Скіргайла

	Скіргайла
	Скіргайла (уяўны партрэт)
Князь полацкі
	1377 — 1381
Князь троцкі
	1382 — 1392
Князь кіеўскі
	1395 — 1397
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	1354,
Памёр	1397,
Дынастыя	Гедзімінавічы
Бацька	Альгерд
Маці	Ульляна

Скіргайла Альгердавіч (у праваслаўі Іван; каля 1354 — 23 сьнежня 1394?^[a], Кіеў) — князь троцкі (1382—1392), полацкі (1377—1381 і ад 1387) і кіеўскі (ад 1393)^[2]. У 1386—1392 гадох быў намесьнікам Ягайлы ў Вялікім Княстве Літоўскім.

ІмяРэдагаваць

Фарманты -скір- і -гайл- празь імёны Скірмонт і Монтгайла зьвязваюць Скіргайлу з Жыгімонтам — літоўскай (беларускай) формай старажытнага пашыранага германскага (гоцкага) імя Sigimunt, якое трапіла ў хрысьціянскі іменаслоў^[3]. Зь іншага боку, фармант -гайл- празь імя Вігайла зьвязвае Скіргайлу з германскім імём Віганд (найбольш вядомы — Віганд з Марбургу)^[4].

Менскі дасьледнік Алёхна Дайліда, які адзначае імавернасьць повязі ліцьвінаў з палабскімі люцічамі, аднак больш імаверным лічыць іх германскае паходжаньне, разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў. Дасьледнік зьвяртае ўвагу на тое, што імя Скіргайла (як і Скірмунт, Скамонт) мае спалучэньне -ск-, уласьцівае для германскіх імёнаў і неўласьцівае для ўсходнебалтыйскіх^[5]. Паводле Алёхны Дайліды, фармант -скір- (германскія імёны Scirbald, Scierhilt) тлумачыцца ад гоцкага skeirs 'ясны, чысты', а фармант -гайл- (усходнегерманскія імёны Gailo, Geilamir, Gailswindis, Ingeila, Sarahailo) — ад гоцкага і бургундзкага gails 'жвавы, свавольны, ганарысты'^[6]. Такім парадкам, імя Скіргайла азначае «чыстая жвавасьць»^[7].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Скиргало (1377 год), Скиргайло (1387 год), братъ нашь князь Скиригайло (1387 год), Skirgallo (1384 год), Skirgailo, Skargalo princeps Trocensis, Skirgalo princeps Trocensis (усе 1387 год), dux Skirgalus (1390 год), Skirgello (1394 год)^[8].

БіяграфіяРэдагаваць

Прарысоўка пячаці Скіргайлы^[9] (Пагоня з рознаканцовым крыжам)

Сын Альгерда і Ўльляны Цьвярской. Быў найбольш адданым паплечнікам свайго роднага брата Ягайлы.

У 1374—1375 гадох ваяваў з крыжакамі. Па выгнаньні з Полацку Андрэя Альгердавіча (1377 год) — князь полацкі. У 1379 годзе езьдзіў зь місіяй у некаторыя краіны Эўропы, дзе абмяркоўваў умовы хрышчэньня Літвы. Падчас перамоваў з Тэўтонскім Ордэнам, імаверна, спрычыніўся да складаньня Давыдзіскае дамовы. У 1381 годзе палачане, незадаволеныя паганствам Скіргайлы, выгналі яго з княжаньня. На чале войска Ягайлы й з дапамогай Інфлянцкага Ордэну атачыў Полацак, але ўзяць ня здолеў. Тады ж прыняў праваслаўе зь імем Іван.

Па захопе ўлады Кейстутам у канцы 1381 году і пераходу да таго войска Скіргайлы ўцёк у Інфлянты. Улетку 1382 году удзельнічаў у аблозе Кейстута ў Троках, зьняволіў таго ў часе перамоваў, перавёз у Крэўскі замак, дзе й забіў. За гэта, пэўна, атрымаў Троцкае княства. Стаў такім чынам другой асобай у дзяржаве.

У 1384 годзе падчас вайны з Ордэнам адваяваў Трокі. У 1385 годзе ўзначальваў дыпляматычную місію ў Польшчу, вынікам якой было складаньне шлюбу паміж Ягайлам і польскай каралевай Ядзьвігай і каранацыя Ягайлы на польскае каралеўства. У часе падпісаньня акту Крэўскае уніі (1385) дамогся за сабой права застацца праваслаўным. На думку некаторых гісторыкаў (Ежы Ахманскі й іншыя), у 1386—1392 гадох быў вялікім князем літоўскім, на думку ж іншых (М. Дучмаль, іншыя) выконваў функцыі намесьніка Ягайлы ў ВКЛ.

У 1386 годзе разьбіў у Амсьціслаўскай бітве смаленскага князя Сьвятаслава Іванавіча, падначаліўшы такім чынам ВКЛ Смаленскае княства. Увесну 1387 годзе захапіў Полацак і выгнаў адтуль Андрэя Альгердавіча. 28 красавіка 1387 году атрымаў прывілей на валоданьне Полацкім, а таксама Менскім і Сьвіслацкім княствамі з гарадамі Бабруйск, Ігумен, Лагойск, Любашаны, Любеч, Менск, Прапойск, Рэчыца, Сьвіслач. Ад 1388 году ваяваў зь Вітаўтам.

З падпісаньнем у 1392 годзе Востраўскага пагадненьня паміж Вітаўтам і Ягайлам перастаў кіраваць ВКЛ і страціў Троцкае княства (у знак кампэнсацыі яму было паабяцанае Кіеўскае княства). У пачатку 1393 году разам зь Вітаўтам захапіў Віцебск, паланіўшы Сьвідрыгайлу, які гаспадарыў там. Увесну й увосень 1393 году яму былі нададзеныя адабраныя ў Уладзімера Альгердавіча адпаведна Жытомір з Оўручам і Кіеў. У кастрычніку — лістападзе 1393 году ўдзельнічаў у паходзе Вітаўта на Падольле, захапіў Чаркасы й Зьвянігарад.