Аршэнік
Аршэ́нік, аршэ́ньнік, таксама мыш’я́к[3] (па-лацінску: Arsenicum — мужчынскі) As — хімічны элемэнт 15 (VA) групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 33[4]. Простае рэчыва ўяўляе сабою крохкі паўмэтал сталёвага колеру зь зеленаватым адценьнем (у шэрай алятропнай мадыфікацыі). Можа праяўляць як мэталічныя, так і немэталічныя ўласьцівасьці[5]. Аршэнік мае электраадмоўнасьць блізкую да 2[6]. Атрыманы ў 1250 годзе альхімікам Альбэртам Вялікім[7] шляхам награваньня мыла з трысульфідам аршэніка.
| ||||||
| Выгляд | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Агульная інфармацыя | ||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Аршэнік, As, 33 | |||||
| Катэгорыя элемэнту | Паўмэталы | |||||
| Група, пэрыяд, блёк | 15, 4, p | |||||
| Адносная атамная маса | 74,92 г·моль−1 | |||||
| Канфігурацыя электронаў | [Ar] 4s2 4p3 | |||||
| Электронаў у абалонцы | 2 8 18 5
| |||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | ||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | |||||
| Шчыльнасьць (пры п. т.) | 5,73[1] г·см−3 | |||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 1081 K, 808 °C, 1486 °F | |||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 876 K, 603 °C, 1117 °F | |||||
| Удзельная цеплыня плаўленьня | 24,44 кДж·моль−1 | |||||
| Удзельная цеплыня выпарваньня | 34,76 кДж·моль−1 | |||||
| Структура крышталічнай краты | rhombohedral | |||||
| Цеплаправоднасьць | (300 K) 50,2 Вт·м−1·K−1 | |||||
| Каэф. цеплавога расшырэньня | 4,7 мкм/(м·K) | |||||
| Мінэральная цьвёрдасьць Моаса | 3,5 | |||||
| Цьвёрдасьць Брынэля | 1440 МПа | |||||
| Уласьцівасьці атама | ||||||
| Атамны радыюс | 133 пм | |||||
| Кавалентны радыюс | 120 пм [2] | |||||
| Іншыя характарыстыкі | ||||||
| Нумар CAS | 7740-38-2 | |||||
Для прамысловага атрыманьня аршэніку вельмі важныя полімэталічныя руды. Аршэнік у асноўным выдзяляецца як пабочны прадукт пры перапрацоўцы некаторых серных руд. Сустракаецца разам з золатам, срэбрам, медзьдзю, кобальтам і іншымі мэталамі.
Аршэнік — сьмяротная атрута. Выкарыстоўваецца ў вытворчасьці куль для гладкаствольнай зброі, у якасьці пакрыцьця для люстэрак, у складзе шкла, у лазэрах, сьвятлодыёдах і паўправадніках.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Изотопы: свойства, получение, применение. В 2 т. / Под ред. В.Ю. Баранова. — М.: ФИЗМАТЛИТ, 2005. — Т. 2. — С. 630.
- ^ =Periodic Table of Elements — As (анг.). EnvironmentalChemistry.com. Праверана 24 жніўня 2020 г.
- ^ Слоўнік мовы Нашай нівы
- ^ The Element Arsenic (анг.) It's Elemental. Thomas Jefferson National Accelerator Facility - Office of Science Education. Праверана 16 красавіка 2017 г.
- ^ І. Я. Шымановіч [і інш.] Хімія : падруч. для 8-га кл. устаноў агул. сярэд. адукацыі з беларус. мовай навучання / пад рэд. І. Я. Шымановіча ; пер. на беларус. мову Н. Г. Ляўчук. — 3-е выд., перапрац. — Мінск: Народная асвета, 2011. — С. 158.
- ^ І. Я. Шымановіч [і інш.] Хімія : падручнік для 10 класа ўстаноў агульнай сярэдняй адукацыі з беларускай мовай навучання / пад рэдакцыяй І. Я. Шымановіча. — Мінск: Адукацыя і выхаванне, 2013. — С. 73.
- ^ Arsen (пол.). Układ Okresowy Pierwiastków. Архіўная копія ад 8 чэрвеня 2004 г.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Periodic Table of Elements — As(недаступная спасылка) — EnvironmentalChemistry.com (анг.)