Цыркон (элемэнт)
Цырко́н (па-лацінску: Zirconium), Zr — хімічны элемэнт IV групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 40. Бліскучы мэтал, падобны на сталь. Асноўныя радовішчы — у Індыі, Аўстраліі, ЗША, Украіне, Казахстане, Бразыліі, Шры Ланцы[1]. Утрыманьне ў Зямной кары складае 1,3·10-4 паводле масы. Штогадовая вытворчасьць складае каля 7000 тон[1]. Цыркон даступны з камэрцыйных крыніц, таму выдзяленьне ў лябараторыі звычайна не патрабуецца[2]. Упершыню выяўлены нямецкім хімікам Марцінам Кляпротам у 1789 годзе, Ёнс Якаб Бэрцэліюс выдзяліў чысты цыркон у 1824 годзе. Назва цыркон паходзіць ад пэрс. zargun, што абазначае падобны на золата[3] ці колеру золата[1]. Сечыва захопу цеплавых нэўтронаў складае 0,184 барн. На паветры ўстойлівы да карозіі з-за аксіднай стужкі на паверхні. Гарыць у паветры, калі падпальваецца[1].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Выгляд | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
срабрыста-белы
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Агульная інфармацыя | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Цыркон, Zr, 40 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Катэгорыя элемэнту | Пераходныя мэталы | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Група, пэрыяд, блёк | 4, 5, d-блёк | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Адносная атамная маса | 91,224(2) г·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Канфігурацыя электронаў | [Kr] 4d2 5s2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электронаў у абалонцы | 2, 8, 18, 10, 2
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шчыльнасьць | (0 °C, 101 325 Па) 6,511 г·см−3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шчыльнасьць вадкасьці пры т. пл. | 5,8 г·см−3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 2128 K, 1855 °C, 3371 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 4682 K, 4409 °C, 7968 °F | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Удзельная цеплыня плаўленьня | 20,5 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Удзельная цеплыня выпарваньня | 591 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цеплаёмістасьць | (25 °C) 25,36 Дж·моль−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Насычаная пара | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Структура крышталічнай краты | hexagonal close-packed | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Магнэтызм | парамагнэтык | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электрычны супор | 421 (пры 20 °C)Ω·м | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цеплаправоднасьць | (300 K) 22,7 Вт·м−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Каэф. цеплавога расшырэньня | (25 °C) 5,7 мкм·м−1·K−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хуткасьць гуку (лінейная) | (20 °C) 3800 м/с | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Модуль Юнга | 88 ГПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Модуль зруху | 33 ГПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Модуль пругкасьці | 91,1 ГПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Каэфіцыент Пуасона | 0,34 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цьвёрдасьць Моаса | 5,0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цьвёрдасьць Вікерса | 820—1800 МПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Цьвёрдасьць Брынэля | 638—1880 МПа | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Уласьцівасьці атама | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ступені затляненьня | 4, 3, 2, 1, −2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Электраадмоўнасьць | 1,33 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Энэргіі іянізацыі | 1-я: 640,1 кДж·моль−1 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 2-я: 1267 кДж·моль−1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3-я: 2236 кДж·моль−1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атамны радыюс | 155 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Атамны радыюс (разл.) | 160 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Кавалентны радыюс | 175±7 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Радыюс Ван дэр Ваальса | 252 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Іншыя характарыстыкі | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Нумар CAS | 7440-67-7 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Найбольш стабільныя ізатопы | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Асн. артыкул: ізатопы цыркону | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Прымяняецца для легіраваньня сталі; пры вырабе рэактыўных рухавікоў, хірургічнага рыштунку.
Глядзіце таксама рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ а б в г Zirconium - Zr(анг.) Periodic Table of Elements. EnvironmentalChemistry.com. Праверана 1 верасьня 2020 г.
- ^ Zirconium(анг.). WebElements. Праверана 1 верасьня 2020 г.
- ^ The Element Zirconium(анг.). It's Elemental. Праверана 1 верасьня 2020 г.
Літаратура рэдагаваць
- Mccutchan E. A., Sonzogni A. A. Nuclear Data Sheets for A = 88 // Nuclear Data Sheets. — 2014. — Vol. 115. — P. 135. — DOI:10.1016/j.nds.2013.12.002
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
Цыркон (элемэнт) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Decay Radiation Results(анг.). Brookheaven National Laboratory.