Нэадым
Нэадым (па-лацінску: Neodymium, ад грэц. «neos» новы і «didymos» блізьня) Nd — хімічны элемэнт, лянтаноід; атамны нумар 60. Упершыню выдзелены у 1885 годзе нямецкім хімікам Карлам Ўэльсбахам (Carl F. Auer von Welsbach). Нэадым мае дзьве алятропныя формы — двайную шасьцігранную і кубічную, пераход паміж якімі адбываецца пры тэмпэратуры 863°C.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Выгляд | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 нэадым у колбе, запоўненай аргонам  5 грамаў звышчыстага нэадыму, памер каля 1 см | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Агульная інфармацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Нэадым, Nd, 60 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Катэгорыя элемэнту | Лантаноіды | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Група, пэрыяд, блёк | Лянтаноіды, 6, f | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Адносная атамная маса | 144,242 г·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Канфігурацыя электронаў | [Xe] 4f4 6s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электронаў у абалонцы | 2 8 18 22 8 2
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Колер | срабрыста-белы | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шчыльнасьць (пры п. т.) | 7,00 г·см−3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 1294 K, 1021 °C, 1869,8 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 3347,15 K, 3074 °C, 5565,2 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Удзельная цеплыня плаўленьня | 7,1 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Структура крышталічнай краты | hexagonal close-packed | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цеплаправоднасьць | (300 K) 17 Вт·м−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Уласьцівасьці атама | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электраадмоўнасьць | 1,14 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Энэргіі іянізацыі | 1-я: 533,1 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2-я: 1040 кДж·моль−1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3-я: 2130 кДж·моль−1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Радыюс Ван дэр Ваальса | 181 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Іншыя характарыстыкі | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нумар CAS | 7440-00-8 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Найбольш стабільныя ізатопы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Асн. артыкул: ізатопы нэадыма | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Выкарыстоўваецца ў сумесі з празэадымам для атрыманьня бясколернага шкла, якое добра паглынае ўльтрафіялетавыя промні.
Сплавы магну, алюміну або тытану з нэадымам маюць высокую трываласьць і прымяняюцца ў авія- і ракетабудаваньні.
Падрыхтоўка
рэдагавацьНэадым здабываюць з мінералаў монацыт і бастнэзыт. Руду апрацоўваюць кіслотамі, затым выкарыстоўваюць экстракцыю растваральнікамі і іённы абмен для аддзялення нэадыму ад іншых элементаў. У канцы праводзіцца рэдукцыя для атрымання метала. [1]
Прымяненне
рэдагаваць- Магніты: Нэадым выкарыстоўваецца для вырабу магнітаў NdFeB, якія маюць вельмі моцнае магнітнае поле. Яны прымяняюцца ў жорсткіх дысках, электрарухавіках, вятракругах, калонках і навушніках.[2]
- Шкло і лазеры: Нэадым дадаецца ў шкло для надання фіялетавага або чырвонага колеру і выкарыстоўваецца ў Nd:YAG лазерах для медыцынскіх працэдур і зваркі.
- Электроніка: Нэадым уваходзіць у склад фосфараў для тэлевізараў і святлодыёдаў. Таксама выкарыстоўваецца ў крыаахаладжальніках дзякуючы высокай цеплаёмістасці.[3]
- Прамысловасць і медыцына: Нэадым дадаецца ў сталь для паляпшэння якасці. Ізатопы нэадыму выкарыстоўваюцца ў радыятэрапіі і лазернай хірургіі.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Neodymium: Element Properties and Uses. Stanford Advanced Materials. Retrieved May 13, 2025
- ^ Neodymium: Element Properties and Uses. Stanford Materials. Retrieved May 13, 2025
- ^ Inman, G., Nlebedim, I. C., & Prodius, D. (2022). Application of ionic liquids for the recycling and recovery of technologically critical and valuable metals. Energies, 15(2), 628. https://doi.org/10.3390/en15020628
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Нэадым — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Neodymium. The essentials. (анг.) [WebElements Periodic Table]
- Neodymium (Nd) — Chemical properties, Health and Environmental effects (анг.)
- Isotopes of the Element Neodymium (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education. Праверана 27 лютага 2017 г.