Янаш II Жыгімонт Заполья
Я́наш II Жыгімо́нт Запо́лья (па-вугорску: János Zsigmond Zápolya/Szapolyai, па-харвацку: Ivan Žigmund Zapolja; 7 ліпеня 1540, Буда, Каралеўства Вугоршчына — 14 сакавіка 1571, Дзюлафэхэрвар, Сямігродзьдзе, Каралеўства Вугоршчына) — вугорскі кароль (1540—1570) і сяміградзкі князь (1570—1571).
| Янаш II Жыгімонт Заполья Іван Зыгмунт Заполья János Zsigmond Zápolya/Szapolyai | |
 | |
| Каралеўскі партрэт Янаша Жыгімонта (1570-я) | |
| Князь Сяміградзьдзя | |
|
1570 — 1571 | |
| Наступнік | Сьцяпан Батура |
| Кароль Вугоршчыны | |
|
1540 — 1570 | |
| Рэгент | Ізабэла Ягелонка |
| Папярэднік | Янаш I |
| Наступнік | Максіміліян II |
| Князь апольскі | |
|
1551 — 1556 | |
| Рэгент | Ізабэла Ягелонка |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | 7 ліпеня 1540, Буда, Каралеўства Вугоршчына |
| Памёр | 14 сакавіка 1571 (30 гадоў), Дзюлафэхэрвар, Трансыльванія, Каралеўства Вугоршчына |
| Пахаваны | Катэдра сьвятога Міхала (Альба Юлія) |
| Дынастыя | Запольі |
| Бацька | Янаш I Заполья |
| Маці | Ізабэла Ягелонка |
Жыцьцяпіс
рэдагавацьБацька, Янаш I Заполья, памёр празь дзевяць дзён па нараджэньні сына. Парлямэнт абраў Янаша Жыгімонта, але каранацыя не адбылася[2]. Большую частку знаходжаньня Янаша II на стальцы краінай фактычна кіравалі Дзёрдзь Мартынуці ("бацьга Георг" па-вугорску: György Fráter) ягоная маці Ізабэла Ягелонка пры падтрымцы асманскага султана Сулеймана I[3].
Янаш Жыгімонт нарадзіўся і выхоўваўся ў каталіцкай сям’і. Пад уплывам свайго надворнага лекара Джорджыё Б’яндраты перайшоў у лютэранства, пасьля ў кальвінізм. У сталым узросьце значны ўплыў на яго аказаў Фэрэнц Давід, які спрычыніўся да пераходу Янаша ва ўнітарыянства.
У 1568 годзе падчас сойму ў сяміградзкім горадзе Торда (цяпер Турда ў акрузе Клуж, Румынія) Янаш выдаў Тордзкі эдыкт, таксама вядомы як Талеранцыйны патэнт. Гэты дакумэнт быў першым масавым дэкрэтам рэлігійнай свабоды ў сучаснай гісторыі Эўропы, які падтрымаў стварэньне ўнітарысцкай царквы ў Трансыльваніі. Янаш атрымаў прызнаньне і за адкрыты дыялёг паміж усімі рэлігійнымі бакамі. Ён спансаваў публічныя дэбаты між каталікамі, лютэранамі, кальвіністамі і ўнітарыстамі, такім чынам сфармаваўшы ў Сяміградзьдзі сыстэму чатырох прынятых вызнаньняў. Да іншых рэлігійных груп, уключаючы жыдоў, мусульман і шматлікіх праваслаўных хрысьціянаў, ставіліся талерантна, але яны не атрымалі законных гарантыяў свабоды рэлігіі[4].
Пасьля сваёй адмовы ад тытулу караля Вугоршчыны (на карысьць Габсбургаў) Янаш Жыгімонт становіцца першым князем Сяміградзьдзя (1570—1571). Ён адпісаў сталец свайму скарбніку, Каспару Бэкешу, але арыстакратыя не прыняла гэтае рашэньне і абрала ваяводам Стэфана Баторыя. Гэта прывяло да кароткай грамадзянскай вайны, якая скончылася перамогай Баторыя.
Паводле ўспамінаў сучасьнікаў, Януш Жыгімонт добра размаўляў на лаціне, італьняскай, нямецкай, польскай, вугорскай ды румынскай, таксама разумеў грэцкую ды турэцкую. Таксама добра гуляў на лютні[5].
Са сьмерцю Янаша Жыгімонта скончыўся род Запольяў.
У 2003 годзе Ўнітарыянская акадэмія ў горадзе Клуж-Напока (Румынія) была названая ў гонар Янаша Жыгімонта.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #135868157 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ János Zsigmond (вуг.)
- ^ Tamás T. M. 1540. július 7. | II. János magyar király születése (вуг.). Rubicon.
- ^ Molnár M. A Concise History of Hungary. — Cambridge University Press, 2001. — С. 110.
- ^ Harris M. W. The A to Z of Unitarian Universalism. — Scarecrow Press, 2009. — С. 173. — ISBN 978-0-8108-6817-5
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Янаш II Жыгімонт Заполья — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
| Папярэднік Янаш I |
Кароль Вугоршчыны 1540—1570 |
Наступнік Максіміліян II |
| Папярэднік ' |
Князь Сяміградзьдзя 1570—1571 |
Наступнік Стэфан Баторы |