Сканд[1] (па-лацінску: Scandium), Sc — хімічны элемэнт III групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 21. Мяккі серабрыста-белы пераходны мэтал. У 1871 годзе Дзьмітры Мендзялееў прадказаў існаваньне сканду з хімічнымі ўласьцівасьцямі бору і назваў яго экабор (Eb)[2]. Упершыню вылучыў сканд у 1879 годзе швэдзкі навуковец Лярс Нільсан (Lars Fredrik Nilson) і назваў яго ад лацінскага «Scandia» ў гонар Скандынавіі. 31-е месца сярод іншых элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары (0,0026% паводле масы)[3]. Найбольш багаты скандам мінэрал тартвэйтыт. Радовішчы — у Нарвэгіі і на Мадагаскары.
|
|
| Выгляд
|
|---|
|
| Агульная інфармацыя
|
|---|
| Назва, сымбаль, атамны нумар
|
Сканд, Sc, 21
|
|---|
| Катэгорыя элемэнту
|
Пераходныя мэталы
|
|---|
| Група, пэрыяд, блёк
|
III, 4, d
|
|---|
| Адносная атамная маса
|
44,955912 г·моль−1 |
|---|
| Канфігурацыя электронаў
|
[ Ar ] 3d1 4s2 |
|---|
| Электронаў у абалонцы
|
2 8 9 2
|
|---|
| Фізычныя ўласьцівасьці
|
|---|
| Колер
|
срабрысты
|
|---|
| Фаза
|
Цьвёрдае цела
|
|---|
| Шчыльнасьць (пры п. т.)
|
2,985 г·см−3 |
|---|
| Тэмпэратура плаўленьня
|
1541 °C
|
|---|
| Тэмпэратура кіпеньня
|
2830 °C
|
|---|
| Структура крышталічнай краты
|
hexagonal close-packed
|
|---|
| Магнэтызм
|
парамагнетык
|
|---|
| Электрычны супор
|
5,5×10-7Ω·м
|
|---|
| Цеплаправоднасьць
|
(300 K) 16 Вт·м−1·K−1 |
|---|
| Каэф. цеплавога расшырэньня
|
(25 °C) 0,102 мкм·м−1·K−1 |
|---|
| Модуль Юнга
|
74 ГПа
|
|---|
| Уласьцівасьці атама
|
|---|
| Электраадмоўнасьць
|
1,36
|
|---|
| Энэргіі іянізацыі
|
1-я: 633,1 кДж·моль−1
|
|---|
| 2-я: 1233 кДж·моль−1 |
| 3-я: 2389 кДж·моль−1 |
| Атамны радыюс
|
160 пм
|
|---|
| Радыюс Ван дэр Ваальса
|
161 пм
|
|---|
| Іншыя характарыстыкі
|
|---|
| Нумар CAS
|
7440-20-2
|
|---|
| Найбольш стабільныя ізатопы
|
|---|
| Асн. артыкул: ізатопы
|
|
|
|
|
Прымяняецца ў электроніцы (каляровыя тэлевізары, флюарэсцэнтныя ды энэргазьберагальныя лямпы, элемэнты памяці), для вытворчасьці шкла. У сьвеце штогод вытвараецца ўсяго 50 кіляграмаў сканду[4]. Няма дакладных зьвестак, колькі сканду маецца ў зямной паверхні.
