Львоў

горад у заходняй Украіне

Львоў (па-ўкраінску: Львів, L'wiw) — горад абласнога падпарадкаваньня на захадзе Ўкраіны, на рацэ Полтва, адміністрацыйны цэнтар Львоўскай вобласьці, нацыянальна-культурны і адукацыйна-навуковы асяродак краіны, буйны прамысловы цэнтар і транспартны вузел, лічыцца сталіцай Галічыны і Заходняй Украіны. Па колькасьці насельніцтва — сёмы горад краіны.

Львоў
лац. Ĺvoŭ
укр. Львів
Львоў
Герб Львова Сьцяг Львова
Першыя згадкі: 1256
Места з: 1256
Магдэбурскае права: 1356
Краіна: Украіна
Вобласьць: Львоўская
Тэрытарыяльная грамада: Львоўская меская грамада
Мэр: Андрэй Садавы[1]
Плошча: 182,01 км²
Вышыня: 289 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць: 726 772 чал. (2018)[2]
шчыльнасьць: 3993,03 чал./км² (2018)
нацыянальны склад: украінцы — 88,1%
расейцы — 8,9%
палякі — 0,9%
беларусы — 0,4% (2001)
Часавы пас: UTC+2
летні час: UTC+3
Тэлефонны код: +380 32(2)
Паштовы індэкс: 79000
КОАТУУ: 4610100000
Нумарны знак: BC / 14
Геаграфічныя каардынаты: 49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д. / 49.8425; 24.03222Каардынаты: 49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д. / 49.8425; 24.03222
Львоў на мапе Ўкраіны
Львоў
Львоў
Львоў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.city-adm.lviv.ua

Львоў заснаваны каралём Данілам Раманавічам(uk) у сярэдзіне XIII стагодзьдзя. Каля 1272 году горад стаў сталіцай Галіцка-Валынскага княства. У эпоху Сярэднявечча Львоў быў важным гандлёвым цэнтрам. За аўстрыйскім панаваньнем горад становіцца цэнтрам украінскага і польскага нацыянальна-вызваленчых рухаў. Пасьля распаду Аўстра-Вугоршчыны быў сталіцай Заходнеўкраінскай народнай рэспублікі. Да Другой сусьветнай вайны належаў Польшчы, паводле Пакта Молатава-Рыбэнтропа прыяднаны да Ўкраінскай ССР.

Гістарычны цэнтар Львова занесены ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО. У горадзе знаходзіцца найбольшая колькасьць помнікаў архітэктуры ва Ўкраіне[3]. У 2009 годзе Львову прысвоена званьне Культурнай сталіцы Ўкраіны[4]. Горад пэрыядычна займае лідарныя месцы ў рэйтынгах турыстычнай і інвэстыцыйнай прывабнасьці[5][6][7].

У 2012 годзе быў адным з чатырох гарадоў Украіны, якія прымалі чэмпіянат Эўропы па футболе.

Назва рэдагаваць

Назву «Львоў» горад атрымаў у гонар князя Льва Данілавіча, сына заснавальніка Львова Данілы Галіцкага. На працягу сваёй гісторыі Львоў ні разу не мяняў назвы. На мовах народаў, пакінуўшых заўважны культурны сьлед у жыцьці гораду, Львоў гучыць так: украінскаю — Львів, польскаю — Lwów, расейскаю — Львов, нямецкаю — Lemberg, ідыш — לעמבערג (Лембэрґ), лацінаю — Leopolis, армянскаю — Լվով (Львов), крымскататарскаю — İlbav (Ільбав).

Адносна Львова традыцыйна ўжываецца шмат эпітэтаў. Распаўсюджанай зьяўляецца назва «Горад Лева» ці як «Горад львоў», «Горад сьпячых львоў», «Каралеўскі горад», «Сталіца Галічыны», «Пэрліна кароны Эўропы», «Горад-музэй», «Украінскі П’емонт», «Маленькі Парыж», «Маленькая Вена», «Бандэрштад», «Культурная сталіца Ўкраіны» і іншыя.

Сымболіка рэдагаваць

 
Лягатып Львова

Афіцыйна зацьверджаным сымбалямі Львова зьяўляецца герб, вялікі герб, харугва Львоўскай гарадзкой рады і лягатып. Статут Львова сымбалямі гораду таксама вызначае назвы або выявы архітэктурных і гістарычных помнікаў[8].

Асновай гербу Львова зьяўляецца пячатка галіцка-валынскіх князёў — каменная брама з трыма вежамі, празь якія крочыць залаты леў. Вялікі герб Львова — гэта шчыт з гербам гораду, увянчаны срэбнай каронай з трыма вежкамі, які трымаюць леў з аднаго боку і сярэднявечны ваяр зь іншага. Сьцягам Львову зьяўляецца сіняе квадратнае палотнішча з выявай гарадзкога гербу, абрамленая ліштвой, якая складаецца з жоўтага і сіняга роўнабаковага трыкутніка па краях. Лягатыпам Львову зьяўляецца выява пяці рознакаляровых вежаў (зьлева — направа): званіцы Армянскай царквы, вежы Карнякта, гарадзкой ратушы, вежы Лацінскай катэдры, званіцы кляштару бэрнардынаў і надпіс (дэ-факта дэвіз гораду) «Львоў адкрыты для сьвету» пад імі[9]. Да 1939 году афіцыйным дэвізам было лацінскае выслоўе «Semper fidelis» (Заўсёды верны), аднак пасьля Другой сусьветнай вайны Гэты дэвіз не знайшоў афіцыйнага зацьверджаньня.

З XVII стагодзьдзя патронам Львова лічыўся сьвяты Ян з Дуклі. Сёньня заступнікам гораду зьяўляецца сьвяты Юры (Георгі Пераможац). Да дня яго памяці, у першую нядзелю траўня, адзначаецца як Дзень гораду. Сярод паважаных львавянамі гарадзкіх сьвятаў таксама Дзень сьцяга (3 красавіка, на памяць пра 3 красавіка 1990 году, калі за 16 месяцаў да абвяшчэньня незалежнасьці Ўкраіны на львоўскай ратушы быў узьняты сіня-жоўты сьцяг)і Дзень лістападаўскага чыну (1 лістапада; у памяць аб лістападаўскім перавароце, калі ў ноч на 1 лістапада 1918 году Львоў быў абвешчаны сталіцай Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі). 27 ліпеня ў Львове дзень жалобы па ахвярам Скнілаўскай авіякатастрофы.

Горад Львоў зьяўляецца кавалерам ордэна Virtuti Militari[10], высокай ваеннай узнагароды Польшчы, і Ордэна Леніна[11], адной з вышэйшых узнагарод Савецкага Саюзу.

Транспарт рэдагаваць

Асноўным відам грамадзкага транспарту ёсьць вузкакалейны трамвай[12].

Геаграфія рэдагаваць

Знаходзіцца прыкладна за 80 км ад мяжы з Польшчай і за 469 км на захад ад Кіева.

Гісторыя рэдагаваць

Сярэднявечча рэдагаваць

 
Князь Леў Данілавіч на тле Львова. Партрэт XVII стагодзьдзя

Мяркуецца, што Львоў быў заснаваны князем Данілам Галіцкім у гонар свайго сына Льва Данілавіча. Першая пісьмовая згадка пра горад датуецца 1256 годам. Яна ўтрымліваецца ў Галіцка-Валынскім летапісе.

Пасьля сьмерці Даніла, князь Леў перанёс у Львоў сталіцу Галіцка-Валынскай дзяржавы. Пасьля 1303 году, Львоўская япархія была ператвораная ў асобную мітраполію Канстантынопальскага патрыярхату. У 1340 годзе Львоў быў заваяваны Каралеўствам Польскім, аднак мясцовыя баяры зрынулі польскія ўлады і ўтварылі незалежную баярскую рэспубліку. У 1349 годзе польскі кароль Казімер III Вялікі зноў усталёўвае ўладу над Львовам, даўшы гораду статус сталіцы Рускага каралеўства — аўтаномнай адміністрацыйнай адзінкі Польшчы. У 1356 годзе гораду было падараванае Магдэбурскае права. У 1378 годзе Львоў разам з усёй Галічынай перайшоў пад уладу Вугоршчыны. Вугорскае панаваньне доўжылася 9 гадоў, пасьля чаго польскія войска пад кіраўніцтвам каралевы Ядзьвігі зноў захапілі горад, які стаў адміністрацыйным цэнтрам Рускага ваяводзтва.

Новы час рэдагаваць

 
Панарама гораду, 1618 год

У Новы час Львоў застаецца апорай праваслаўя — тут дзейнічае праваслаўнае брацтва і грэка-славянская школа. У 1661 годзе ў горадзе была заснаваная калегія езуітаў — прататып Львоўскага ўнівэрсытэту. У першай палове XVIII стагодзьдзя Львоў становіцца найбуйнейшым горадам Украіны (з насельніцтвам 25-30 тыс. чалавек).

У гэты пэрыяд Львоў перажыў аблогу Багдана Хмяльніцкага, адкупіўся ад турак у 1672 годзе і быў узяты толькі раз — швэдзкімі войскамі. Для наладжваньня сумесных дзеяньняў супраць Карла XII у 1707 годзе ў Львоў прыяжджаў цар Пётар I.

У 1772 годзе Львоў адышоў у склад Аўстрыйскай імпэрыі, стаўшы сталіцай кароннай зямлі — Каралеўства Галіцыі і Ладамэрыі. Аўстрыйская ўлада зьнесла гарадзкія сьцены, чым заахвоціла горад да разьвіцьця і разрастаньня. Горад адначасова быў цэнтрам украінскага і польскага вызваленчых рухаў.

Паміж дзьвюма сусьветнымі войнамі рэдагаваць

Падчас Першай сусьветнай вайны Львоў быў акупаваны Расейскай імпэрыяй. У ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада 1918 году ў горадзе адбыўся Лістападаўскі чын, які прывёў да ўтварэньня Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі са сталіцай у Львове. Зь першых дзён існаваньня новаўтвораная Польская дзяржава абвясьціла вайну ЗУНР: Львоў быў захоплены польскімі войскамі ўжо 21 лістапада, горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскага ваяводзтва.

У 1939 годзе паводле пакту Молатава-Рыбэнтропа Львоў увайшоў у склад Савецкага Саюзу, а менавіта, Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскай вобласьці. У чэрвені 1941 году Львоў быў акупаваны нацысцкімі войскамі Гітлера. 30 чэрвеня Арганізацыя Ўкраінскіх Нацыяналістаў абвясьціла ў Львове Акт аднаўленьня Ўкраінскай дзяржавы, аднак гэтая ініцыятыва наткнулася на незадаволенасьць нямецкай адміністрацыі і яе ініцыятары былі арыштаваныя. 27 ліпеня 1944 году Чырвоная Армія заняла Львоў.

Савецкі пэрыяд рэдагаваць

Пры савецкім пэрыядзе ў горадзе і ваколіцах дзейнічаў магутны нацыянальна-вызваленчы супраціў. Таму 27 сьнежня 1946 году Камітэт дзяржаўнай бясьпекі заснаваў Львоўскую школу падрыхтоўкі апэратыўных працаўнікоў.

Сучаснасьць рэдагаваць

У 1991 годзе Львоў увайшоў у склад незалежнай Украіны.

Гістарычны цэнтар рэдагаваць

Асноўны артыкул: Гістарычны цэнтар Львова

Ансамбль гістарычнага цэнтру Львова займае цэнтральную тэрыторыю гораду, якая занесеная ў Сусьветную спадчыну ЮНЭСКО.

На 22-й канфэрэнцыі Камітэту Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО, які праходзіў у Кіёта (Японія) з 30 лістапада па 5 сьнежня 1998 году, Львоў быў прыняты ў Сусьветную спадчыну.

Тэрыторыя ансамблю гістарычнага цэнтру складаецца з 120 га старажытнарускай і сярэднявечнай часткі гораду, а таксама тэрыторыі сабора Сьвятога Юра на Сьвятаюрскай гары. Буфэрная зона Ансамблю гістарычнага цэнтру вызначана межамі гістарычнага арэалу і складае каля 3000 га.

Насельніцтва рэдагаваць

Колькасьць насельніцтва рэдагаваць

Насельніцтва
1959 1970 1979 1989 2001 2018
410 678 553 452 667 243 790 908 732 818 726 772

Мова рэдагаваць

Насельніцтва па роднай мове (2001)
украінская мова расейская польская беларуская
88,48% 9,95% 0,42% 0,10%

Гарады-партнэры рэдагаваць

Гарадамі-пабрацімамі афіцыйна зьяўляюцца[5]:

Ураджэнцы і жыхары рэдагаваць

Глядзіце таксама рэдагаваць

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ а б Андрій Садовий - Міський голова ЛьвоваЛьвоўская гарадская грамада.
  2. ^ Статистичний збірник «Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року», — Київ, Державна служба статистики України, 2018 PDF  (укр.)
  3. ^ Історико-культурний потенціал. Посольство України в Фінляндській республіці. (укр.)
  4. ^ Львову присвоєно статус культурної столиці України. BBC Ukrainian. (укр.)
  5. ^ а б Офіційний портал Львівської міської ради. (укр.)
  6. ^ ТОП-10 вікендових міст Європи. Львів — третій. KAVA.lviv.ua (укр.)
  7. ^ Львів — третій у рейтингу стратегії залучення прямих іноземних інвестицій. zaxid.net (укр.)
  8. ^ Символіка територіальної громади м. Львова. Статут територіальної громади міста Львова. (укр.)
  9. ^ Геральдика міста. Львів відкритий для світу. (укр.)
  10. ^ Включення польських орденів до нагородної системи Російської імперії. Міжнародний орден святого Станіслава/ (укр.)
  11. ^ Львов (центр Львовской обл.). Большая Советская Энциклопедия (БСЭ). (рас.)
  12. ^ Надзея Дрыла. Чаму беларусам не перашкодзіла б павучыцца ў львоўцаў // Зьвязда : газэта. — 12 сакавіка 2011. — № 46 (26910). — С. 6. — ISSN 1990-763x.

Вонкавыя спасылкі рэдагаваць