Вікіпэдыя

Мовы Ўкраіны

Мовы Ўкраі́ны — мовы, што ў цяперашні час або ў гістарычна засьведчаныя эпохі існаваньня краіны выкарыстоўваліся насельніцтвам Украіны.

Найраспаўсюджанай ва Ўкраіне мовай зьяўляецца ўкраінская мова, пасьля якой значнае пашырэньне мае расейская мова. У асобных рэгіёнах і раёнах кампактнага пражываньня нацыянальных меншасьцяў распаўсюджаныя румынская, малдоўская, вугорская, баўгарская, польская, крымскататарская, цыганская, гагавуская, габрэйскія мовы і г.д. Шырока распаўсюджаныя дыялекты й зьмяшаныя формы маўленьня, што паўставалі ў выніку зьмяшэньня ўкраінскай і расейскай моваў з дадаткам лексычных адзінак ды іншых элемэнтаў іншых моваў. Сярод насельніцтва, у прыватнасьці той часткі, што вылучае час адпаведнаму вывучэньню або кантактам з прадстаўнікамі іншых краінаў, мае распаўсюджаньне веданьне замежных моваў, асабліва ангельскай.

Заканадаўства Ўкраіны ўстанаўлівае ўкраінскую мову ў якасьці дзяржаўнай і прызнае мовы нацыянальных меншасьцяў краіны. Так, паводле Канстытуцыі Ўкраіны ўкраінская мова мае дзяржаўны статус, атрымліваючы падтрымку ў галінах жыцьця краіны; апрача таго, паводле Канстытуцыі дзяржава спрыяе вывучэньню моваў міжнародных зносінаў і разьвіцьцю моваў нацыянальных меншасьцяў, у прыватнасьці расейскай[1].

Паводле перапісу насельніцтва ва Ўкраіне 2001 году ўкраінскую мову лічаць роднай 67,5% насельніцтва краіны, расейскую — 29,6[2]. Украінскую мову выкарыстоўваюць у мэтах зносінаў прыкладна 53,3% грамадзянаў краіны, расейскую — 44,5%, але існуюць і іншыя падлікі[3][4]. Атрыманьне больш дакладнай інфармацыі сустракаецца зь цяжкасьцямі з прычыны шматграннасьці тэрміну родная мова (пад якою могуць мецца на ўвазе мова этнасу, мова думак і найчасьцейшых зносінаў чалавека або мова дзяцінства) і адсутнасьці ўліку суржыку, носьбіты якога пры апытаньні могуць лічыць сваё маўленьне ўкраінскай або расейскай мовай.

Агулам украінская мова мае перавагу ў заходняй, цэнтральнай і паўночна-ўсходняй частках Украіны, расейская пераважае на Данбасе, у Крыме і ў паўднёвай Украіне[5]. Ва Ўкраіне, асабліва ў этнічна зьмяшаных рэгіёнах, такіх як Закарпацьце, Данбас, Адэская вобласьць, Крым часта распаўсюджаныя зьявы білінгвізму (выкарыстаньне дзьвюх моваў адразу або ў блізкіх умовах) або полілінгвізму (выкарыстаньне больш за дзьвюх моваў).

На зьвесткі пра лінгвагеаграфію Ўкраіны істотна ўплываюць розныя інтэрпрэтацыі існаваньня суржыку ў краіне (параўн. трасянка) — сукупнасьці няўстойлівых формаў зьмяшанага ўкраінска-расейскага маўленьня, якое найбольш распаўсюджаным зьяўляецца на г.зв. Левабярэжжы, ва ўсходняй частцы краіны.

Моўны склад насельніцтва

рэдагаваць
 
Найбольш распаўсюджаная родная мова паводле раёнаў і местаў абласнога падпарадкаваньня, 2001 г.
 
Найбольш распаўсюджаная родная мова ў сельскіх, пасялковых і мескіх радах, 2001 г.

Моўны склад насельніцтва Ўкраіны паводле перапісу насельніцтва 2001 году[6][7]:

мова колькасьць дзеля
украінская 32 577 468 67,53%
расейская 14 273 670 29,59%
крымскататарская 231 382 0,48%
малдоўская 185 032 0,38%
вугорская 161 618 0,34%
румынская 142 671 0,30%
баўгарская 134 396 0,28%
беларуская 56 249 0,12%
армянская 51 847 0,11%
гагавуская 23 765 0,05%
цыганская 22 603 0,05%
іншыя мовы 178 764 0,38%
мова не ўказаная 201 437 0,42%
Больш падрабязная статыстыка паводле рэгіёнаў і нацыянальнасьцяў
Нацыянальнасьць Родная мова (%)
сваёй нацыянальнасьці украінскую расейскую іншую мову
украінцы 85,2 — 14,8 0,0
расейцы 95,9 3,9 — 0,2
беларусы 19,8 17,5 62,5 0,2
малдаване 70,0 10,7 17,6 1,7
крымскія татары 92,0 0,1 6,1 1,8
баўгары 64,2 5,0 30,3 0,5
вугорцы 95,4 3,4 1,0 0,2
румыны 91,7 6,2 1,5 0,6
палякі 12,9 71,0 15,6 0,5
габрэі 3,1 13,4 83,0 0,5
армяне 50,4 5,8 43,2 0,6
грэкі 6,4 4,8 88,5 0,3
татары 35,2 4,5 58,7 1,6
цыганы 44,7 21,1 13,4 20,8
азэрбайджанцы 53,0 7,1 37,6 2,3
грузіны 36,7 8,2 54,4 0,7
немцы 12,2 22,1 64,7 1,0
гагавузы 71,5 3,5 22,7 2,3
іншыя 32,6 12,5 49,7 5,2


Родная мова паводле перапісу 2001 году
 
 
 
украінская расейская румынская і малдоўская
 
 
 
крымскататарская баўгарская вугорская

Разьмеркаваньне рэгіёнаў Украіны паводле роднае мовы згодна з вынікамі перапісу насельніцтва Ўкраіны 2001 году[8]:

украінская расейская беларуская баўгарская армянская гагавуская крымскататарская малдоўская нямецкая польская цыганская румынская славацкая вугорская караімская габрэйскія грэцкая іншыя мовы мова не ўказаная
Украіна 67,53 29,59 0,12 0,28 0,11 0,05 0,48 0,38 0,01 0,04 0,05 0,3 0,01 0,34 0 0,01 0,01 0,3 0,42
Аўтаномная Рэспубліка Крым 10,02 76,55 0,26 0,02 0,23 0,01 11,33 0,06 0,01 0,01 0,06 0 0 0 0 0 0,03 1 0,39
Віньніцкая вобласьць 94,81 4,74 0,06 0,01 0,04 0 - 0,1 0 0,01 0,03 0 0 0 0 0,01 0 0,09 0,11
Валынская вобласьць 97,26 2,51 0,11 0 0,02 0 - 0,02 0 0,01 0 0 0 0,01 - 0 0 0,05 -
Днепрапятроўская вобласьць 67 31,91 0,18 0,01 0,17 0,01 0 0,05 0,01 0,01 0,07 0 0 0,01 0 0,01 0 0,27 0,3
Данецкая вобласьць 24,1 74,92 0,1 0,01 0,13 0 0 0,02 0 0 0,04 0 0 0 0 0 0,09 0,38 0,18
Жытомірская вобласьць 93,02 6,57 0,1 0 0,03 0 0 0,05 0,01 0,05 0,03 0 0 0 - 0,01 0 0,08 0,03
Закарпацкая вобласьць 81 2,9 0,05 0,01 0,02 0 - 0,03 0,15 0,01 0,24 2,57 0,21 12,65 - 0,01 0 0,14 0,02
Запароская вобласьць 50,2 48,19 0,11 0,47 0,19 0,01 0,02 0,04 0,01 0 0,07 0 0 0,01 0 0,01 0,01 0,59 0,07
Івана-Франкоўская вобласьць 97,81 1,78 0,05 0 0,01 0 - 0,03 0 0,03 0,01 0 0 0,01 0 0 0 0,04 0,22
Кіеўская вобласьць 92,27 7,17 0,17 0,01 0,08 0 0 0,04 0 0,01 0,03 0 0 0 - 0 0 0,13 0,08
Кіраваградзкая вобласьць 88,89 10,02 0,16 0,05 0,2 0 0 0,44 0 0 0,05 0,01 0 0,01 - 0 0 0,15 0
Луганская вобласьць 30,01 68,84 0,11 0,01 0,12 0 - 0,03 0 0 0,05 0 - 0 - 0 0 0,27 0,55
Львоўская вобласьць 95,32 3,77 0,07 0 0,02 0 0 0,02 0 0,41 0,01 0 0 0,01 0 0,01 0 0,06 0,28
Мікалаеўская вобласьць 69,2 29,26 0,13 0,13 0,19 0,03 0 0,58 0,01 0,01 0,05 0 0 0 - 0,01 0 0,29 0,1
Адэская вобласьць 46,28 41,95 0,11 4,87 0,16 0,9 0 3,78 0,01 0,01 0,1 0,01 0 0 0 0,02 0,02 0,46 1,32
Палтаўская вобласьць 89,98 9,47 0,12 0,01 0,1 0 - 0,09 0 0 0,04 0 0 0,02 - 0 0 0,16 -
Ровенская вобласьць 97 2,73 0,12 0 0,01 0 - 0,02 0 0,02 0,01 0 0 0 - 0 0 0,06 0,02
Сумская вобласьць 83,29 15,5 0,11 0 0,06 0 0 0,03 0 0 0,05 0 0 0 0 0 0 0,11 0,83
Тарнопальская вобласьць 98,34 1,19 0,03 0 0,01 0 - 0,02 0 0,03 0 0 0 0,01 - 0 0 0,04 0,31
Харкаўская вобласьць 53,8 44,29 0,12 0,01 0,18 0 0 0,03 0 0,01 0,05 0 0 0,01 0 0,01 0 0,49 1
Хэрсонская вобласьць 73,19 24,86 0,18 0,02 0,26 0,01 0,07 0,15 0,01 0,01 0,08 0,01 0 0,01 - 0 0 0,98 0,17
Хмяльніцкая вобласьць 95,24 4,09 0,06 0 0,06 0 - 0,05 0 0,18 0,02 0 0 0 - 0,01 0 0,24 0,04
Чаркаская вобласьць 92,49 6,66 0,09 0,01 0,09 0 - 0,06 0 0 0,05 0 0 0,01 - 0 0 0,12 0,41
Чарнавіцкая вобласьць 75,57 5,27 0,05 0,01 0,02 0 0 6,79 0,01 0,16 0,01 11,85 - 0,01 - 0,03 0 0,1 0,13
Чарнігаўская вобласьць 89,05 10,26 0,19 0,01 0,04 0 0 0,02 0 0 0,04 0 0 0 - 0 0 0,07 0,3
Кіеў[a] 72,15 25,27 0,12 0,02 0,08 0 0 0,03 0,01 0,02 0,01 0 0 0,01 0 0,02 0 0,36 1,92
Севастопаль[b] 6,76 90,56 0,17 0,02 0,11 0,01 0,25 0,06 0 0,01 0 0 0 0 0 0 0 0,87 1,18
Больш падрабязная статыстыка паводле ўмоваў выкарыстаньня мовы
Зьведзеная табліца апытаньняў
(у адсотках)
Прапанаваныя пытаньні Варыянты адказу 1994[9] 1995[9] 1996[9] 1997[9] 1998[9] 1999[9] 2000[9] 2001[c][9] 2002[10] 2005[d] 2006[9] 2007[9] 2008[11] 2011[12] 2012[13][14] 2013[15]
Родная мова українська — — — — — — — 67,5% 65,4% 64,3% — — — — 50,0% 62,0% 56,0%
расейская — — — — — — — 29,6% 33,3% 34,4% — — — — 29,0% 36,0% 40,0%
іншая — — — — — — — 2,9% 1,3% 1,5% — — — — 1,0 %[e] 2,0% 3,0%
Мова зносінаў
(у сям’і/дома) 		украінская 36,7% 31,9% 36,9% 38,2% 37,6% 36,3% 39,1% 36,9% 37,5% 41,8% 43,7% 37,5% 45,0% 47,0% 45,0% 44,0% —
расейская 32,4% 32,8% 33,1% 34,5% 33,4% 33,6% 36,0% 36,7% 42,2% 36,4% 47,2% 42,3% 38,0% 37,0% 39,0% 35,0% ×
абедзьве 29,4% 34,5% 29,6% 26,8% 28,4% 29,0% 24,8% 25,8% 19,8% 21,6% 7,8% 19,7% 17,0% 15,0% 15,0% 20,0% —
іншая 0,7% 0,9% 0,4% 0,6% 0,5% 1,1% 0,2% 0,6% 0,5% — 0,4% 0,1% — — — 1,0% —
Мова зносінаў
(на працы/месцы навучаньня) 		украінская — — — — — — — — 34,0% — 37,7% 34,4% 39,0% 45,0% — 42,0% —
расейская — — — — — — — — 38,5% — 50,0% 48,0% 39,0% 35,0% — 36,0% —
абедзьве — — — — — — — — 19,5% — 12,1% 17,1% 22,0% 18,0% — 21,0% —
іншая — — — — — — — — 0,6% — 0,3% 0,9% — — — 1,0% —
Дзяржаўная мова украінская — — — — — — — — — — — 36,6% — 48,0% 46,0% 46,0% 19,0%
украінская, у асобных рэгіёнах
— афіцыйныя мовы 		— — — — — — — — — — — 27,1% — — — — 47,0%
украінская, расейская — — — — — — — — — — — 31,4% — 49,0% 45,0% 47,0% 28,0%

Зьвесткі апытаньняў

рэдагаваць

16—24 сьнежня 2002 году сацыялягічнай службай Цэнтру Разумкова было праведзенае дасьледаваньне па ўзроўні выкарыстоўваньня моваў ва Ўкраіне (гл. вышэй). Апытана 2010 рэспандэнтаў з 123 населеных пунктаў узростам звыш 18 гадоў. Хіба выбаркі — 2,3%.

Дасьледаваньне Інстытуту сацыялёгіі НАН Украіны, праведзенае ў 2005 годзе, сьведчыць, што ўкраінскую мову лічылі роднаю 64,3% насельніцтва, расейскую — 34,4%, 1,5% прыпалі на іншыя мовы. Моваю зносінаў дарослага насельніцтва ў асноўным сталі ўкраінская (41,8%) і расейская (36,4%), 21,6% апытаных пазначылі, што выкарыстоўваюць у зносінах абедзьве мовы ў залежнасьці ад абставінаў.

У кастрычніку 2009 году агенцтва «ФОМ-Украина» правяло ўласнае апытаньне, згодна зь якім 52% апытаных заявілі пра расейскую мову як мову ўласных зносінаў, 41% аддаў перавагу ўкраінскай мове, 8% заявіла, што выкарыстоўвае для гэтых мэтаў суржык[16]. Апытаньне лістападу гэтага ж году ўстанавіла, што 54,7% ад насельніцтва Ўкраіны ня лічыць моўнае пытаньне значным, выказваючыся за права кожнага грамадзяніна размаўляць на ўласнай мове і патрабуючы вырашэньня іншых праблемаў; 28,3% насельніцтва палічылі моўнае пытаньне прыкметнай праблемай, якую, аднак, можна адкласьці; 14,7% апытаных палічылі, што моўнае пытаньне зьяўляецца актуальным і належыць неадкладнаму вырашэньню[17].

Апытаньне групы Research & Branding Group, праведзенае 12—22 жніўня 2011 году шляхам асабістага інтэрвію ў 24 вобласьцях Украіны і Аўтаномнай Рэспубліцы Крым, адлюстроўвае вынікі рэспандэнтаў, абраных паводле квотнае выбаркі, якая прадстаўляе дарослае насельніцтва краіны паводле месца пражываньня (вобласьць, аўтаномная рэспубліка), плоцьцю і ўзростам. Сярэдняя хіба выбаркі — 2,2%, апытана 2075 асобаў. У 2011 годзе гэтаю ж кампаніяй было ўстаноўлена, што 65% і 33% адпаведна лічаць роднымі ўкраінскую й расейскую мовы; узровень валоданьня размоўнай і пісьмовай расейскай мовай склаў 76%, украінскай — 69%, але адначасова з гэтым 46% аддае перавагу зносінам па-ўкраінску, 38% — па-расейску, 16% — абедзьвюм мовам адразу.

У траўні 2012 году дасьледаваньне групы «Рейтинг» выявіла, што 50% рэспандэнтаў роднай мовай лічыць украінскую, 29% — расейскую, 20% — украінскую ды расейскую адразу, 1% — іншую[18].

Украінская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: украінская мова

Зьяўленьне ўкраінскае мовы ва Ўкраіне зьвязваецца з паступовым эвалюцыянаваньнем старажытных усходнеславянскіх дыялектаў у кніжную пісьмовую мову Вялікага Княства Літоўскага, якая, апрача таго, мела народна ўжываныя формы. Падобныя формы народнага маўленьня, у сваю чаргу, прыкладна з XVII—XVIII ст. разьвіліся ў сучасную ўкраінскую мову. Пачынаючы з гэтай эпохі ўкраінская мова распаўсюджваецца на поўдзень і ўсход сучаснай Украіны дзякуючы засяленьню ўкраінцамі тэрыторыяў былых цюрскіх дзяржаваў. У пачатку ХХ ст. украінская мова атрымлівае афіцыйны статус у Заходне-Ўкраінскай і Ўкраінскай народных рэспубліках.

Неўзабаве на ўсходзе й у цэнтры Ўкраіны ўстанаўліваецца савецкая ўлада, захад сучаснай Украіны трапляе ў склад Польшчы, некаторыя іншыя рэгіёны захаду — у склад Чэхаславаччыны й Румыніі. У савецкай частцы Ўкраіны ўкраінская мова зазнавала шырокае разьвіцьцё (украінізацыя), якое, аднак, было згорнутае ўжо ў пачатку 1930-х гадоў. У параўнаньні з гэтым, у Польшчы, Румыніі й Чэхаславаччыне разьвіцьцё ўкраінскай мовы амаль не падтрымлівалася ўладамі, нярэдка абмяжоўваліся галіны яе выкарыстаньня. З 1939 па 1954 гады ўся тэрыторыя сучаснай Украіны аб’ядноўваецца ў складзе УССР, але з гэтага моманту пачынаецца імклівае скарачэньне ўжываньня мовы на ўсходзе (якое, зрэшты, пачалося з прамысловым ростам яшчэ ў ХІХ ст.) і, часткова, у цэнтры краіны. Па распадзе СССР і афармленьні незалежнасьці Ўкраіны ўкраінская мова атрымлівае дзяржаўны статус і падтрымку дзяржавы. З боку некаторых палітычных дзеячоў і вялікае часткі грамадзкіх арганізацыяў выражаюцца погляды па аднаўленьні пазыцыяў украінскай мовы ва Ўкраіне, якое часам сустракае адмоўную рэакцыю з боку не-ўкраінамоўнае меншасьці краіны.

Украінская мова мае дзяржаўны статус ва Ўкраіне, выкарыстоўваючыся ў актах ды іншых афіцыйных дакумэнтах дзяржаўных органаў улады і органаў мясцовага самакіраваньня. Украінская мова выкарыстоўваецца пры афіцыйным афармленьні ўрадавай інфармацыі, а таксама ў вялікім аб’ёме сродкамі масавай інфармацыі, установамі культуры, іншымі ўстановамі і г.д.

Паводле вынікаў перапісу насельніцтва 2001 году 67,5% насельніцтва Ўкраіны ўказала ўкраінскую мову ў якасьці роднай, што на 2,8% больш у параўнаньні з вынікамі перапісу насельніцтва ў СССР 1989 году. Вольнае валоданьне ўкраінскай мовай пазначылі 42 374 848 жыхароў краіны, а менавіта 87,8% ад яе насельніцтва, у тым ліку 97% украінцаў, 95% палякаў, больш за 60% габрэяў, беларусаў і цыганоў, больш за 50% расейцаў, грэкаў, малдаванаў і армянаў. У той час самы нізкі ўзровень валоданьня ўкраінскай мовай адзначаецца сярод румынаў, баўгараў і крымскіх татараў — 44, 42, 20 адсоткаў адпаведна.

У найбольшай ступені ўкраінская мова распаўсюджаная ў цэнтральнай, паўночнай і заходняй Украіне, тады як на поўдні і ўсходзе мова паўнавартасна функцыянуе толькі ў сельскай мясцовасьці, у вялікіх гарадох поўдня і ўсходу яе выкарыстаньне абмяжоўваецца толькі дзяржаўнымі ўстановамі.

Паводле зьвестак Кіева-Магілянскай акадэміі на 2002 год украінскай мове як мове пераважных зносінаў (у адрозьненьне ад панятку роднай мовы) аддае перавагу 43,9% насельніцтва Ўкраіны. Найбольшыя памеры адрозьненьняў між дзельлю асобаў, што вызначаюць у якасьці роднай мовы ўкраінскую, і дзельлю асобаў, якія вызначаюць украінскую як асноўную мову ўласных зносінаў, прасочваецца на ўсходзе, поўдні Ўкраіны і Кіеве, дзе адсоткавая дзеля асобаў, што лічаць украінскую мову роднай, хістаецца ў межах 40—60%, адсоткавая дзеля асобаў, што лічаць украінскую мову ў якасьці асноўнай мовы ўласных кантактаў — у межах 10—25%. У асноўным падобная лінгвагеаграфічная акалічнасьць тлумачыцца былым панаваньнем расейскае мовы ў такіх галінах дзейнасьці як адукацыя, навука, юрыспрудэнцыя, адміністрацыя ды літургія.

Дасьледаваньне геаграфіі й дыялектаў украінскае мовы дазваляе шэрагу дасьледчыкаў прыходзіць да высновы, што ўкраінская мова замацоўвае ўласны статус як агульнанацыянальнае мовы Ўкраіны. Між іншым, у сучаснай Украіне самымі характэрнымі рысамі моўнае палітыкі сталі павелічэньне дзелі ўкраінскае мовы ў адукацыйным працэсе, узбагачэньне лексыкі ўкраінскай мовы пурызмамі, дыялектызмамі, культурнымі ды навуковымі нэалягізмамі.

Расейская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: расейская мова ва Ўкраіне

Першыя носьбіты расейскай мовы на тэрыторыі сучаснай Украіны зьявіліся як параўнальна нешматлікія перасяленцы з Маскоўскай дзяржавы, пасяленьне якіх пачынае фіксавацца прыкладна XVII ст. У часы індустрыялізацыі напрыканцы XIX стагодзьдзя расейцы пачалі актыўна засяляць буйныя ўкраінскія месты, у выніку чаго ў шэрагу гарадоў расейцы пачалі складаць значную або большую частку ад насельніцтва — гэта, у сваю чаргу, стала адным з фактараў рэзкага павелічэньня тэмпаў русіфікацыі сярод звычайных украінцаў. На часы СССР прыпадае іншая прыкметная хваля расейскамоўных перасяленцаў, якія прыцягваліся ва Ўкраіну ў мэтах ажыцьцяўленьня індустрыялізацыі, гэтаю ж эпохай датуецца адзін з наймацнейшых этапаў русіфікацыі краіны, калі расейская мова стала прэстыжнай мовай на поўдні і ўсходзе краіны. Асаблівым чынам вылучаецца паўвостраў Крым, які, будучы прыяднаным да УССР у сярэдзіне ХХ ст., мае перавагу этнічных расейцаў і расейскай мовы ў насельніцтве.

З ХІХ ст. у выніку ўзаемадзеяньня расейскай і ўкраінскай моваў на ўсходзе сучаснай Украіны разьвіваюцца кантактныя формы ўкраінска-расейскага маўленьня, вядомыя як суржык. У сучасную расейскую мову Ўкраіны актыўна пранікаюць лексычныя й граматычныя ўкраінізмы, якія заўважаюцца нават на ўзроўні СМІ. Расейская мова, нягледзячы на яе нізкую дзелю выкарыстаньня ў параўнаньні з украінскай, мае прыкметную прысутнасьць амаль ва ўсіх галінах неафіцыйнага жыцьця краіны (у прыватнасьці, СМІ).

Расейскую мову лічаць роднай 29,6% насельніцтва Ўкраіны (гл. вышэй). Расейская мова ў асноўным распаўсюджаная ў паўднёвай і ўсходняй Украіне. У параўнаньні зь перапісам насельніцтва СССР 1989 году гэтая дзеля зьнізілася на 3,2%.

Крымскататарская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: крымскататарская мова ва Ўкраіне

Крымскататарская мова — адна зь нешматлікіх моваў Украіны не-індаэўрапейскага паходжаньня, належыць да цюрскае сям’і моваў. Гістарычны арэал ахопліваў паўвостраў Крым і прылеглыя часткі паўднёвай кантынэнтальнай Украіны, але ў апошняй мова выйшла з ужытку ў выніку разгрому Крымскага ханства і засяленьня рэгіёну ўкраінцамі і, часткова, іншымі народамі. У ХХ ст. стан мовы пагоршыўся ў выніку дэпартацыі крымскіх татараў, але ў асноўным большая частка крымскіх татараў лічыць мову роднай (92%)[2].

За крымскататарскай мовай замацоўваецца шэраг афіцыйных функцыяў паводле канстытуцыі Аўтаномнай Рэспублікі Крым, прынятай у 1998 годзе[19]. У лютым—сакавіку 2014 году ў выніку крымскага крызісу паўвостраў быў фактычна анэксаваны Расеяй, якой было абвешчана ўтварэньне новага суб’екту фэдэрацыі — Рэспублікі Крым, у якой крымскататарская мова таксама атрымала афіцыйны статус[20].

Вугорская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: вугорская мова ва Ўкраіне

Як і крымскататарская мова, вугорская мова не належыць да індаэўрапейскай сям’і, уваходзячы ў склад уральскай сям’і моваў. Вугорская мова зьявілася на тэрыторыі сучаснай Украіны прыкладна на мяжы другога тысячагодзьдзя н.э. як вынік міграцыі некаторых фіна-вугорскіх плямёнаў з поўдня Заходняй Сыбіры ў Эўропу, калі пэўная частка продкаў вугорцаў — вуграў — асела ў Закарпацьці й часткова адцясьніла мясцовыя ўсходнеславянскія плямёны. Неўзабаве Закарпацьце трапіла ў склад Вугоршчыны і, за некаторымі выняткамі, заставалася ў яе складзе да 1918 году, што спрычынілася да яе прывілеяванага становішча ў гэты пэрыяд.

Вугорская мова ў асноўным прадстаўленая кампактным арэалам у Закарпацкай вобласьці пры мяжы з Вугоршчынай. Вугорцы Ўкраіны ў пераважнай большасьці лічаць вугорскую мову роднай мовай (95,4%)[2], пры гэтым некаторая частка іншых этнасаў Закарпацкае вобласьці таксама лічыць мову роднай. Мова мае параўнальна шырокія пазыцыі ў мясцовай адукацыі.

Вугорская мова гістарычна ўвабрала ў сябе вялікую колькасьць лексэмаў славянскага паходжаньня, але адначасова з гэтым вугорская мова стала крыніцаю запазычваньняў для мясцовых гаворак украінскае мовы.

Малдоўская мова

рэдагаваць

Малдоўская мова распаўсюджаная ў асноўным у раёнах ля мяжы з Малдовай і Румыніяй. Большасьцю сучасных лінгвістаў разглядаецца як адны з дыялектаў румынскае мовы, але мова ўлічваецца ў сучаснай адукацыйнай і перапісной палітыцы Ўкраіны.

Румынская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: румынская мова ва Ўкраіне

Носьбіты румынскае мовы ва Ўкраіне пражываюць у асноўным у раёнах, блізкіх да мяжы з Румыніяй, у прыватнасьці, у Чарнавіцкай вобласьці. Большая частка ўкраінскіх румынаў (91,7%) лічыць роднай мовай румынскую[2].

Баўгарская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: баўгарская мова ва Ўкраіне

Зьяўленьне баўгараў зьвязанае зь перасяленьнем некаторых баўгараў ва Ўкраіну ў часы Расейскай імпэрыі. Найбольш баўгарская мова ва Ўкраіне прадстаўленая на поўдні Адэскай і Запароскай вобласьцяў. 64,2% баўгараў Украіны лічыць баўгарскую мову роднай[2].

Польская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: польская мова ва Ўкраіне

Гісторыя польскай мовы ва Ўкраіне сыходзіць у часы далучэньня ўкраінскіх ваяводзтваў ВКЛ да Польшчы ў выніку Люблінскай уніі. Праз Унію ў склад Польшчы трапіў цэнтар і захад Украіны, з прычыны чаго, аналягічна Беларусі й Летуве, у гэтых рэгіёнах польская мова паступова стала пераважнай мовай мясцовай шляхты, а таксама асноўнай мовай вялікай часткі галінаў грамадзтва й культуры. Ва ўсходняй Украіне, што адносна рана трапіла ў склад Масковіі (потым — Расеі) польская мова мела значна слабейшыя пазыцыі.

Становішча польскае мовы на ўкраінскіх тэрыторыях узмацнілася па ўваходжаньні Галіччыны ды Валыні ў склад міжваеннай Польшчы. Пасьля ўключэньня гэтых тэрыторыяў у склад СССР большая частка палякаў зазнала дэпартацыю ў рамках абмену насельніцтва між Польшчай і УССР, у выніку чаго пазыцыі польскае мовы ва Ўкраіне істотна скараціліся.

Беларуская мова

рэдагаваць
Асноўны артыкул: беларуская мова ва Ўкраіне

Беларуская мова ва Ўкраіне распаўсюджаная ў некаторых раёнах на мяжы зь Беларусьсю (напрыклад, поўнач Ракітнаўскага раёну Ровенскае вобласьці), а таксама, у значна меншай ступені, сярод эмігрантаў беларускага паходжаньня, якія засялялі Ўкраіну ў часы Расейскай імпэрыі або СССР.

Іншыя зьвесткі

рэдагаваць

Ніжэй прыведзенае храналягічнае разьмеркаваньне дзелі родных моваў у межах сучаснай Украіны[21][22].

год перапісу украінская расейская іншыя
1897 / 1900 70,7% 9,6% 19,7%
1920 / 1926 71,3% 11,9% 16,8%
1959 73,0% 24,3% 2,7%
1970 69,4% 28,1% 2,5%
1979 66,4% 31,3% 2,3%
1989 64,7% 32,8% 2,5%
2001 67,5% 29,6% 2,9%

Паказчык вольнага валоданьня ўкраінскай і расейскай мовамі сярод найбуйнейшых нацыянальнасьцяў Украіны[23][24].

колькасьць моваю сваёй
нацыянальнасьці 		украінскай расейскай
украінцы 37 541 693 96,8% - 58,1%
расейцы 8 334 141 98,9% 58,8% -
беларусы 275 763 31,7% 64,3% 85,8%
малдаване 258 619 78,9% 50,7% 71,1%
крымскія татары 248 193 94,9% 19,6% 85,9%
баўгары 204 574 76,0% 42,2% 89,7%
вугорцы 156 566 97,5% 49,1% 31,7%
румыны 150 989 94,5% 43,9% 45,5%
палякі 144 130 27,6% 94,6% 54,7%
габрэі 103 591 7,6% 77,2% 95,3%
армяне 99 894 64,6% 50,0% 87,7%
грэкі 91 548 23,4% 57,5% 97,5%
татары 73 304 50,1% 46,7% 93,3%
цыганы 47 587 53,5% 60,8% 47,0%
азэрбайджанцы 45 176 65,4% 44,4% 84,9%

У параўнаньні са зьвесткамі перапісу 1989 году колькасьць асобаў, што лічыць украінскую мову роднай, падвысілася (гл. вышэй). Колькасьць асобаў, што лічыць расейскую мову роднай, зьнізілася, аднак адсоткавае значэньне асобаў, для якіх роднай мовай зьяўляецца іншая мова, узрасла (на 0,4%, склаўшы 2,9%)[2]. Паводле іншых крыніцаў інфармацыі, станам на 2011 год украінскую мову выкарыстоўваюць для зносінаў 53,3% насельніцтва Ўкраіны, расейскую — 44,5%, але існуюць іншыя лічбы[3][4]. Згодна са зьвесткамі Цэнтру эканамічных і палітычных дасьледаваньняў імя Аляксандра Разумкова на 16—25 чэрвеня 2012 году (апытаньне 2009 асобаў старэйшых за 18 год) 43,6% насельніцтва Ўкраіны выступае за статус дзяржаўнай мовы выключна за ўкраінскай мовай, 23,9% — за наданьне статусу другой дзяржаўнай мовы расейскай, 25% — за наданьне афіцыйнага статусу расейскай мове ў некаторых рэгіёнах краіны, 2% — за замацаваньне дзяржаўнага статусу выключна за расейскай мовай[25].

Ніжэй прыведзеная статыстыка па распаўсюджанасьці мовы свайго этнасу як роднай мовы паводле рэгіёнаў Украіны[24].

Больш падрабязная статыстыка паводле ўмоваў выкарыстаньня мовы
украінцы расейцы беларусы малдаване крым.-татары баўгары вугорцы румыны палякі габрэі армяне грэкі азэрбайджанцы цыганы
Украіна 85,2% 95,9% 19,8% 70,0% 92,0% 64,2% 95,4% 91,8% 12,9% 3,1% 50,4% 6,4% 53,0% 44,7%
АРК 40,4% 99,7% 17,1% 30,9% 93,0% 18,4% 29,0% 23,9% 4,1% 1,9% 52,9% 23,8% 55,8% 66,6%
Віньніцкая вобласьць 98,8% 86,2% 30,4% 57,3% 30,4% 39,4% 6,4% 8,5% 58,1% 36,4% 49,4%
Валынская вобласьць 99,7% 85,6% 36,6% 50,2% 22,7% 19,5% 4,2% 59,3% 49,7% 19,4%
Днепрапятроўская вобласьць 82,5% 93,7% 20,6% 33,9% 13,6% 47,6% 31,9% 7,0% 1,8% 54,3% 5,9% 57,4% 58,1%
Данецкая вобласьць 41,2% 98,6% 10,4% 15,2% 7,1% 20,0% 12,9% 4,1% 1,5% 38,6% 5,4% 42,2% 44,9%
Жытомірская вобласьць 97,8% 81,3% 28,0% 49,4% 19,2% 35,0% 1,3% 5,4% 54,1% 9,3% 52,5% 54,0%
Закарпацкая вобласьць 99,2% 91,7% 37,4% 65,3% 19,0% 97,1% 99,0% 20,5% 14,9% 59,0% 50,6% 20,5%
Запароская вобласьць 68,8% 95,3% 15,9% 27,9% 47,0% 31,8% 44,5% 13,7% 3,9% 2,3% 48,9% 5,0% 50,8% 69,7%
Івана-Франкоўская вобласьць 99,8% 86,0% 42,2% 64,6% 39,1% 70,2% 47,5% 23,7% 10,5% 56,7% 68,2% 81,2%
Кіеўская вобласьць 98,4% 87,6% 33,5% 49,2% 28,5% 54,0% 33,2% 5,2% 5,4% 58,2% 6,8% 54,7% 58,9%
Кіраваградзкая вобласьць 96,7% 87,3% 31,8% 58,9% 24,7% 54,3% 37,4% 7,9% 2,8% 73,6% 7,2% 66,5% 62,1%
Луганская вобласьць 50,4% 98,2% 12,8% 20,0% 7,5% 24,4% 15,7% 3,7% 1,8% 44,6% 4,4% 47,9% 51,2%
Львоўская вобласьць 99,6% 87,8% 30,9% 50,8% 23,3% 62,8% 55,4% 55,9% 6,0% 44,5% 8,9% 56,0% 44,7%
Мікалаеўская вобласьць 82,4% 93,7% 19,6% 54,6% 29,7% 41,7% 29,0% 7,4% 2,4% 56,9% 7,4% 57,5% 43,3%
Адэская вобласьць 71,6% 97,0% 20,1% 73,3% 77,8% 42,9% 42,0% 6,2% 3,6% 50,4% 18,6% 53,4% 53,8%
Палтаўская вобласьць 97,1% 87,8% 31,5% 54,0% 26,9% 57,6% 6,5% 2,7% 61,2% 10,2% 66,1% 60,9%
Ровенская вобласьць 99,6% 83,2% 11,3% 48,6% 30,1% 9,3% 5,3% 50,6% 64,6% 61,5%
Сумская вобласьць 92,4% 89,5% 33,6% 46,7% 28,3% 5,9% 1,7% 60,3% 7,8% 59,8% 41,5%
Тарнопальская вобласьць 99,9% 80,3% 40,1% 62,6% 37,9% 8,6% 7,8% 63,3% 71,7%
Харкаўская вобласьць 74,1% 95,6% 22,7% 32,1% 18,2% 50,1% 17,1% 7,4% 1,3% 45,7% 8,0% 57,2% 62,4%
Хэрсонская вобласьць 87,0% 91,6% 24,7% 42,0% 38,4% 21,4% 44,8% 27,7% 4,4% 2,8% 66,0% 6,9% 48,6% 51,9%
Хмяльніцкая вобласьць 99,1% 84,0% 29,7% 48,6% 27,5% 31,7% 10,9% 9,5% 67,3% 58,8% 53,7%
Чаркаская вобласьць 98,3% 88,0% 31,3% 51,1% 28,1% 59,8% 8,2% 4,5% 68,8% 13,8% 55,0% 60,1%
Чарнавіцкая вобласьць 98,5% 91,5% 30,1% 91,6% 38,8% 91,9% 40,9% 20,7% 59,5% 75,7%
Чарнігаўская вобласьць 94,4% 88,8% 32,5% 41,7% 32,2% 6,1% 2,2% 58,4% 61,0% 57,0%
Кіеў 85,7% 91,7% 17,7% 32,3% 23,5% 46,3% 34,5% 7,0% 2,4% 39,4% 9,0% 56,1% 49,0%
Севастопаль 29,6% 99,7% 11,0% 27,1% 48,6% 13,3% 3,8% 1,2% 29,6% 4,1% 52,3%

Адукацыя

рэдагаваць

У 2008/2009 навучальным годзе ва Ўкраіне ажыцьцяўлялася вывучэньне ўкраінскай і замежных моваў, а таксама моваў адзінаццаці нацыянальных меншасьцяў і карэнных народаў: баўгарскай, гагавускай моваў, крымскататарскай, малдоўскай, расейскай, грэцкай, польскай, румынскай, славацкай, вугорскай моваў, іўрыту ды ідышу[26]. Выпускнікі мелі мажлівасьць скласьці Зьнешняе незалежнае ацэньваньне (выпускны экзамэн) па-ўкраінску, па-крымскататарску, па-расейску, па-малдоўску, па-польску, па-румынску або па-вугорску.

Мова Колькасьць установаў з навучаньнем на мове Адукацыя на мове (вучняў) Як прадмет Як факультатыў або гурток Дзеля ад агульнае колькасьці вучняў (4 438 383) ДЗеля адпаведнага этнасу паводле перапісу 2001 г.
баўгарская — 80 9592 1275 0,25% 0,42%
гагавуская — — 1400 — 0,03% 0,07%
іўрыт, ідыш — — 1292 114 0,03% 0,21%
крымскататарская 15 484 17725 5153 0,53% 0,51%
малдоўская 6 4756 1590 434 0,15% 0,53%
расейская 1199 779423 1292518 165544 50,41% 17,20%
грэцкая — — 3073 248 0,07% 0,19%
польская 5 1389 6889 4443 0,29% 0,30%
румынская 89 21671 683 — 0,51% 0,31%
славацкая — 79 224 202 0,011% 0,013%
вугорская 66 16407 1337 278 0,41% 0,32%

У 2008/2009 навучальным годзе ва Ўкраіне функцыянавала 20 045 агульнаадукацыйных навучальных установаў, у якіх вучылася 4 438 383 вучні, у тым ліку:

  • 1 199 агульнаадукацыйных навучальных установаў — з навучаньнем па-расейску, 403 719 вучняў;
  • 1 628 школаў — з навучаньнем па-расейску і ўкраінску (па-расейску — 368 594 вучні).

Апрача таго, таксама працуюць школы з шматмоўнай адукацыяй (украінская, расейская, крымскататарская; украінская, расейская, румынская; украінская, расейская, баўгарская; украінская, расейская, малдоўская мовы). Агулам у агульнаадукацыйных навучальных установах Украіны па-расейску вучацца 779 423 вучні. Акрамя гэтага, расейскую мову ў якасьці прадмету вывучаюць 1 292 518 вучняў, як факультатыў або ў гуртку — 165 544 вучняў. Такім чынам, колькасьць расейскіх школаў ва Ўкраіне складае 5,9% ад агульнае колькасьці гэтых установаў. Для параўнаньня ў 1991/1992 навучальным годзе іх налічвалася 3 364 або 15,9%.

Разьмеркаваньне вучняў Украіны паводле клясы й мовы адукацыі[27].

украінская расейская румынская вугорская малдоўская крымскататарская польская
Агулам 75,05% 23,89% 0,47% 0,35% 0,11% 0,10% 0,02%
1 81,04% 17,78% 0,54% 0,37% 0,11% 0,12% 0,03%
2 79,95% 18,87% 0,52% 0,39% 0,11% 0,13% 0,03%
3 78,26% 20,63% 0,53% 0,32% 0,10% 0,13% 0,03%
4 86,30% 12,22% 0,58% 0,62% 0,21% 0,04% 0,04%
5 76,21% 22,17% 0,51% 0,36% 0,13% 0,09% 0,03%
6 75,73% 23,28% 0,39% 0,36% 0,12% 0,08% 0,02%
7 74,09% 24,90% 0,45% 0,34% 0,10% 0,09% 0,02%
8 72,81% 26,16% 0,49% 0,32% 0,10% 0,09% 0,02%
9 69,23% 29,83% 0,43% 0,31% 0,09% 0,09% 0,01%
10 69,25% 29,81% 0,44% 0,25% 0,09% 0,14% 0,02%
11 68,51% 30,64% 0,36% 0,26% 0,10% 0,11% 0,02%

Дзеля ўкраінскамоўных школаў паводле навучальнага году й рэіёну краіны[28]

1991 1992 1994 1996 1998
АРК 0,1% 0,1% 0,5%
Віньніцкая вобласьць 81,3% 83,8% 89,9% 93,0% 96,0%
Валынская вобласьць 94,6% 95,6% 97,3% 98,0% 99,0%
Днепрапятроўская вобласьць 31,1% 32,6% 41,8% 50,0% 59,0%
Данецкая вобласьць 3,3% 3,9% 5,4% 7,0% 10,0%
Жытомірская вобласьць 76,7% 79,1% 85,1% 89,0% 93,0%
Закарпацкая вобласьць 81,7% 82,4% 83,8% 85,0% 85,0%
Запароская вобласьць 22,7% 24,9% 29,8% 33,0% 38,0%
Івана-Франкоўская вобласьць 96,0% 96,7% 97,7% 99,0% 99,0%
Кіеўская вобласьць 84,6% 86,7% 91,1% 93,0% 95,0%
Кіеў 30,9% 41,7% 63,4% 76,0% 87,0%
Кіраваградзкая вобласьць 62,2% 65,3% 72,0% 78,0% 84,0%
Луганская вобласьць 6,7% 7,3% 8,7% 10,0% 13,0%
Львоўская вобласьць 91,8% 93,6% 95,4% 97,0% 98,0%
Мікалаеўская вобласьць 43,5% 46,1% 53,3% 59,0% 66,0%
Адэская вобласьць 24,5% 27,4% 30,0% 33,0% 37,0%
Палтаўская вобласьць 74,3% 74,4% 80,6% 85,0% 89,0%
Ровенская вобласьць 93,6% 96,6% 98,4% 99,0% 99,5%
Сумская вобласьць 48,5% 49,0% 59,7% 67,0% 76,0%
Тарнопальская вобласьць 97,6% 98,0% 98,7% 99,0% 99,5%
Харкаўская вобласьць 28,0% 30,6% 35,2% 39,0% 47,0%
Хэрсонская вобласьць 51,7% 56,2% 59,9% 65,0% 70,0%
Хмяльніцкая вобласьць 81,5% 84,1% 89,6% 94,0% 97,0%
Чаркаская вобласьць 75,8% 78,3% 83,8% 88,0% 92,0%
Чарнавіцкая вобласьць 67,7% 70,5% 77,4% 80,0% 80,0%
Чарнігаўская вобласьць 67,1% 70,3% 78,0% 83,0% 89,0%
Украіна 49,3% 51,4% 56,5% 60,0% 65,0%

Ва Ўкраіне дзейнічае 919 дзяржаўных прафэсійна-тэхнічных установаў, у 35 зь іх выкладаньне ўсіх дысцыплінаў адбываецца па-расейску. Колькасьць вучняў у гэтых установах складае 51,4 тыс. чал., або 12,5% ад усёй колькасьці. Усе прадметы выкладаюцца па-расейску ў падобных установах Аўтаномнай Рэспублікі Крым (29 установаў), у Севастопалі — у шасьці. Частковая расейская адукацыя прысутнічае ў некаторых установах Днепрапятроўскай, Данецкай, Запароскай, Луганскай, Адэскай і Харкаўскай вобласьцяў.

Акрамя таго, ва Ўкраіне ёсьць вышэйшыя навучальныя ўстановы з расейскай мовай выкладаньня. Такія ўстановы ў асноўным засяроджаныя ў Луганску, Данецку, Харкаве, Дняпры, Адэсе й Аўтаномнай Рэспубліцы Крым. У 2008/2009 навучальным годзе колькасьць студэнтаў установаў першага-другога ўзроўняў акрэдытацыі, якія вучацца па-расейску, складала 280 767 чалавек (у 1999/2000 годзе — 395 605), такім чынам, у гэтым навучальным годзе па-расейску навучалася 326 674 студэнты.

Пэдагогаў для школаў з расейскаю моваю выкладаньня рыхтуюць дванаццаць вышэйшых нвучальных установаў першага-другога ўзроўняў акрэдытацыі, а таксама 34 вышэйшых навучальных установы трэцяга-чацьвертага ўзроўняў акрэдытацыі[29].

Рэгіянальная палітыка

рэдагаваць

У жніўні 2012 году Вярхоўная Рада Ўкраіны прыняла закон «Аб захадах дзяржаўнае моўнае палітыкі», згодна зь якім краіна брала на сябе абавязкі Эўрапейскай Хартыі рэгіянальных моваў і, такім чынам, дазваляла любой адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінцы краіны ўстанавіць рэгіянальную мову ў выпадку, калі ня менш за 10% ад насельніцтва гэтае тэрыторыі размаўляе на не-ўкраінскай мове. Украінская мова захавала за сабою дзяржаўны статус, але статус рэгіянальнае мовы дазволіў выкарыстоўваць на згаданых тэрыторыях іншыя мовы пры адукацыі, у органах мясцовага самакіраваньня, судох і пры адміністрацыйнай перапісцы[30]

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ Не ўваходзіць у Кіеўскую вобласьць, зьяўляючыся асобнай адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкай краіны.
  2. ^ Гл. Кіеў.
  3. ^ Паводле зьвестак перапісу насельніцтва ва Ўкраіне 2001 году.
  4. ^ Зьвесткі Інстытуту сацыялёгіі Нацыянальнай Акадэміі Навук Украіны.
  5. ^ Абедзьве мовы, украінская ды расейская — 20%.

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Канстытуцыя Ўкраіны. Частка 1, артыкул 10 (укр.) Афіцыйны сайт Вярхоўнае Рады Ўкраіны. Вярхоўная Рада Ўкраіны. Праверана 11 красавіка 2014 г.
  2. ^ а б в г д е Пра колькасьць і склад насельніцтва Ўкраіны паводле вынікаў Усеўкраінскага перапісу насельніцтва 2001 году. Моўны склад насельніцтва Ўкраіны (укр.) Усеўкраінскі перапіс насельніцтва '2001 Праверана 11 красавіка 2014 г.
  3. ^ а б Опитування: більшість українців спілкуються вдома українською мовою // ТСН. — 2011.
  4. ^ а б Українці перехотіли другу державну // Украінская Праўда. — 2011.
  5. ^ Мовний баланс України // uabooks.info.
  6. ^ Всеукраїнський перепис населення 2001 року - Мовний склад населення України
  7. ^ Розподіл населення регіонів України за рідною мовою (0,1)
  8. ^ Перепис 2001 р. Розподіл населення регіонів України за рідною мовою.
  9. ^ а б в г д е ё ж з і О. Вишняк. Мовна ситуація та статус мов в Україні: динаміка, проблеми, перспективи (соціологічний аналіз)
  10. ^ Етномовний чинник політичної ідентичності в Донбасі
  11. ^ Демоскоп: Русский язык на постсоветских просторах
  12. ^ Українці перехотіли другу державну
  13. ^ Сацыялягічная група «Рейтинг» Питання мови: результати останніх досліджень 2012 року
  14. ^ Research&Branding Group: Праект «Мови спілкування українців»
  15. ^ Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялёгіі: Думки населення України щодо зовнішньої політики та мовного питання
  16. ^ Мнения и взгляды населения Украины в сентябре - октябре 2009 года // ФОМ-Украина. — 2009.
  17. ^ Інтэрфакс-Украіна. Poll: more than half of Ukrainians do not consider language issue pressing // KyivPost. — 2009.
  18. ^ Питання мови: результати останніх досліджень 2012 року // Рейтинг. — 2012.
  19. ^ Канстытуцыя Аўтаномнай Рэспублікі Крым. Артыкулы 4, 10, 11 (рас.) Афіцыйны сайт Вярхоўнай Рады Ўкраіны. Вярхоўная Рада Аўтаномнай Рэспублікі Крым. Праверана 11 красавіка 2014 г.
  20. ^ Фэдэральны канстытуцыйны закон аб прыняцьці ў Расейскую Фэдэрацыю Рэспублікі Крым і ўтварэньні ў складзе Расейскай Фэдэрацыі новых суб'ектаў — Рэспублікі Крым і места фэдэральнага значэньня Севастопаль (рас.). Дзяржаўная Дума Расейскай Фэдэрацыі, Рада Фэдэрацыі (21 сакавіка 2014). Праверана 1 красавіка 2014 г.
  21. ^ Р. Лозинський Тенденції мовної ситуації в Україні(недаступная спасылка)
  22. ^ В. М. Кабузан. Украинцы в мире: динамика численности и расселения. 20-е годы XVIII века – 1989 год: формирование этнических и политических границ украинского этноса. — М.: Наука, 2006.
  23. ^ Нацыянальны склад насельніцтва, грамадзянства. Разьмеркаваньне насельніцтва асобных нацыянальнасьцяў паводле іншых моваў, апрача родных, якімі валодаюць (паводле сельскай і мескай мясцовасьці, а таксама рэгіёнаў) (укр.). Усеўкраінскі перапіс насельніцтва '2001. Праверана 11 красавіка 2014 г.
  24. ^ а б Разьмеркаваньне насельніцтва паводле нацыянальнасьці й роднае мовы (паводле сельскай, мескай мясцовасьцяў, рэгіёну, плоці) (укр.). Усеўкраінскі перапіс насельніцтва '2001. Праверана 11 красавіка 2014 г.
  25. ^ Більшість українців вважають «мовний» закон передвиборчим кроком ПР, – опитування // zik. — 2012.
  26. ^ [1]
  27. ^ http://www.kmf.uz.ua/hun114/images/konyvek/melnyik_csernicsko.pdf
  28. ^ «Статистичний щорічник України за 1998 рік» — К., 1999
  29. ^ Ірина Кириченко. Українська діаспора: менталітет «в екзилі»? // Дзеркало Тижня. — 2009.
  30. ^ Закон Украіны пра захады дзяржаўнае моўнае палітыкі (укр.) Афіцыйны сайт Вярхоўнае Рады Ўкраіны. Вярхоўная Рада Ўкраіны. Праверана 11 красавіка 2014 г.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць

  Мовы Ўкраіны — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Мовы_Ўкраіны&oldid=2533705»