Нэадым

хімічны элемэнт

Нэадым (па-лацінску: Neodymium, ад грэц. «neos» новы і «didymos» блізьня) Ndхімічны элемэнт, лянтаноід; атамны нумар 60. Упершыню выдзелены у 1885 годзе нямецкім хімікам Карлам Ўэльсбахам (Carl F. Auer von Welsbach). Нэадым мае дзьве алятропныя формы — двайную шасьцігранную і кубічную, пераход паміж якімі адбываецца пры тэмпэратуры 863°C.

Празэадым ← Нэадым → Прамэт


Nd

U
Выгляд

нэадым у колбе, запоўненай аргонам
нэадым у колбе, запоўненай аргонам
5 грамаў звышчыстага нэадыму, памер каля 1 см
5 грамаў звышчыстага нэадыму, памер каля 1 см
Агульная інфармацыя
Назва, сымбаль, атамны нумар Нэадым, Nd, 60
Катэгорыя элемэнту Лантаноіды
Група, пэрыяд, блёк Лянтаноіды, 6, f
Адносная атамная маса 144,242 г·моль−1
Канфігурацыя электронаў [Xe] 4f4 6s2
Электронаў у абалонцы 2 8 18 22 8 2
Фізычныя ўласьцівасьці
Колер срабрыста-белы
Фаза Цьвёрдае цела
Шчыльнасьць (пры п. т.) 7,00 г·см−3
Тэмпэратура плаўленьня 1294 K, 1021 °C, 1869,8 °F
Тэмпэратура кіпеньня 3347,15 K, 3074 °C, 5565,2 °F
Удзельная цеплыня плаўленьня 7,1 кДж·моль−1
Структура крышталічнай краты hexagonal close-packed
Цеплаправоднасьць (300 K) 17 Вт·м−1·K−1
Уласьцівасьці атама
Электраадмоўнасьць 1,14
Энэргіі іянізацыі 1-я: 533,1 кДж·моль−1
2-я: 1040 кДж·моль−1
3-я: 2130 кДж·моль−1
Радыюс Ван дэр Ваальса 181 пм
Іншыя характарыстыкі
Нумар CAS 7440-00-8
Найбольш стабільныя ізатопы
Асн. артыкул: ізатопы нэадыма
іза % пэрыяд паўраспаду распад энэргія (МэВ) прадукты распаду
142Nd 27,2% 142Nd зьяўляецца стабільным пры 82 нэўтронах
143Nd 12,2% 143Nd зьяўляецца стабільным пры 83 нэўтронах
144Nd 23,8% 2.29×1015 гадоў α ? 140Ce
145Nd 8,3% 145Nd зьяўляецца стабільным пры 85 нэўтронах
146Nd 17,2% 146Nd зьяўляецца стабільным пры 86 нэўтронах
148Nd 5,7% 148Nd зьяўляецца стабільным пры 88 нэўтронах
150Nd 5,6% 6,7×1018 гадоў ββ ? 150Sm

Выкарыстоўваецца ў сумесі з празэадымам для атрыманьня бясколернага шкла, якое добра паглынае ўльтрафіялетавыя промні.

Сплавы магну, алюміну або тытану з нэадымам маюць высокую трываласьць і прымяняюцца ў авія- і ракетабудаваньні.

Падрыхтоўка

рэдагаваць

Нэадым здабываюць з мінералаў монацыт і бастнэзыт. Руду апрацоўваюць кіслотамі, затым выкарыстоўваюць экстракцыю растваральнікамі і іённы абмен для аддзялення нэадыму ад іншых элементаў. У канцы праводзіцца рэдукцыя для атрымання метала. [1]

Прымяненне

рэдагаваць
  • Магніты: Нэадым выкарыстоўваецца для вырабу магнітаў NdFeB, якія маюць вельмі моцнае магнітнае поле. Яны прымяняюцца ў жорсткіх дысках, электрарухавіках, вятракругах, калонках і навушніках.[2]
  • Шкло і лазеры: Нэадым дадаецца ў шкло для надання фіялетавага або чырвонага колеру і выкарыстоўваецца ў Nd:YAG лазерах для медыцынскіх працэдур і зваркі.
  • Электроніка: Нэадым уваходзіць у склад фосфараў для тэлевізараў і святлодыёдаў. Таксама выкарыстоўваецца ў крыаахаладжальніках дзякуючы высокай цеплаёмістасці.[3]
  • Прамысловасць і медыцына: Нэадым дадаецца ў сталь для паляпшэння якасці. Ізатопы нэадыму выкарыстоўваюцца ў радыятэрапіі і лазернай хірургіі.
  1. ^ Neodymium: Element Properties and Uses. Stanford Advanced Materials. Retrieved May 13, 2025
  2. ^ Neodymium: Element Properties and Uses. Stanford Materials. Retrieved May 13, 2025
  3. ^ Inman, G., Nlebedim, I. C., & Prodius, D. (2022). Application of ionic liquids for the recycling and recovery of technologically critical and valuable metals. Energies, 15(2), 628. https://doi.org/10.3390/en15020628

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць

  Нэадымсховішча мультымэдыйных матэрыялаў