Вікіпэдыя

Скіргайла

(Перанакіравана з «Скіргайла Альгердавіч»)

Скіргайла Альгердавіч (у праваслаўі Іван; каля 1354 — 23 сьнежня 1394?[a], Кіеў) — князь троцкі (1382—1392), полацкі (1377—1381 і ад 1387) і кіеўскі (ад 1393)[2]. У 1386—1392 гадох быў намесьнікам Ягайлы ў Вялікім Княстве Літоўскім.

Скіргайла
Скіргайла (уяўны партрэт)
Князь полацкі
1377 — 1381
Князь троцкі
1382 — 1392
Князь кіеўскі
1395 — 1397
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся 1354(1354),
Памёр 1397(1397),
Дынастыя Гедзімінавічы
Бацька Альгерд
Маці Ульляна

Імя рэдагаваць

Асноўны артыкул: Скіргайла (імя)

Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Скіргайла складаецца з фармантаў -скір-, які паходзіць ад гоцкага skeirs 'ясны, чысты', і -гайл-, які паходзіць ад гоцкага і бургундзкага gails 'жвавы, свавольны, ганарысты'[3]. Такім парадкам, імя Скіргайла азначае «чыстая жвавасьць»[4].

Варыянты імя князя ў гістарычных крыніцах: Скиргало (1377 год); Skirgal (6 ліпеня 1382 году[5], Мэмарыял Вітаўта[6]); Skirgallo (1384 год); Skirgalone (14 жніўня 1385 году)[7]; Скиргайло[8][9], братъ нашь князь Скиригайло[8][10] (1387 год); Skirgalone Troczensi[11], Skargalone Trocensi[12] (17 лютага 1387 году); Skirgalone Trocensi (22 лютага 1387 году)[13]; Skirgailo (1387 год); Skirgalone (14 траўня 1389 году)[14]; dux Skirgalus (1390 год); Skyrgallo (да 5 жніўня 1392 году)[15]; Skirgello (1394 год)[8]; Schirgal (Хроніка Віганда)[16]; Schirgail (да 1416 году)[17]; Скиригайло Олгердовичь (Наўгародзкі чацьверты летапіс[18] і Сафійскі першы летапіс[19]).

Біяграфія рэдагаваць

 
Прарысоўка пячаці Скіргайлы[20] (Пагоня з рознаканцовым крыжам)

Сын Альгерда і Ўльляны Цьвярской. Быў найбольш адданым паплечнікам свайго роднага брата Ягайлы.

У 1374—1375 гадох ваяваў з крыжакамі. Па выгнаньні з Полацку Андрэя Альгердавіча (1377 год) — князь полацкі. У 1379 годзе езьдзіў зь місіяй у некаторыя краіны Эўропы, дзе абмяркоўваў умовы хрышчэньня Літвы. Падчас перамоваў з Тэўтонскім Ордэнам, імаверна, спрычыніўся да складаньня Давыдзіскае дамовы. У 1381 годзе палачане, незадаволеныя паганствам Скіргайлы, выгналі яго з княжаньня. На чале войска Ягайлы й з дапамогай Інфлянцкага Ордэну атачыў Полацак, але ўзяць ня здолеў. Тады ж прыняў праваслаўе зь імем Іван.

Па захопе ўлады Кейстутам у канцы 1381 году і пераходу да таго войска Скіргайлы ўцёк у Інфлянты. Улетку 1382 году удзельнічаў у аблозе Кейстута ў Троках, зьняволіў таго ў часе перамоваў, перавёз у Крэўскі замак, дзе й забіў. За гэта, пэўна, атрымаў Троцкае княства. Стаў такім чынам другой асобай у дзяржаве.

У 1384 годзе падчас вайны з Ордэнам адваяваў Трокі. У 1385 годзе ўзначальваў дыпляматычную місію ў Польшчу, вынікам якой было складаньне шлюбу паміж Ягайлам і польскай каралевай Ядзьвігай і каранацыя Ягайлы на польскае каралеўства. У часе падпісаньня акту Крэўскае уніі (1385) дамогся за сабой права застацца праваслаўным. На думку некаторых гісторыкаў (Ежы Ахманскі й іншыя), у 1386—1392 гадох быў вялікім князем літоўскім, на думку ж іншых (М. Дучмаль, іншыя) выконваў функцыі намесьніка Ягайлы ў ВКЛ.

У 1386 годзе разьбіў у Амсьціслаўскай бітве смаленскага князя Сьвятаслава Іванавіча, падначаліўшы такім чынам ВКЛ Смаленскае княства. Увесну 1387 годзе захапіў Полацак і выгнаў адтуль Андрэя Альгердавіча. 28 красавіка 1387 году атрымаў прывілей на валоданьне Полацкім, а таксама Менскім і Сьвіслацкім княствамі з гарадамі Бабруйск, Ігумен, Лагойск, Любашаны, Любеч, Менск, Прапойск, Рэчыца, Сьвіслач. Ад 1388 году ваяваў зь Вітаўтам.

З падпісаньнем у 1392 годзе Востраўскага пагадненьня паміж Вітаўтам і Ягайлам перастаў кіраваць ВКЛ і страціў Троцкае княства (у знак кампэнсацыі яму было паабяцанае Кіеўскае княства). У пачатку 1393 году разам зь Вітаўтам захапіў Віцебск, паланіўшы Сьвідрыгайлу, які гаспадарыў там. Увесну й увосень 1393 году яму былі нададзеныя адабраныя ў Уладзімера Альгердавіча адпаведна Жытомір з Оўручам і Кіеў. У кастрычніку — лістападзе 1393 году ўдзельнічаў у паходзе Вітаўта на Падольле, захапіў Чаркасы й Зьвянігарад.

Паводле некаторых зьвестак, Скіргайлу атруціў мітрапальнічы намесьнік Фама. Пахавалі князя ў Кіева-Пячэрскай лаўры[21].

Галерэя рэдагаваць

Заўвагі рэдагаваць

  1. ^ Паводле іншых зьвестак, 11 студзеня 1397 году

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ а б в г Скиргайлло (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1900. — Т. XXX. — С. 199.
  2. ^ ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 321.
  3. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17—18.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17, 25.
  5. ^ Бражольский договор о перемирии между ВКЛ и Тевтонским орденом (июль 1382), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  6. ^ Лицкевич О. В. «Летописец великих князей литовских» и «Повесть о Подолье»: опыт комплексного критического разбора. — СПб., 2019. С. 264—266.
  7. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 3.
  8. ^ а б в Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 193.
  9. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 74.
  10. ^ Грамоти XIV ст. — Київ, 1974. С. 75.
  11. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 6.
  12. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 8.
  13. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 14.
  14. ^ Codex diplomaticus Poloniae. T. 2. — Varsaviae, 1852. P. 772.
  15. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 38.
  16. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 591—593, 607, 614, 616—620, 626—629, 632—634, 639—640, 642, 645.
  17. ^ Codex epistolaris Vitoldi. — Cracoviae, 1882. S. 1025—1026.
  18. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 92.
  19. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 239.
  20. ^ Бохан Ю. Н., Темушев С. Н. История Беларуси» 6-й класс. Ч. 2. — Минск: Изд. центр БГУ, 2016. С. 38.
  21. ^ Пазднякоў В. Скіргайла // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 582.

Літаратура рэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Скіргайла&oldid=2398276»