Любеч
Любеч (укр. Любеч) — мястэчка ва Ўкраіне, на левым беразе ракі Дняпра. Уваходзіць у склад Рэпкінскага раёну Чарнігаўскай вобласьці. Насельніцтва на 2016 год — 2086 чалавек. Знаходзіцца за 58 км ад Чарнігава, за 28 км ад чыгуначнай станцыі Няданчычы (лінія Чарнігаў — Оўруч).
| Любеч | |||||
| укр. Любеч | |||||
| |||||
| |||||
| Першыя згадкі: | 882 | ||||
| Краіна: | Украіна | ||||
| Вобласьць: | Чарнігаўская | ||||
| Раён: | Рэпкінскі | ||||
| Вышыня: | 151 м н. у. м. | ||||
| Насельніцтва: |
| ||||
| Часавы пас: | UTC+2 | ||||
| летні час: | UTC+3 | ||||
| Паштовы індэкс: | 15041 | ||||
| КОАТУУ: | 7424456000 | ||||
| Геаграфічныя каардынаты: | 51°42′18.62″ пн. ш. 30°39′42.04″ у. д. / 51.7051722° пн. ш. 30.6616778° у. д.Каардынаты: 51°42′18.62″ пн. ш. 30°39′42.04″ у. д. / 51.7051722° пн. ш. 30.6616778° у. д. | ||||
Любеч на мапе Ўкраіны   Любеч | |||||
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |||||
Любеч — даўняе места на мяжы гістарычных Старадубшчыны (частка Смаленшчыны), Кіеўшчыны і Чарнігаўшчыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага і Рэчы Паспалітай, на беларуска-ўкраінскім этнічным памежжы.
Гісторыя
рэдагавацьРаньнія часы
рэдагавацьПершы пісьмовы ўпамін пра Любеч зьмяшчаецца ў Аповесьці мінулых часоў і датуецца 882 годам, калі князь Алег захапіў горад і ўсталяваў над ім сваю ўладу. У 1024—1036 і 1054—1239 гадох Любеч уваходзіў у склад Чарнігаўскага княства.
У 1097 годзе шэсьць князёў Рурыкавічаў з кіеўскіх, чарнігаўскіх, пераяслаўскіх і валынскіх зямель — усе апроч полацкага князя Ўсяслава, якога не запрасілі, правялі ў Любечы свой зьезд. Паводле пастановаў зьезду «Руская зямля» — вотчына нашчадкаў Яраслава Мудрага — канчаткова падзялілася на абасобленыя ўладаньні трох старэйшых лініяў — Ізяславічаў, Сьвятаславічаў і Ўсеваладавічаў. Гэты падзел ня тычыўся толькі Полацкай зямлі і Ноўгарада. Вотчынныя правы на Кіеў перайшлі толькі да нашчадкаў Ізяслава. Так быў пахаваны родавы сюзэрэнітэт як форма ўлады на Русі[1].
Вялікае Княства Літоўскае і Рэч Паспалітая
рэдагавацьУ 1356 годзе Любеч далучыўся да Вялікага Княства Літоўскага. У 1-й палове XV ст. ён перайшоў у валоданьне Манівідаў. У 1471 годзе Любеч стаў цэнтрам воласьці Кіеўскага ваяводзтва. У 1484 годзе вялікі князь Казімер надаў места зьбегламу з Масковіі князю Васілю Вярэйскаму[2].
У 1500—1508 гадох Любеч захапілі маскоўскія войскі. У 1526 годзе адбылося разьмежаваньне Гомельскага і Любецкага старостваў. Згодна з умовамі Люблінскай уніі 1569 году места апынулася ў Каралеўстве Польскім. На 1571 год у Любечы было 502 дымы; у склад Любецкага староства ўваходзілі Лоеўская воласьць[3][a][4][5] і шэраг вёсак сучаснага Брагінскага раёну.
У 1635 годзе Любеч ўвайшоў у склад Чарнігаўскага ваяводзтва. У 1646 годзе места ў складзе Лоеўска-Любецкага староства перайшло ў Старадубскі павет Смаленскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага[6]. У 1648 годзе Любеч захапілі ўкраінскія казакі.
Пад уладай Маскоўскай дзяржавы і Расейскай імпэрыі
рэдагавацьЗгодна з Андрусаўскім замірэньнем 1667 году Любеч апынуўся ў складзе Маскоўскай дзяржавы, дзе стаў соценным местам Чарнігаўскага казацкага палку. У XVIII—XIX стагодзьдзі статус паселішча панізілі да мястэчка, у складзе Чарнігаўскай губэрні.
У лютым 1918 году Любеч занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагавацьУ 1918 годзе Любеч увайшоў у склад Украінскай Народнай Рэспублікі, пазьней УССР. У Другую сусьветную вайну з 1 верасьня 1941 да 23 верасьня 1943 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.
У 1986 годзе Любеч пацярпеў ад катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1884 год — 2091 чал.[7]
- XIX стагодзьдзе: 1959 год — 3922 чал.; 1979 год — 4089 чал.; 1989 год — 3771 чал.
- XIX стагодзьдзе: 2001 год — 2648 чал., зь іх украінскую назвалі роднай мовай 94,82%, расейскую — 4,46%, беларускую — 0,72%; 2016 год — 2086 чал.
Турыстычная інфармацыя
рэдагавацьСлавутасьці
рэдагаваць- Замчышча
- Царква саборная Сьвятога Спаса (1817)
Галерэя
рэдагаваць- Краявіды Любеча
-
Саборная царква -
Сядзіба Міларадавічаў -
Камяніца Палуботкі -
Урочышча Манастырышча
Асобы
рэдагаваць- Антоні Пячэрскі (~982—1073) — хрысьціянскі сьвяты, царкоўны дзяяч Русі
- Валеры Стралко (нар. 1938) — беларускі перакладнік
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Беларускі гісторык Валеры Пазднякоў у Энцыкляпэдыі Вялікага Княства Літоўскага ўсьлед за ўкраінскім гісторыкам Ігарам Кандрацьевым сьцьвярджае, што ў склад Любецкага староства таксама ўваходзіла Брагінская воласьць, што аднак не знаходзіць дакумэнтальнага пацьверджаньня
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Сагановіч Г. Нарыс гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца XVIII ст. — Менск: Энцыклапедыкс, 2001.
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 315.
- ^ ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2010 Т. 3. С. 316.
- ^ Бельскі С. З гісторыі ўладароў і маёнткаў Брагіншчыны XVI–XVIII стст. // Брагинщина в контексте истории белорусско-украинского пограничья: сборник научных статей / редкол. А.Д. Лебедев (отв. ред.) [и др.]. – Минск : Четыре четверти, 2018. С. 4–7.
- ^ Спиридонов М. Ф. Акт о разделе имения Брягин. 1574 г. // Беларускі археаграфічны штогоднік. 2000, Вып. 1. С. 185–194.
- ^ Насевіч В. Тэрыторыя, адміністрацыйны падзел // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 34—39.
- ^ Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 395.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.
- Кондратьєв І. Любецьке староство (XVІ — середина XVII ст.). — Чернігів: Видавець Лозовий В., 2014. — 384 с.
- Кондратьєв І. Любеч (матеріали до довідково-енциклопедичних видань) // Сіверянський літопис. — 2008. — № 2. — С. 35-45.