Заходняя Беларусь

	Заходняя Беларусь
Агульныя зьвесткі
Краіна	Польская Рэспубліка
Статус	гістарычная вобласьць[d] і залежная тэрыторыя
Уваходзіць у	Беларусь
Найбуйнейшыя гарады	Вільня; Горадня; Беласток; Наваградак; Пінск;
Дата ўтварэньня	1921
Дата скасаваньня	1939
Афіцыйныя мовы	польская
Нацыянальны склад	беларусы — 47,6%; палякі — 36%;
Заходняя Беларусь (жоўты колер) бязь Віленшчыны на мапе БССР 1940 году
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Захо́дняя Белару́сь — неафіцыйная назва беларускіх земляў, якія ў выніку польска-савецкай вайны, Рыскага міру 1921 году і далучэньня ў 1922 годзе Сярэдняй Літвы апынуліся ў складзе Польскай Рэспублікі. Абыймала Беластоцкае, Віленскае, Наваградзкае і Палескае ваяводзтвы. Сталіцай лічылася Вільня. Найбольшыя месты: Горадня, Беласток, Наваградак, Пінск, Баранавічы, Ліда, Слонім^[1].

Назва

Назва «Заходняя Беларусь» ужывалася ў процівагу ўсходняй частцы беларускага абшару — Савецкай Беларусі (БССР).

Насельніцтва

Этнаграфічная мапа Ўсходняй Эўропы (Вільня — частка тэрыторыі, заселенай беларусамі), складзеная супрацоўнікамі Дзяржаўнага Дэпартамэнту ЗША ў 1943 г.

Паводле зьвестак перапісу 1921 году ў Заходняй Беларусі налічвалася каля 1 млн этнічных беларусаў. Аднак гісторыі лічаць гэтую лічбу заніжанаю і ацэньваюць колькасьць беларусаў у 1,8 млн — 47,6% усяго насельніцтва^[2].

Становішча насельніцтва было цяжкім, прамысловасьць не разьвівалася, асноваю гаспадаркі стала харчовая прамысловасьць і жывёлагадоўля. На захадзе знаходзілася Летува, якая не прызнавала далучэньня места Вільня да Польшчы. Гэта ўскладняла адносіны з гэтаю краінаю ва ўсіх галінах гаспадаркі. Юры Туронак пісаў пра ваколіцу Дукштаў у часы (1920—1939):

Слабы попыт на сельскагаспадарчыя прадукты ў міжваенныя гады давёў жыхароў навакольных вёсак да пякучай беднасьці.

— За кардонам Бацькаўшчыны: ўспаміны^[3].

Палянізацыя

Па выбарах 1930 году доля беларускіх заступнікаў у польскім Сойме скарацілася. У пачатку 1930-х гадоў польскі ўрад пачаў праводзіць палітыку асыміляцыі нацыянальных і рэлігійных меншасьцяў (палянізацыя). У 1938 годзе ва ўсходняй Польшчы каля 100 праваслаўных цэркваў былі зруйнаваныя альбо перададзеныя пад юрысдыкцыю рыма-каталіцкай царквы.

Польскія ўлады праводзілі палітыку дыскрымінацыі беларускай мовы, зачынялі беларускія школы. Адбываўся перасьлед беларускіх палітычных дзеячоў, у адказ на што беларускі палітычны рух у Заходняй Беларусі пераходзіў на ўсё больш радыкальныя пазыцыі, усё больш сымпатызаваў СССР і інфільтраваўся савецкімі агентамі.

Новы падзел

У выніку нападу СССР на Польшчу Заходняя Беларусь апынулася пад савецкай адміністрацыяй. Віленскі край зь Вільняй перадалі Летуве, а рэшту земляў 2 лістапада 1939 году ўлучылі ў склад БССР.

У канцы Другой сусьветнай вайны паводле пагадненьня паміж савецкім і польскім урадамі 1945 году Беласточчыну перадалі Польшчы, у складзе якой аднавілі Беластоцкае ваяводзтва. У 1999 ў Польшчы ўвялі новы адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел, згодна зь якім Беластоцкае ваяводзтва скасавалі, а яго тэрыторыю ўлучылі ў склад Падляскага ваяводзтва з цэнтрам у Беластоку.

Галерэя

Мапы

Заходняя Беларусь на мапах
Школьная мапа з пазначэньнем межаў этнічнай тэрыторыі беларусаў (А. Смоліч, М. Азбукін, каля 1925 г.)
Палітычная мапа Беларусі і Польшчы з пазначэньнем заходняй мяжы этнічнай тэрыторыі беларусаў. З артыкула А. Цьвікевіча, 1927 г.
Абгрунтаваньне заходняй мяжы этнічнай тэрыторыі беларусаў. З артыкула Г. Гарэцкага, 1928 г.
«Адміністрацыйны падзел Савецкай і Заходняй Беларусі». З артыкула В. Шчарбакова, 1934 г.