Ртуць

Ртуць, Жывое срэбра або Жывое серабро (па-лацінску: Hydrargyrum) Hg — хімічны элемэнт II групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 80. Адзіны мэтал, які пры пакаёвай тэмпэратуры знаходзіцца ў вадкай фазе. Мае серабрысты колер. Вельмі цяжкі66-е месца сярод іншых элемэнтаў паводле распаўсюджанасьці. Рэдка сустракаецца ў прыродзе ў самародным стане. Асноўны рудны мінэрал ртуці — кінавар HgS. Атрымліваюць гэты мэтал награваньнем кінавары ў атмасфэры паветра і наступнай кандэнсацыі пароў. У параўнаньні зь іншымі мэталамі ртуць мае дастаткова нізкую целпаправоднасьць, і сярэднюю электраправоднасьць. Ртуць лёгка ўтварае стопкі з шматлікімі мэталамі, напрыклад золатам, срэбрам і цынай. Стопкі ртуці завуцца амальгамамі. Пары ртуці ўтвараюць злучэньні з нэонам, аргонам, крыптонам і ксэнонам пры электрычных разрадах. Гэтыя злучэньні ўтрымліваюцца сіламі Ван-дэр-Ваальса і адпавядаюць хімічным формулам HgNe, HgAr, HgKr і HgXe. Радовішчы ў Гішпаніі, Украіне, Расеі. Каля 75% ртуці вырабляецца ў Гішпаніі і Кітаі. Ёмістасьць для працы з ртуцьцю важыць 34,46 кг.

Золата ← Ртуць → Таль Cd ↑ Hg ↓ Cn 80Hg Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў
Выгляд
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар	Ртуць, Hg, 80
Катэгорыя элемэнту	Пераходныя мэталы
Група, пэрыяд, блёк	12, 6, d
Адносная атамная маса	200,59 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў	[Xe] 4f14 5d10 6s2
Электронаў у абалонцы
Фізычныя ўласьцівасьці
Тэмпэратура плаўленьня	–38,83 °C
Тэмпэратура кіпеньня	356,73 °C
Крытычны пункт	1750 K, 172,00 МПа
Уласьцівасьці атама
Ступені затляненьня	+1, +2

Выкарыстоўваецца ў прыборах вымярэньня ціску (баромэтры, маноматры, арэомэтры) і тэмпэратуры (тэрмомэтры). У электратэхніцы — у выключальніках, лямпах дзённага сьвятла, кварцавых лямпах. Лёгкасьць ўтварэньня амальгамы золата выкарыстоўваецца для выдзяленьня золата з ягоных руд. Іншыя прымяненьні — вытворчасьць пэстыцыдаў, ртутных кантэйнераў для вытворчасьці каустычнай соды і хлёру, зубных плёмбаў, фарбы устойлівай да марской вады, батарэек ды каталізатараў. Сярод солей ртуці найбольшае значэньне маюць хлярыд ртуці HgCl₂ (для выдаленьня іржы), ртутнага хлярыду Hg₂Cl₂ (каламель, дагэтуль час ад часу выкарыстоўваецца ў мэдыцыне), фульмінат ртуці (Hg(ONC)₂), дэтанатар, які шырока ўжываецца ў выбухоўках, і сульфід ртуці (HgS, кінавар, якасны пігмэнт для фарбаў). Важнае значэньне маюць арганічныя злучэньні ртуці.

Літаратура

• CRC Handbook of chemistry and physics / Editor-in-chief: David R. Lide. — 84th edition 2003-2004. — CRC press, 2003. — 2616 с. — ISBN 0849304849

Вонкавыя спасылкі

Ртуць — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Mercury»the essentials (анг.) [WebElements Periodic Table]