Канюшы вялікі літоўскі

Канюшы вялікі літоўскі (па-лацінску: agazo, praefectus stabuli) — ураднік у Вялікім Княстве Літоўскім. Урад існаваў з канца XV стагодзьдзя. Адказваў за вялікакняскія табуны і стайні.

У сталым выглядзе ўрад заснаваны ў ВКЛ за часамі Жыгімонта Аўгуста як адпаведнік канюшага вялікага кароннага. Аднак зь цягам чаму гэта пасада зрабілася выключна ганаровай, бо абавязкі канюшага (нагляд за вялікакняскімі табунамі і стайнямі) выконваў падканюшы (subagazo). У 15 стагодзьдзі пры вялікім князю называўся канюшы дворны, у паветах — канюшы земскі. Напрыканцы XVII стагодзьдзя ўрад канюшага вялікага (канюшага ВКЛ) стаў дыгнітарскім (што пацьвердзіла канстытуцыя сойму ў 1768 годзе).

Канюшымі вялікімі літоўскімі былі:

Павал Стэфан Сапега

• Нямір (1398, канюшы Вялікага князя Вітаўта)
• Марцін (1455)
• Грын (Грынко) Валовіч (1459)
• Богуш Міцута (1475)
• Міхал Грыгеравіч Ватароўскі (1483—1487)
• Марцін Багданавіч Храптовіч (1495 — 2.1509, дворны)
• Якуб Кунцэвіч (5.1511 — 1523, дворны)
• Васіль Багданавіч Чыж (8.6.1524 — 1537, дворны)

Ян Казімер Хадкевіч

• Юры Воўчкавіч (да 1544)
• Мікалай Андрушовіч (1544—1547, дворны)
• Яраш Карыцкі (7.1548 — 1566, дворны)
• Якуб Пясецкі (1566—1587, дворны; 18.1.1569 намінаваны князь Хведар Галаўня, але гэта зьмена ня ўтрымалася)
• Геранім Юр’евіч Хадкевіч (31.3.1588 — 24.6.1593)
• Павал Багданавіч Сапега (25.6.1593 — 14.2.1623)
• Крыштап Геранімавіч Хадкевіч (14.3.1623 — 23.7.1633)
• Ян Казімер Хадкевіч (20.7.1633 — 3.4.1646)
• Крыштап Пац (13.4.1646, урад не прыняў)
• князь Багуслаў Радзівіл (28.4.1646 — 31.12.1669)

Багуслаў Радзівіл

• Францішак Стэфан Сапега (1—2.1670 — 25.6.1686)
• князь Караль Станіслаў Радзівіл (1.10.1686 — 29.3.1690)
• Міхал Сапега(pl) (1690 — 19.11.1700)
• граф Якуб Генрык Флемінг (1.2.1701 — 1707)
• Даніель Выгоўскі (1708 — 19.2.1713; намінаваны каралём Станіславам Ляшчынскім)
• граф Якуб Генрык Флемінг (паўторна 1709 — 30.4.1728)
• князь Міхал Казімер Радзівіл (28.6.1728 — 4.2.1734)
• князь Удальрык Крыштап Радзівіл (25.7.1734 — 11.12.1762)
• Міхал Бжастоўскі(pl) (7.12.1762 — 20.12.1764)
• Антоні Тызэнгаўз (20.12.1764 — 15.6.1765)
• Стэфан Алендзкі (15.6.1765 — 1771)
• Дамінік Александровіч (6.3.1771 — 1791)
• граф Міхал Грабоўскі (18.4.1791 —)

Глядзіце таксама

• Падканюшы літоўскі
• Канюшы

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
• Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
• Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.