Жыгімонт
Жыгімонт (Сігісмунд, Зігемунд, Зігемунт, Зыгмунд, Жыгмонт, Сімонт, Жыкмонт, Жыкімонт, Жыдзімонт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча Жы́гмант.
| Жыгімонт лац. Žygimont / Žyhimont | |
| Sigimunt | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Утворанае ад | Sigo + Munt |
| Іншыя формы | |
| Варыянт(ы) | Зігемунд, Зігемунт, Зыгмунд, Жыгмонт, Жыгмант, Жыкмонт, Жыкімонт, Сігісмунд, Сімонт, Жыдзімонт |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Жыгімонт» | |
Паходжаньне
рэдагаваць- Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў
.jpg)
Зігімунд, Зігімунт, Зігісмунд, Зігісмонд або Зімунд, пазьней Зыгмунд, Зыгмант або Жыгмант (Sigimund, Sigimunt, Sigismund, Sigismondus[2], Simund, Siegmund, Zygmont[3], Żygmont[3]) — імя германскага паходжаньня[4]. Іменная аснова сіг- (зыг-, зег-) (імёны ліцьвінаў Зігібут, Зыгел, Зыгер; германскія імёны Sigibot, Sigel, Siger) паходзіць ад гоцкага і бургундзкага sigus 'перамога'[5], а аснова -мунд- (-мунт-, -монт-) (імёны ліцьвінаў Монтгерд, Валімонт, Скірмунт; германскія імёны Mundgerd, Walmont, Sciremunt) — ад германскага *mundô 'рука, абарона, крэўнасьць'[6] або гоцкага munds 'моц розуму, імкненьне', mundrs 'гарлівы, палкі'[5]. Такім парадкам, імя Жыгімонт азначае «перамога гарлівасьці»[7].
Адпаведнасьць імя Жыгімонт германскаму імю Sigimund сьцьвердзілі францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[8], і амэрыканскі лінгвіст Альфрэд Зэн[9].
Даўнюю традыцыю атаясамліваньня літоўскай (беларускай) формы гэтага імя зь яго германскім адпаведнікам засьведчыла напісаньне імя Жыгімонта Люксэмбурскага ў выкананым на загад караля і вялікага князя Казімера Ягайлавіча (1427—1492) кірылічным надпісе ў Сьвятакрыскай капліцы Кракаўскага каралеўскага замка[10][11]:
|
К ухвале іменя найвышшага Бога Айца ўсемагушчага, пабудавана касьцёлу сяя капліца, павяленьнем вялікага а праслаўнага Караля, прасьветнага Казіміра з Боскай міласьці Польскага і Вялікага Князя Літоўскага, Троцкага і Жамойцкага, і Княжаця Прускага, Пана і дзедзіча тых і іных многа земь Гаспадара, і яго каралевяй пранайясьнейшай паняй Элізабэты з пакаленьня Цэсарскага продка пранайясьнейшага Жыгімонта Пана земь Ракускай, Чэскай, і Вугорскай | 
|
Тым часам яшчэ вялікі князь Жыгімонт Кейстутавіч (1365—1440) ва ўласных лацінамоўных дакумэнтах азначаў сябе германскім імём Sigismundus[12]. Гэтае ж імя пасьлядоўна ўжывалі ў лацінамоўных дакумэнтах вялікія князі з дынастыі Ягайлавічаў — Жыгімонт Стары і Жыгімонт Аўгуст. Таксама паводле Хронікі літоўскай і жамойцкай, «за прозьбаю кроля рымскага Жыгімонта»[13].
Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Żygmont (Zygmont, Żygmunt, Zygmunt, Sigesmund, Sigismund)[14].
Носьбіты
рэдагаваць- Жыгімонт I Сьвяты († 524) — кароль бургундаў, Сьвяты
- Жыгімонт I Ангальцкі († 1405) — князь ангальт-цэрбскі
- Жыгімонт Кейстутавіч (каля 1365—1440) — вялікі князь літоўскі
- Жыгімонт Люксэмбурскі (1368—1437) — імпэратар Сьвятой Рымскай імпэрыі
- Жыгімонт Карыбутавіч (каля 1385—1435) — кароль чэскі, вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага
- Жыгімонт II Ангальцкі († па 1452) — князь ангальт-цэрбскі
- Жыгімонт Індрыхавіч (Жикмонтъ Индрихович; † па 1470) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, староста жытомірскі
- Жыгімонт Габзбург (1427—1496) — эрцгерцаг Пярэдняй Аўстрыі
- Жыгімонт Гайлігінавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1463—1479 гадох[16][17]
- Станіслаў Зігмунтавіч (Stanislo Sigmunthowicz presbitero) — пробашч касьцёла ў Коўне, які ўпамінаецца ў 1494 годзе[18]
- Мікалай Жыгімонтавіч — лідзкі літоўскі баярын, які ў 1496 годзе змацаваў свой тэстамэнт пячацьцю з рускім надпісам «ПЕЧАТЬ ПАНА МИКОЛАЯ ЖИКИМОНТОВ»[19]
- Жыгімонт Баварскі (1439—1501) — герцаг Баварыі
- Жыгімонт Андрэевіч — амсьціслаўскі літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1529 годзе[20]
- Жыгімонт Мікалаевіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца паміж 1533 і 1535 гадамі[21]
- Вісмонт Сімонтавіч — жыхар Жамойцкага староства, які ўпамінаецца ў 1538 годзе[22]
- Жыгімонт Венцаслававіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1547 годзе[23]
- Жыгімонт Стары (1467—1548) — вялікі князь літоўскі і кароль польскі
- Іван і Жыгімонт Ігнатавічы — жыхары сяла Прускі (Гарадзенскі павет), якія ўпамінаюцца ў 1558 годзе[24]
- Міхал Жыгімонтавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1565 году[25]
- Юры Жыгімонтавіч — баярын з Троцкага павету, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[26]
- Жыгімонт Пятровіч — шэсьць баяраў, якія ўпамінаюцца ў попісе войска ВКЛ 1567 году: адзін зь Лідзкага павету Віленскага ваяводзтва, чатыры з Дарагічынскага павету і адзін зь Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва[27]
- Жыгімонт Юркавіч — эйшыскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[28]
- Жыгімонт Андрэевіч і Жыгімонт Мікалаевіч — баяры з Мельніцкага павету Падляскага ваяводзтва, якія ўпамінаюцца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[29]
- Альбрыхт Жыгімонтавіч — баярын зь Менскага павету, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1567 году[30]
- Жыгімонт Аўгуст (1520—1572) — вялікі князь літоўскі і кароль польскі
- Жыгімонт Гогенцолерн (1538—1566) — князь-арцыбіскуп Магдэбургу
- Янаш II Жыгімонт Заполья (1540—1571) — кароль вугорскі і князь сяміградзкі
- Жыгімонт Ваза (1566—1632) — кароль польскі і вялікі князь літоўскі, кароль швэдзкі
- Жыгімонт Баторы (1572—1613) — князь трансыльванскі
- Жыгімонт Караль Радзівіл (1591—1642) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, крайчы і падчашы вялікі літоўскі, ваявода наваградзкі
- Юры Сыгізмунд (Georgius Sigismundi) — рагніцкі ліцьвін, які навучаўся ў Каралявецкім унівэрсытэце ў 1609 годзе[31]
- Сьцяпан (Стэфан) і Войцех Зігмантовічы — жыхары Забаеньня (слабада Чашнікаў, Полацкае ваяводзтва), якія ўпамінаюцца ў 1632[32] і 1633[33] гадох
- Крыштап Жыгімонт Пац (1621—1684) — вайсковы і дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, харунжы, падканцлер і канцлер вялікі літоўскі
- Жыгімонт Казімер Ваза (1640—1647) — адзіны сын караля польскага і вялікага князя літоўскага Ўладзіслава Вазы і яго першай жонкі Цэцыліі Рэнаты Габсбург
- Ян Крыштап Сыгізмунт (Johannes Christophorus Sigismunt) — ліцьвін, які навучаўся ў Каралявецкім унівэрсытэце ў 1649 годзе[34]
- Яцка Жыгіманценка (Яцъко Жикгимонтенко), Саўка Жыгмонт (Савъка Жикгмонть), Фёдар Жыгмонт (Федоръ Жикгмонт), Пракоп Жыгманценка (Прокопъ Жикгмонтенъко) — казакі Войска Запароскага, які ўпамінаюцца ў рэестры 1649 году[35]
Зыгмунтовічы (Zygmuntowicz) гербу Наленч — літоўскі шляхецкі род з Троцкага павету[36].
Зыгмунтовічы (Zygmuntowicz) гербу Пабог — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага павету[37].
Жыгманты — смаленскі шляхецкі род.
У актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналіся маёнтак Жыгмонты або Палуша ў Віленскім ваяводзтве, сёлы Жыгмунтышкі і Зігмонтышкі ва Ўпіцкім павеце і сяло Жыгмонтышкі або Гожарцы[38].
На 1909 год існаваў фальварак Зігмунтаўшчына ў Наваградзкім павеце Менскай губэрні[39].
На гістарычным Падляшшы існуе вёска Зыгмунты, на гістарычнай Браслаўшчыне — Зыгманцішкі, на гістарычнай Ашмянчыне — Зыгмунцішкі, у гістарычнай Прусіі — Зыгмунтынэн.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ Gumowski M. Pieczecie Ksiazat Litewskich // Ateneum Wilenskie. Z. 3—4, 1930. S. 725.
- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 198.
- ^ а б Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 179.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1330.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 18.
- ^ Kremer D. Die Germanischen Personennamen in Katalonien // Estudis romànics. Nr. 14, 1972. S. 180.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
- ^ Senn A. Zur Bildung litauischer Gewässernamen // Annali. Sezione Slava. Istituto Universitario Orientale di Napoli. 2 (1959). P. 46.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 213.
- ^ Дашкевич Н. П. Заметки по истории Литовско-Русского государства. — Киев, 1885. С. 108.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 144, 153, 164.
- ^ ПСРЛ. Т. 32. — М., 1975. С. 81.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 179.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 92.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 283—285.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 2: 1468—1501. — Kraków, 1939. S. 368—369.
- ^ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 220.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 765.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 4 (1479—1491). — Vilnius, 2006. P. 288.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 43.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 243.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 234 (19) (1546—1548). — Vilnius, 2009. P. 79.
- ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 434.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 265.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 446.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 748, 882, 901, 918, 939, 1059.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 756.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 994—995.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1227.
- ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 190.
- ^ Яўген Анішчанка, Чашники инвентарь 1632 г., Архіў гісторыка Анішчанкі, 8 сьнежня 2018 г.
- ^ Яўген Анішчанка, Чашники 1633 г. инвентарь в Полоцком воеводстве(недаступная спасылка), Архіў гісторыка Анішчанкі, 25 лютага 2016 г.
- ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 511.
- ^ Реєстр Війська Запорозького 1649 року. — К., 1995. С. 159, 223.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 458.
- ^ Polska encyklopedja szlachecka. T. 12. — Warszawa, 1939. S. 345.
- ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 276, 303.
- ^ Список населенных мест Минской губернии. — Минск, 1909. С. 75.
Літаратура
рэдагаваць- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)