Сканд

хімічны элемэнт

Сканд[1] (па-лацінску: Scandium), Sc — хімічны элемэнт III групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 21. Мяккі серабрыста-белы пераходны мэтал. У 1871 годзе Дзьмітры Мендзялееў прадказаў існаваньне сканду з хімічнымі ўласьцівасьцямі бору і назваў яго экабор (Eb)[2]. Упершыню вылучыў сканд у 1879 годзе швэдзкі навуковец Лярс Нільсан (Lars Fredrik Nilson) і назваў яго ад лацінскага «Scandia» ў гонар Скандынавіі. 31-е месца сярод іншых элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары (0,0026% паводле масы)[3]. Найбольш багаты скандам мінэрал тартвэйтыт. Радовішчы — у Нарвэгіі і на Мадагаскары.

Вапень ← Сканд → Тытан


Sc

Y
Выгляд

Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар Сканд, Sc, 21
Катэгорыя элемэнту Пераходныя мэталы
Група, пэрыяд, блёк III, 4, d
Адносная атамная маса 44,955912 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў [ Ar ] 3d1 4s2
Электронаў у абалонцы 2 8 9 2
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер срабрысты
Фаза Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.) 2,985 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня 1541 °C
Тэмпэратура кіпеньня 2830 °C
Структура крышталічнай краты hexagonal close-packed
Магнэтызм парамагнетык
Электрычны супор 5,5×10-7Ω·м
Цеплаправоднасьць (300 K) 16 Вт·м−1·K−1
Каэф. цеплавога расшырэньня (25 °C) 0,102 мкм·м−1·K−1
Модуль Юнга 74 ГПа
Уласьцівасьці атама
Электраадмоўнасьць 1,36
Энэргіі іянізацыі 1-я: 633,1 кДж·моль−1
2-я: 1233 кДж·моль−1
3-я: 2389 кДж·моль−1
Атамны радыюс 160 пм
Радыюс Ван дэр Ваальса 161 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS 7440-20-2
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду
45Sc 100% 45Sc зьяўляецца стабільным пры 24 нэўтронах

Прымяняецца ў электроніцы (каляровыя тэлевізары, флюарэсцэнтныя ды энэргазьберагальныя лямпы, элемэнты памяці), для вытворчасьці шкла. У сьвеце штогод вытвараецца ўсяго 50 кіляграмаў сканду[4]. Няма дакладных зьвестак, колькі сканду маецца ў зямной паверхні.