Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў

Пэрыядычная сыстэма хімічных элемэнтаў (табліца Мендзялеева) — клясыфікацыя хімічных элемэнтаў, якая вызначае залежнасьць розных уласьцівасьцяў элемэнтаў ад электрычнага зараду атамнага ядра. У пэрыядычнай сыстэме ўсе хімічныя элемэнты стаяць у парадку павелічэньня іх атамнага нумару. Сыстэма зьяўляецца графічным выразам пэрыядычнага закону, вынайдзенага расейскім хімікам Дзьмітрыем Іванавічам Мендзялеевым у 1869 годзе^[1]. Яе першапачатковы варыянт быў распрацаваны Д. І. Мендзялеевым у 1869—1871 гадох і вызначыў залежнасьць уласьцівасьцяў элемэнтаў ад іх атамнага нумару. Усяго было прапанавана некалькі сотняў варыянтаў малюнку пэрыядычнай сыстэмы (аналітычных крывых, табліц, геамэтрычных постацяў і да т. п.). У сучасным варыянце сыстэмы мае на ўвазе зьвядзеньне элемэнтаў у двухмерную табліцу, у якой кожны слупок (група) вызначае асноўныя фізыка-хімічныя ўласьцівасьці, а радкі ўяўляюць сабой пэрыяды, у вызначанай меры падобныя адзін да аднаго. Існаваньне пэрыядаў тлумачыцца розным запаўненьнем электронных абалёнак у атамах. Пры гэтым пазыцыя хімічнага элемэнта ў асноўнай падргупе вызначаецца колькасьцю валентных электронаў у атаме, а пазыцыя хімічнага элемэнта ў пабочнай падгрупе, апрача таго, яшчэ й электронамі другога звонку энэргетычнага ўзроўню (выключэньне — падгрупа цынка). Колькасьць элемэнтаў у кожным пэрыядзе была растлумачана ў 20 стагодзьдзі квантавай мэханікай.

**Пэрыядычная сыстэма элемэнтаў**^[2]
Група → Пэрыяд ↓	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17	18

1	1 H																	2 He
2	3 Li	4 Be											5 B	6 C	7 N	8 O	9 F	10 Ne
3	11 Na	12 Mg											13 Al	14 Si	15 P	16 S	17 Cl	18 Ar
4	19 K	20 Ca	21 Sc	22 Ti	23 V	24 Cr	25 Mn	26 Fe	27 Co	28 Ni	29 Cu	30 Zn	31 Ga	32 Ge	33 As	34 Se	35 Br	36 Kr
5	37 Rb	38 Sr	39 Y	40 Zr	41 Nb	42 Mo	43 Tc	44 Ru	45 Rh	46 Pd	47 Ag	48 Cd	49 In	50 Sn	51 Sb	52 Te	53 I	54 Xe
6	55 Cs	56 Ba	*	72 Hf	73 Ta	74 W	75 Re	76 Os	77 Ir	78 Pt	79 Au	80 Hg	81 Tl	82 Pb	83 Bi	84 Po	85 At	86 Rn
7	87 Fr	88 Ra	**	104 Rf	105 Db	106 Sg	107 Bh	108 Hs	109 Mt	110 Ds	111 Rg	112 Cn	113 Nh	114 Fl	115 Mc	116 Lv	117 Ts	118 Og

Лянтаноіды *				57 La	58 Ce	59 Pr	60 Nd	61 Pm	62 Sm	63 Eu	64 Gd	65 Tb	66 Dy	67 Ho	68 Er	69 Tm	70 Yb	71 Lu
Актыноіды **				89 Ac	90 Th	91 Pa	92 U	93 Np	94 Pu	95 Am	96 Cm	97 Bk	98 Cf	99 Es	100 Fm	101 Md	102 No	103 Lr

Структура пэрыядычнай сыстэмы вынікае з пасьлядоўнасьці фарміраваньня электронных канфігурацый атамаў пры павелічэньні іх нумара ў табліцы. Стан кожнага электрона ў атаме апісваецца чатырма квантавымі лікамі: галоўным n, арбітальным l, магнітным m_e і сьпінавым m_s. Адпаведна прынцыпа Паўлі, у атаме ня можа быць двух электронаў з аднолькавай камбінацыяй квантавых лікаў^[3].

Крыніцы і заўвагі

^ Мендзялееў Дзмітрый Іванавіч // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7.
^ Элемэнты, нумары якіх паказаныя шэрым колерам, сынтэзаваныя штучна.
^ Периодическая система элементов // Химический энциклопедический словарь. — Москва: "Советская энциклопедия", 1983. — С. 432. — ISBN 5-85270-254-6

Вонкавыя спасылкі

Дынамічная табліца Праверана 28 красавіка 2017 г.
periodic table of the elements. Britannica.com. Праверана 28 красавіка 2017 г.

[1] Мендзялееў Дзмітрый Іванавіч // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: БелЭн, 1998. ISBN 985-11-0108-7.

[2] Элемэнты, нумары якіх паказаныя шэрым колерам, сынтэзаваныя штучна.

[3] Периодическая система элементов // Химический энциклопедический словарь. — Москва: "Советская энциклопедия", 1983. — С. 432. — ISBN 5-85270-254-6

[1]

[2]

[3]