліваліся з даўніх часоў, пра што сьведчыць, сярод іншага, напісаньне імя Жыгімонта Люксэмбурскага ў выкананым на загад караля і вялікага князя Казімера Ягайлавіча кірылічным надпісе ў Сьвятакрыскай капліцы Кракаўскага каралеўскага замка[8][9]:
 |
К ухвале іменя найвышшага Бога Айца ўсемагушчага, пабудавана касьцёлу сяя капліца, павяленьнем вялікага а праслаўнага Караля, прасьветнага Казіміра з Боскай міласьці Польскага і Вялікага Князя Літоўскага, Троцкага і Жамойцкага, і Княжаця Прускага, Пана і дзедзіча тых і іных многа земь Гаспадара, і яго каралевяй пранайясьнейшай паняй Элізабэты з пакаленьня Цэсарскага продка пранайясьнейшага Жыгімонта Пана земь Ракускай, Чэскай, і Вугорскай |  |
НосьбітыРэдагаваць
- Жыгімонт I Сьвяты († 524) — кароль бургундаў, Сьвяты
- Жыгімонт I Ангальцкі († 1405) — князь ангальт-цэрбскі
- Жыгімонт Кейстутавіч (каля 1365—1440) — вялікі князь літоўскі
- Жыгімонт Люксэмбурскі (1368—1437) — імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі
- Жыгімонт Карыбутавіч (каля 1385—1435) — кароль чэскі, вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага
- Жыгімонт II Ангальцкі († па 1452) — князь ангальт-цэрбскі
- Жыгімонт Індрыхавіч († па 1470) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста жытомірскі
- Жыгімонт Габзбург (1427—1496) — эрцгерцаг Пярэдняй Аўстрыі
- Мікалай Жыгімонтавіч — лідзкі літоўскі баярын, які ў 1496 годзе змацаваў свой тэстамэнт пячацьцю з рускім надпісам «ПЕЧАТЬ ПАНА МИКОЛАЯ ЖИКИМОНТОВ»[10]
- Жыгімонт Баварскі (1439—1501) — герцаг Баварыі
- Жыгімонт Андрэевіч — амсьціслаўскі літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1529 годзе[11]
- Жыгімонт Мікалаевіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца паміж 1533 і 1535 гадамі[12]
- Жыгімонт Венцаслававіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1547 годзе[13]
- Жыгімонт Стары (1467—1548) — вялікі князь літоўскі і кароль польскі
- Міхал Жыгімонтавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1565 году[14]
- Юры Жыгімонтавіч — баярын з Троцкага павету, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[15]
- Жыгімонт Пятровіч — баярын з Дарагічынскага павету Падляскага ваяводзтва, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[16]
- Жыгімонт Андрэевіч і Жыгімонт Мікалаевіч — баяры з Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва, якія ўпамінаюцца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[17]
- Альбрыхт Жыгімонтавіч — баярын зь Менскага павету, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[18]
- Жыгімонт Аўгуст (1520—1572) — вялікі князь літоўскі і кароль польскі
- Жыгімонт Гогенцолерн (1538—1566) — князь-арцыбіскуп Магдэбургу
- Янаш II Жыгімонт Заполья (1540—1571) — кароль вугорскі і князь сяміградзкі
- Жыгімонт Ваза (1566—1632) — кароль польскі і вялікі князь літоўскі, кароль швэдзкі
- Жыгімонт Баторы (1572—1613) — князь трансыльванскі
- Жыгімонт Караль Радзівіл (1591—1642) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, крайчы і падчашы вялікі літоўскі, ваявода наваградзкі
- Крыштап Жыгімонт Пац (1621—1684) — вайсковы і дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, харунжы, падканцлер і канцлер вялікі літоўскі
- Жыгімонт Казімер Ваза (1640—1647) — адзіны сын караля польскага і вялікага князя літоўскага Ўладзіслава Вазы і яго першай жонкі Цэцыліі Рэнаты Габсбург
Глядзіце таксамаРэдагаваць
КрыніцыРэдагаваць
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 14.
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 47.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 16—26.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
- ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 213.
- ^ Дашкевич Н. П. Заметки по истории Литовско-Русского государства. — Киев, 1885. С. 108.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 765.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 288.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 43.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 234 (19) (1546—1548). — Vilnius, 2009. P. 79.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 265.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 446.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 882.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 994—995.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1227.
ЛітаратураРэдагаваць
- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)