Левабярэжная Ўкраіна

Левабярэ́жная Ўкраі́на (па-ўкраінску: Лівобережна Україна) — гістарычны рэгіён ва Ўкраіне, што пачынаецца на ўсход ад левага (усходняга) берагу Дняпра і ахоплівае сучасныя Чарнігаўскую, Палтаўскую, Сумскую вобласьці, усходнія часткі Кіеўскай і Чаркаскай вобласьцяў краіны, паўночная частка Днепрапятроўскай вобласьці, а таксама Кіеў і ягоныя навакольлі на Правабярэжжы.

     Левабярэжная Ўкраіна

Тэрмін зьявіўся ў 1663 годзе з выбраньнем у якасьці гетмана Ўкраіны Івана Брухавецкага, які супрацьпастаўляўся Паўлу Цяцеру — гетману Правабярэжнае Ўкраіны. Брухавецкі стаў першым вядомым гетманам тэрыторыі Левабярэжнае Ўкраіны, якая ў тыя часы знаходзілася пад расейскім уплывам.

Гісторыя

Да сярэдзіны XVII ст. рэгіён Левабярэжнае Ўкраіны належаў Рэчы Паспалітай. З 1654 году паводле ўмоваў Пераяслаўскае Рады гэтыя землі, за выключэньнем яе паўднёвай часткі, трапляюць у склад Расеі, што пазьней было пацьверджана Андрусаўскім мірам (1667 год) і «Вечным мірам» (1686), складзенымі між Рэччу Паспалітай і Расейскай дзяржавай. Будучы падуладнай Расеі, Левабярэжная Ўкраіна першапачаткова мела пэўную аўтаномію ў якасьці гетманату, якая была пастуопва скасаваная ў XVIII ст. зь ліквідацыяй Войска Запароскага.

Аўтаномія Левабярэжнай Украіны кіравалася гетманам, які фармальна абіраўся на генэральнай вайсковай радзе. Адміністрацыйна Левабярэжная Ўкраіна ў складзе Расеі падзялялася на дзесяць палкоў, якія, у сваю чаргу, падразьдзяляліся на сотні. На чале палкоў і соцень стаялі, адпаведна, палкоўнікі й сотнікі. Фармальна гэтыя пасады таксама належалі абраньню, але фактычна іх прадстаўлялі пасланцы казацкага старшыні, якія прызначаліся на пасаду гетманам з наступным зацьвярджэньнем паводле царскага загаду.

У 1722—1734 гадох часткова, а 1764 годзе гетманскае кіраваньне было скасаванае, а ягоныя функцыі перададзеныя Маларасійскай калегіі. Абмежаваная ступень аўтаноміі Левабярэжнай Украіны захоўвалася да 1781 году, калі яна была падзеленая на Чарнігаўскае, Ноўгарад-Северскае й Кіеўскае намесьніцтвы. У 1783 годзе казацкія палкі былі рэарганізаваныя ў рэгулярныя палкі расейскай арміі, а ў 1796 годзе рэгіён атрымаў назву Маларасейскай губэрні, якая ў 1802 годзе была падзеленая на Чарнігаўскую й Палтаўскую губэрні.

Літаратура

• Борисенко В. Й. Соціально-економічний розвиток Лівобережної України в другій половині XVII ст. — К.: Наукова думка, 1986. — 264 с.
• Вечерський В. Пам'ятки архітектури й містобудування Лівобережної України. Виявлення, дослідження, фіксація. — К.: 2005.
• Дядиченко В. А. Нариси суспільно-політичного устрою Лівобережної України кінця XVII — початку XVIII ст. — К.: 1959.
• Горобець В. М. Від союзу до інкорпорації: українсько-російські відносини другої половини XVII — першої чверті XVIII ст. — К.: 1995.
• Горобець В. М. Українська козацько-гетьманська держава // Історія України в особах: Козаччина. — К.: Україна, 2000. — С. 5-30.
• Гончарук Т. Г. Дем'ян Многогрішний. — Харків: Фоліо, 2012.
• Гуржій О. І. Українська козацька держава в другій половині XVII — XVIII ст.: кордони, населення, право. — К.: 1996.
• Гуржій О. І, Чухліб Т. В. Гетьманська Україна. — Україна крізь віки. — К.: 1999 Т. 8. — 304 с.
• Мельник Л. Г. Боротьба за українську державність. 17 ст. — К.: 1995. — 192 с.
• Мельник Л. Г. Гетьманщина першої чверті XVIII століття. — К.: 1997.
• Панашенко В. В. Полкове управління в Україні (середина XVII — XVIII ст.). — К.: 1997.
• Путро А. И. Левобережная Украина в составе Российского государства во второй половине XVIII века: Некоторые вопросы социально экономического и общественно-политического развития. — К.: 1988.
• Романовский В. А. Перепись населения Левобережной Украины 1666 года, ее организация и критическая оценка. — Ставрополь: 1967.

Вонкавыя спасылкі

• Розчленування України на Лівобережну та Правобережну. Павло Тетеря та Іван Брюховецький (укр.), pidruchniki.ws