Эўрапейская Хартыя рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў

	Эўрапейская Хартыя рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў
	Дзяржавы, што падпісалі й ратыфікавалі Хартыю Дзяржавы, што падпісалі, але не ратыфікавалі Хартыю Дзяржавы, што не падпісалі й не ратыфікавалі Хартыю Дзяржавы, што не зьяўляюцца чальцамі Рады Эўропы
Падпісаная	5 лістапада 1992
· месца	Страсбург
Набыла моц	1 сакавіка 1998
Бакі	33 дзяржавы
Месца захаваньня	офіс Генэральнага Сакратара Рады Эўропы
Статус	дзеючая
Мова	ангельская, француская мовы
	Тэкст у Вікікрыніцах:; en:European Charter for Regional or Minority Languages
	http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/

Эўрапе́йская Ха́ртыя рэгіяна́льных моваў або моваў ме́ншасьцяў — адна з эўрапейскіх дамоваў, прынятая ў 1992 годзе пад эгідаю Рады Эўропы з мэтаю абароны й прасоўваньня гістарычных моваў або моваў меншасьцяў у Эўропе, падрыхтоўку да якой ажыцьцявіла Пастаянная Канфэрэнцыя па мясцовых і рэгіянальных уладах Эўропы. Фактычныя палажэньні былі складзеныя Парлямэнцкай Асамблеяй Рады Эўропы на аснове рэкамэндацыяў Кангрэсу мясцовых і рэгіянальных уладаў Эўропы — арганізацыі, што ўтварылася ў выніку рэарганізацыі Пастаяннае Канфэрэнцыі.

Асноўныя прынцыпы рэдагаваць

Палажэньні Хартыі прадугледжваюць падтрымку мовам, што традыцыйна выкарыстоўваюцца грамадзянамі дзяржаваў-падпісантаў Хартыі і пры гэтым у значнай ступені адрозьніваюцца ад афіцыйнай мовы/мовы большасьці, маюць пэўную тэрытарыяльную аснову або выкарыстоўваюцца ў межах усяе дзяржавы. Зыходзячы з азначанага, Хартыя не прадугледжвае падтрымку моваў мігрантаў або моваў, што разглядаюцца ўладамі дзяржавы як дыялект афіцыйнае мовы або мовы большасьці. Падтрымку з боку Хартыі таксама могуць атрымаць мовы, якія ня маюць дзяржаўнага статусу, але маюць афіцыйны статус у якой-кольвек адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінцы краіны (напрыклад, каталянская мова ў Каталёніі). Зь іншага боку, палажэньні Хартыі могуць не распаўсюджвацца на мовы, якія зьяўляюцца дзяржаўнымі, але фактычна ёсьць мовамі меншасьці (напрыклад, ірляндзкая мова ў Рэспубліцы Ірляндыя). Існуюць прэцэдэнты падпісаньня Хартыі, але наступнай пасьля гэтага Канстытуцыйнай забароны дзеяньня Хартыі (Францыя).

Палажэньні Хартыі прапаноўваюць усім дзяржавам-падпісантам вялікі набор сродкаў для абароны й заахвочваньня выкарыстаньня мясцовых гістарычных рэгіянальных моваў або моваў меншасьцяў. Палажэньні Хартыі прадугледжваюць два ўзроўні абароны рэгіянальных моваў, аднак усе дзяржавы-падпісанты мусяць прытрымлівацца прынамсі мінімальнага ўзроўню падтрымкі. Дзяржава-падпісант таксама можа ўзяць на сябе абавязацельствы па вышэйшым узроўні падтрымкі мовы, у выніку чаго дзяржава-падпісант абавязваецца ўзяць на сябе забесьпячэньне ня менш як 35 захадаў па абароне моваў.

Мовы, што знаходзяцца пад абаронай паводле Хартыі рэдагаваць

Ніжэй прыведзены пералік краінаў-падпісантаў Хартыі, а таксама мовы, што атрымалі ў іх падтрымку пасьля ратыфікацыі Хартыі. У дужках прыведзеная дата ратыфікацыі^[2].

Армэнія (25 студзеня 2002)

Аўстрыя (28 чэрвеня 2001, ратыфікавала Хартыю адносна кожнай мовы асобна для кожнай зямлі)

Босьнія і Герцагавіна (21 верасьня 2010)

Вялікабрытанія (27 сакавіка 2001. Ніжэй пералічаныя мовы, ратыфікаваныя ў Злучаным Каралеўстве Вялікабрытаніі й Паўночнай Ірляндыі, а таксама мовы, ратыфікаваныя па-за Каралеўствам — на Кароннай Зямлі Востраў Мэн)

Гішпанія (9 красавіка 2001)

Арагонская мова (Арагон)
Астурлеонская мова (Астурыя, Кастылія і Леон)
Басконская мова (афіцыйны статус — у Краіне Баскаў, таксама — Навара)
Валенсійская мова (дыялект каталянскай, але прызнаны як мова ў Валенсіі^[3])
Галісійская мова (Галісія)
Каталянская мова (Балеарскія астравы, Каталёнія, Арагон)

Данія (8 верасьня 2000. Хартыя не закранае фарэрскую й грэнляндзкую мовы, што маюць уласны афіцыйны статус у адпаведных аўтаноміях)

Нямецкая мова

Кіпр

Вугоршчына (26 красавіка 1995)

Ліхтэнштайн (18 лістапада 1997)

адсутнічаюць

Люксэмбург (22 чэрвеня 2005)

адсутнічаюць^[4]

Нарвэгія (10 лістапада 1993)^[5]

Нідэрлянды (2 траўня 1996)

Нямеччына (16 верасьня 1998. Ратыфікавала Хартыю адносна кожнай мовы асобна для кожнай зямлі)

Дацкая мова (Шлезьвіг-Гальштайн)
Верхнелужыцкая мова (Саксонія)
Ніжнелужыцкая мова (Брандэнбург)
Паўночнафрыская мова (Шлезьвіг-Гальштайн)
Затэрляндзкая фрыская мова (Ніжняя Саксонія)
Цыганская мова (па ўсёй краіне)
Ніжненямецкая мова (Брандэнбург, Брэмэн, Гамбург, Ніжняя Саксонія, Мэкленбург — Пярэдняя Памяранія, Паўночны Райн — Вэстфалія, Саксонія-Ангальт, Шлезьвіг-Гальштайн)

Польшча (12 лютага 2009)

Румынія (24 кастрычніка 2007)

Славаччына (5 верасьня 2001)

Славенія (4 кастрычніка 2000)

Сэрбія (15 лютага 2006. Ратыфікаваная 22 сьнежня 2005 году ў часы існаваньня Сэрбіі й Чарнагорыі)

Украіна (19 верасьня 2005. Мовы не ўказаныя па прыметніках, аднак ратыфікаваныя «мовы наступных нацыянальных меншасьцяў». У пералік ня трапілі русіны, якія ва Ўкраіне лічацца этнічнай групай украінцаў. Фактычнае выкарыстаньне маюць толькі некаторыя з ратыфікаваных моваў)