Адкрыць галоўнае мэню
Вікіпэдыя

Вацлаў Ластоўскі

Ва́цлаў Юсты́навіч Ласто́ўскі (8 лістапада [ст. ст. 27 кастрычніка] 1883[1] — 23 студзеня 1938) — беларускі пісьменьнік, гісторык, літаратуразнавец, публіцыст і палітычны дзяяч, адзін з пачынальнікаў нацыянальнага адраджэньня. Псэўданімы і крыптанімы: Власт; Wlast; Юры Верашчака; Ласт; В.Ласт.; Уласт; Арцём Музыка; Пагашчанін; Сваяк; Ю.Сулімірскі; Veritatis; Miles; Peregrinus; В.В…; В-…; В. Л.; В.Л-скі; В-т; Л.; Ю. В.) Акадэмік Беларускай акадэміі навук (1928).

Вацлаў Ластоўскі
Vacłaŭ Łastoŭski.jpg
2-і Старшыня Рады міністраў БНР
сьнежань 1919 — красавік 1922
Папярэднік: Антон Луцкевіч
Наступнік: Аляксандар Цьвікевіч
Неадменны сакратар БАН
1928 — 1930
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся: 8 лістапада 1883(1883-11-08)
з. Калесьнікі, Дзісенскі павет, Віленская губэрня
Памёр: 23 студзеня 1938(1938-01-23) (54 гады)
Саратаў, Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка, СССР
Партыя: БСГ (1906-1908), БПСР (1919-1923)
Сужэнец: Марыя з Іваноўскіх
Бацька: Юстын Ластоўскі
Маці: Ганна
Род: Ластоўскія

БіяграфіяРэдагаваць

Нарадзіўся ў засьценку Калесьнікі Дзісенскага павету Віленскай губэрні (цяпер Глыбоцкі раён Віцебскай вобласьці[2]) у сям’і безьзямельнага шляхціца. Скончыў на радзіме Пагосцкую пачатковую школу. Пасьля сканчэньня непрацяглы час вывучаў лацінскую мову ў свайго дзядзькі Франціша Ластоўскага.

У 1896 годзе, прайшоўшы пехатой 70 вёрстаў да чыгункі, Ластоўскі зьехаў у Вільню. Працаваў хлопчыкам на паслугах у віннай лаўцы, канцылярыстам у Шаўлях (Летува), бібліятэкарам у студэнцкай бібліятэцы ў Санкт-Пецярбургу, дзе наведваў лекцыі ва ўнівэрсытэце. Уступіў у Польскую сацыялістычную партыю. Рабіў канторшчыкам на таварнай станцыі ў Рызе. Далучыўся да беларускага нацыянальнага грамадзкага і культурнага руху. У 1906—1908 гадах уваходзіў у Беларускую сацыялістычную грамаду. У 1906 годзе быў арыштаваны за сацыялістычную прапаганду і сядзеў некалькі месяцаў у турме.

Ад 1909 — сакратар рэдакцыі «Нашай Нівы» і загадчык першай беларускай кнігарні (па адрасе ў Вільні Завальная, 7), у 1916—1917 — рэдактар газэты «Гоман», у 1918 выдаваў газэту «Krywičanin». У канцы 1918 году ўзначаліў прадстаўніцтва ўраду БНР пры літоўскай Тарыбе, быў беларускім аташэ пры літоўскім пасольстве ў Бэрліне. З 1919 — у партыі беларускіх эсэраў, са сьнежня 1919 да красавіка 1923 узначальваў Раду міністраў БНР (быў прэм’ерам)[3],[4].

Удзельнічаў у арганізацыі антыпольскага партызанскага руху ў Заходняй Беларусі, быў старшынём Сувязі нацыянальна-дзяржаўнага вызваленьня Беларусі. Быў зьняволены польскімі ўладамі, у 1920 яму дазволена выехаць ў Летуву. У красавіку 1923 году выйшаў з ураду БНР і адышоў ад актыўнай палітычнай дзейнасьці. Выдаваў у Коўні літаратурна-навуковы часопіс «Крывіч» (1923—1927).

У красавіку 1926 пераехаў у БССР. У 1927 урад БССР дазволіў яму вярнуцца ў Менск. Працаваў дырэктарам Беларускага дзяржаўнага музэю. Ад 1928 году Вацлаў Ластоўскі — акадэмік і сакратар Інбелкульта і Акадэміі навук БССР.

У 1930 годзе, падчас экспэдыцыі ў Сыбір, Ластоўскага арыштавалі па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі», пазбавілі званьня акадэміка і саслалі на 5 гадоў у Саратаў. Там ён працаваў загадчыкам аддзелу рэдкай кнігі ва ўнівэрсытэцкай бібліятэцы. Паўторна арыштаваны ў 1937, прыгавораны да вышэйшай меры пакараньня. 23 студзеня 1938 году яго расстралялі. Па першым прыгаворы рэабілітаваны 10 чэрвеня 1988, па другім — у 1958.

КрытыкаРэдагаваць

Крытыцы В. Ластоўскага прысьвечаныя некалькі нумароў часопіса Беларуская думка (галоўны рэдактар В. Гігін). У нумары № 3 за 2009 год публіцыст Алег Ліцкевіч выказвае меркаваньне, што Ластоўскі склаў шэраг песень, якія выдаў за аўтэнтычныя фальклёрныя, у тым ліку вядомую песьню пра бітву пад Воршай («Слава Воршы ўжо ня горша…»)[5].

У нумары № 2 за 2008 год гісторык А. Гронскі сьцьвярджае, што менавіта Ластоўскі «прыдумаў Каліноўскаму імя „Кастусь“»[6], ігнаруючы той факт, што ў адпаведнасьці з гістарычнымі дакумэнтамі дадзеная форма імя ўжывалася ў сям’і К. Каліноўскага.[7] У гэтым жа артыкуле Гронскі выкрывае падкрэсьлена ненавуковую, публіцыстычную працу[8] В. Ластоўскага, прыводзячы скажэньні арыгінальнага тэксту твору Каліноўскага:[9]

Браты мае, мужыкі родныя!
Марыська, чарнаброва галубка мая

У Ластоўскага[9]:

Беларусы, браты родныя!
Беларуская зямелька, галубка мая

На гэтай падставе Гронскі сьцьвярджае, што «зьвяртаючыся да сялянаў ён [К. Каліноўскі] не называў іх беларусамі», тым часам у шырока вядомых Лістах з-пад шыбеніцы К. Каліноўскі пісаў: «…а пісьмо аддрукуйце, каб знаў свет Божы, як мужыкі Беларусы глядзяць на маскалёў і паўстанне польскае, чаго яны хочуць і чаго па сваей сіле дабіваціся будуць».[10]

ПамяцьРэдагаваць

У 2012 годзе разам зь іншымі выбітнымі ўраджэнцамі Глыбоччыны ў Глыбокім быў усталяваны бюст Вацлава Ластоўскага.[11]

БібліяграфіяРэдагаваць

Выступаў як паэт, празаік, публіцыст, крытык і літаратуразнавец. Выдаваў часопісы і газэты.

Крыніцы і заўвагіРэдагаваць

  1. ^ Некаторыя крыніцы лічаць днём нараджэньня 1 лістапада (20 кастрычніка паводле старога стылю) 1883 году. Сам Ластоўскі ў сваім «Curriculum Vitae» ўжывае яшчэ адну дату нараджэньня — 24 сьнежня 1882 году.
  2. ^ Радзіма Вацлава Ластоўскага Radzima.org
  3. ^ Интервью съ предсѣдателемъ Совѣра Министровъ Бѣлорусской Народной Республики г-мъ Ластовскимъ. / Вадим Белов // Свободное слово. Ежедневная демократическая національная газета : газэта. — Ревель(Талін): Прогрессъ, 10.06.1921. — № 44. — С. 3.
  4. ^ Les nationalites en Russie-Blanche. / M. Hambourg. // La Tribune Juive. Revue Hebdomadaire.Consacree aux interets des juifs russes. : газэта. — Paris: 02.09.1921. — № 88. — С. 7.
  5. ^ Ліцкевіч А. «Слава Воршы ўжо не горша…» // Беларуская думка. — 2009. — № 3. — С. 92-99.
  6. ^ Гронский А. Кастусь Калиновский: конструирование героя // Беларуская думка. — № 2. — 2008. — С. 82—87.
  7. ^ Ці застанецца Каліноўскі на п’едэстале нацыянальнага героя? // Радыё Свабода, 30 верасьня 2009
  8. ^ Андрэй Вашкевіч. Як Гронскі расправіўся над Каліноўскім // ARCHE Пачатак, 11 лістапада 2008
  9. ^ а б «Мужыцкая праўда» і лісты «з-пад шыбеніцы»: Тексты і каментарый. — Нью-Йорк, 1980
  10. ^ «І да нашага кутка даляцела ваша Газэтка…» // Лісты з-пад шыбеніцы
  11. ^ У Глыбокім усталявалі помнік прэм'еру БНР Вацлаву Ластоўскаму Эўрарадыё Праверана 30 жніўня 2012 г.

ЛітаратураРэдагаваць

Вонкавыя спасылкіРэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вацлаў_Ластоўскі&oldid=2096114»