Сканд
Сканд[1] (па-лацінску: Scandium), Sc — хімічны элемэнт III групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 21. Мяккі серабрыста-белы пераходны мэтал. У 1871 годзе Дзьмітры Мендзялееў прадказаў існаваньне сканду з хімічнымі ўласьцівасьцямі бору і назваў яго экабор (Eb)[2]. Упершыню вылучыў сканд у 1879 годзе швэдзкі навуковец Лярс Нільсан (Lars Fredrik Nilson) і назваў яго ад лацінскага «Scandia» ў гонар Скандынавіі. 31-е месца сярод іншых элемэнтаў па распаўсюджанасьці ў зямной кары (0,0026% паводле масы)[3]. Найбольш багаты скандам мінэрал тартвэйтыт. Радовішчы — у Нарвэгіі і на Мадагаскары.
| |||||||||||||
| Выгляд | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||
| Агульная інфармацыя | |||||||||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Сканд, Sc, 21 | ||||||||||||
| Катэгорыя элемэнту | Пераходныя мэталы | ||||||||||||
| Група, пэрыяд, блёк | III, 4, d | ||||||||||||
| Адносная атамная маса | 44,955912 г·моль−1 | ||||||||||||
| Канфігурацыя электронаў | [ Ar ] 3d1 4s2 | ||||||||||||
| Электронаў у абалонцы | 2 8 9 2
| ||||||||||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | |||||||||||||
| Колер | срабрысты | ||||||||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | ||||||||||||
| Шчыльнасьць (пры п. т.) | 2,985 г·см−3 | ||||||||||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 1541 °C | ||||||||||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 2830 °C | ||||||||||||
| Структура крышталічнай краты | hexagonal close-packed | ||||||||||||
| Магнэтызм | парамагнетык | ||||||||||||
| Электрычны супор | 5,5×10-7Ω·м | ||||||||||||
| Цеплаправоднасьць | (300 K) 16 Вт·м−1·K−1 | ||||||||||||
| Каэф. цеплавога расшырэньня | (25 °C) 0,102 мкм·м−1·K−1 | ||||||||||||
| Модуль Юнга | 74 ГПа | ||||||||||||
| Уласьцівасьці атама | |||||||||||||
| Электраадмоўнасьць | 1,36 | ||||||||||||
| Энэргіі іянізацыі | 1-я: 633,1 кДж·моль−1 | ||||||||||||
| 2-я: 1233 кДж·моль−1 | |||||||||||||
| 3-я: 2389 кДж·моль−1 | |||||||||||||
| Атамны радыюс | 160 пм | ||||||||||||
| Радыюс Ван дэр Ваальса | 161 пм | ||||||||||||
| Іншыя характарыстыкі | |||||||||||||
| Нумар CAS | 7440-20-2 | ||||||||||||
| Найбольш стабільныя ізатопы | |||||||||||||
| Асн. артыкул: ізатопы | |||||||||||||
| |||||||||||||
Прымяняецца ў электроніцы (каляровыя тэлевізары, флюарэсцэнтныя ды энэргазьберагальныя лямпы, элемэнты памяці), для вытворчасьці шкла. У сьвеце штогод вытвараецца ўсяго 50 кіляграмаў сканду[4]. Няма дакладных зьвестак, колькі сканду маецца ў зямной паверхні.
КрыніцыРэдагаваць
- ^ Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. — 160 с., пункт 17
- ^ Scandium»the essentials(анг.) [WebElements Periodic Table]
- ^ Scandium.(анг.) WolframAlpha
- ^ Scandium (Sc) — Chemical properties, Health and Environmental effects(анг.)
Вонкавыя спасылкіРэдагаваць
Сканд — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў