Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька»
Міхал Казімер Радзівіл (мянушка «Рыбанька»; 13 чэрвеня 1702, Алыка — 15 траўня 1762, Нясьвіж) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, мэцэнат. Канюшы вялікі літоўскі (1728—1734), маршалак надворны літоўскі (1734—1735), гетман польны (1735—1744) і вялікі літоўскі (з 1744), кашталян (1735—1737) і ваявода троцкі (1737—1742), кашталян (1742—1744) і ваявода віленскі (з 1744). Кавалер ордэнаў Белага арла (1727)[3], баварскага Сьвятога Губэрта (1724), расейскіх Сьвятога Андрэя Першазванага (15.05.1758) і Аляксандра Неўскага (15 або 18.05.1758)[4].
.jpg) Міхал Казімер Радзівіл «Рыбанька» | |
 Герб Трубы | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 13 чэрвеня 1702[1] Алыка |
| Памёр | 15 траўня 1762[2] (59 гадоў) або 22 траўня 1762[1] (59 гадоў) Нясьвіж |
| Пахаваны | |
| Род | Радзівілы |
| Бацькі | Караль Станіслаў Радзівіл Ганна Кацярына з Сангушкаў |
| Жонка | Францішка Ўршуля зь Вішнявецкіх Ганна Людвіка з Мыцельскіх |
| Дзеці | з Францішкай Уршуляй: Міхал Крыштап, Януш Тадэвуш, Караль Станіслаў, Ганна, Людвіка, Тэафілія Канстанцыя, Кацярына Караліна; з Ганнай Людвікай: Вэраніка Яна, Геранім Вінцэнт, Марыя Вікторыя, Юзэфіна, Канстанцыя |
| Дзейнасьць | дыплямат, палітык |
Міхал Казімер Радзівіл — найбольш уплывовы прадстаўнік роду Радзівілаў у сярэдзіне XVIII стагодзьдзя, адзін з найбагацейшых магнатаў Рэчы Паспалітай. Па сьмерці малодшага брата Гераніма Флярыяна ў 1760 годзе атрымаў у спадчыну ягоныя Слуцкае і Капыльскае княствы, Біржы, Кейданы, Копысь, Койданаў, Невель, Себеж, Белую ды іншыя.
Біяграфія
рэдагаваць._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%8E%D1%80%D1%88%D1%83%D0%BB%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%92%D1%96%D1%88%D0%BD%D1%8F%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F)_(K._Heski,_1744-45).jpg)
Зь нясьвіскай лініі роду Радзівілаў гербу Трубы, сын Караля Станіслава і Ганны Кацярыны з Сангушкаў. Атрымаў хатнюю адукацыю. Па сьмерці бацькі ў 1719 годзе ачоліў Нясьвіскую і Алыцкую ардынацыі.
3 1720 году неаднаразова абіраўся паслом на соймы, маршалак Вярхоўнага Трыбуналу ў 1728 годзе. У час замежнага падарожжа ў 1723 годзе атрымаў ад нямецкага імпэратара месца ў імпэрскім райхстагу.
У палітычным жыцьці сьпярша супрацаваў з групоўкай князёў Чартарыйскіх, па сьмерці караля Аўгуста Моцнага ў 1733 годзе выступіў супраць новаабранага караля Станіслава Ляшчынскага. Браў удзел у арганізацыі новага выбарчага сойму, дзе ў кастрычніку 1733 году ў прытомнасьці расейскага войска і ўласнага войска Радзівілаў каралём абралі Аўгуста Саса. За гэта ў 1734 годзе атрымаў пасаду маршалка надворнага.
._%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%9C%D1%8B%D1%86%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F)_(1758).jpg)
У 1734—1735 гадох на чале ўласных харугваў браў удзел у баях супраць прыхільнікаў Казімера Ляшчынскага ў Літве, якіх узначальваў А. Пацей. Перамогі спрыялі набыцьцю новых пасадаў.
Разам з гетманам вялікім Міхалам Сервацыям Вішнявецкім у 1741 годзе прадухіліў стварэньне ў Літве канфэдэрацыі супраць караля, што яшчэ больш умацавала палітычнае становішча. У 1744 годзе распачаў ваенныя дзеяньні ва Ўкраіне супраць ваяводы сандамірскага Я. Тарлы праз валоданьне маёнткамі.
У 1740-я гады ачольваў у Вялікім Княстве Літоўскім магнацка-шляхецкую групоўку, якая выступала супраць палітыкі Чартарыйскіх па рэфармаваньні анархічнага дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай; супраць Чартарыйскіх склаў пагадненьне з гетманам вялікім каронным Ю. Патоцкім. Падтрымліваў добрыя адносіны з ўладамі Расейскай імпэрыі[5].
У 1748 годзе як галава роду зьняволіў клецкага ардыната Марціна Радзівіла, якога абвясьцілі вар’ятам, і атрымаў ягоныя маёнткі. Камандаваў здушэньнем Камянецкага паўстаньня (1754—1756).
Адбудоўваў Нясьвіж і Нясьвіскі замак, якія моцна пацярпелі ў Вялікую Паўночную вайну (1700—1721), запрашаў у свае маёнткі архітэктараў (І. Ждановіч), мастакоў (Гескія), артыстаў, рамесьнікаў. На ягоныя сродкі ў 1740 годзе ў замку збудавалі капліцу, асьвечаную ў 1758 годзе, калі сюды прывезьлі абраз Маці Божай, знойдзены пад Венай у 1683 годзе каралём і вялікім князем Янам Сабескім[6].
Заснаваў Нясьвіскую друкарню, Нясьвіскі кадэцкі корпус, у якім рыхтаваліся афіцэры для яго ўласнага войска, Нясьвіскі тэатар Радзівілаў. Трымаў шмат мануфактураў (суконную і дывановую ў Нясьвіжы, шкляныя ў Налібаках і Ўрэччы, шаўковых паясоў у Слуцку, фаянсавую ў Сьвержані, шпалерную ў Карэлічах). На працягу ўсяго жыцьця вёў дзёньнік («дыярыюш»)[6].
Двойчы браў шлюб. 23 красавіка 1725 году ажаніўся з князёўнай Уршуляй Францішкай (1705-1753), адзінай дачкі ваяводы і кашталяна кракаўскага князя Януша Антонія Вішнявецкага (1678-1741) і Тэафіліі Ляшчынскай (1680-1757). У першым шлюбе нарадзіліся дзеці:
- Міхал Крыштап;
- Януш Тадэвуш (1734—1750);
- Караль Станіслаў (1734-1790), ардынат нясьвіскі, падчашы вялікі літоўскі, мечнік вялікі літоўскі, ваявода віленскі;
- Ганна;
- Людвіка;
- Тэафілія Канстанцыя (1738—1818), 1-ы муж генэрал-лейтэнант літоўскіх войскаў Ігнаці Мараўскі (пам. 1790), 2-гі муж ротмістар кавалерыі літоўскіх войскаў Ян Тадэвуш Развадоўскі;
- Кацярына Караліна (1740—1789), жонка з 13 чэрвеня 1758 году харунжага вялікага літоўскага Станіслава Фэрдынанда Жавускага (1737—1786). Іх сынам быў літаратар Адам Жавускі, а ўнучкай — Эвэліна Ганская, жонка Бальзака.
Па сьмерці першай жонкі 2 студзеня 1754 году ў Львове ажаніўся з Ганнай Людвікай (1729—1771), дачкой кашталяна каліскага і познанскага Мацея Мыцельскага (каля 1690—1747) і Вэранікі Канажэўскай, удавой стражніка польнага літоўскага Лявона Міхала Радзівіла (1722-1751). Дзеці ад другога шлюбу:
- Вэраніка Яна (нар. 1754), жонка з 21 верасьня 1772 году ваяводы холмскага графа Францішка Станіслава Косткі Чапскага (пам. 1802), які паходзіў з роду Гутэн-Чапскіх (у пасаг Міхал Казімер Радзівіл 28 лістапада 1772 году перадаў Францішку маёнтак Станькаў);
- Геранім Вінцэнт (1759—1786), ардынат клецкі, падкаморы вялікі літоўскі, ажаніўся з прынцэсай Соф'яй Фрыдэрыкай Турн-і-Таксіс;
- Юзэфіна (нар. 1762), 1-ы муж з 1779 году князь Ксавэры Масальскі (пам. 1787), 2-гі муж харунжы вялікі літоўскі Рыгор Грабоўскі (пам. 1822);
- Марыя Вікторыя, жонка пісара вялікага літоўскага Бэнэдыкта Марыконі;
- Канстанцыя.
Галерэя
рэдагавацьМалярства
рэдагаваць- Творы малярства
-
Невядомы мастак, 1749—1756 гг. -
Невядомы мастак, 1749—1756 гг. -
Невядомы мастак, 1762 г. -
Невядомы мастак, XVIII ст.
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
-
Зборы НММБ, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XVIII ст.
_(2).jpg)
_(3).jpg)
_(4).jpg)
-
Невядомы львоўскі мастак, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XVIII ст. -
Невядомы мастак, XIX ст. -
Невядомы мастак, XIX ст.
_(5).jpg)
_(6).jpg)
.jpg)
_(8).jpg)
Графіка
рэдагаваць- Графічныя партрэты
-
Ё. М. Бэрнігерот, 1-я палова XVIII ст. -
Ё. К. Сысанг, да 1758 г. -
Г. Ляйбовіч, 1758 г. -
М. Старкман, 1857 г.
.jpg)
_(2).jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #1013755014 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego 1386—1795 (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Kraków: 1885. — С. 76, 153.
- ^ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705—2008. — Warszawa, 2008. S. 154.
- ^ Кавалеры императорского ордена Святого Александра Невского, 1725—1917. Биобиблиографический словарь в трех томах. Т. 1. — М., 2009. С. 282.
- ^ Грыцкевіч А. Радзівіл Міхал Казімер // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 496—497.
- ^ а б Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4. [1]
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Шышыгіна-Патоцкая К. Нясвіж і Радзівілы. — Менск: «Беларусь», 2007. — 240 с.: іл. ІSBN 978-985-01-0740-4.