Віцебская ратуша

Помнік грамадзянскай архітэктуры
Віцебская ратуша
Віцебская ратуша
Краіна	Беларусь
Места	Віцебск
Каардынаты	55°11′45.54″ пн. ш. 30°12′21.96″ у. д.
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Дата заснаваньня	1597, 1775
Статус	Ахоўная зона
Віцебская ратуша на мапе Беларусі Віцебская ратуша
Віцебская ратуша на Вікісховішчы

Віцебская ратуша — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Віцебску, адзін з сымбаляў места. Знаходзіцца на гістарычным Рынку. Твор архітэктуры віленскага барока, мастацкае аблічча якога пацярпела ад перабудоваў. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Па атрыманьні Віцебскам Магдэбурскага права ў 1597 годзе на тэрыторыі Ўзгорскага пасаду пачалося ўзьвядзеньне першай драўлянай ратушы. Аднак за ўдзел месьцічаў ў паўстаньні 1623 году 22 студзеня 1624 году Віцебск пазбавілі Магдэбурскага права, а будынак ратушы разабралі. Па вяртаньні мескіх правоў у 1644 годзе ратушу адбудавалі. Выява гэтага будынка зьмяшчаецца на «Рысунку места Віцебску» 1664 году часоў маскоўская акупацыі.

Ратуша з «Рысунку...», 1664 г.

Драўляная ратуша неаднаразова зьнішчалася пажарамі (1708, 1733, 1752 гады). Па апошнім зь іх пачалося ўзьвядзеньне мураванага будынка, які скончылі ў 1775 годзе.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па першым падзеле Рэчы Паспалітай (1772 год), калі Віцебск апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у будынку ратушы разьмяшчаліся паліцыя, суд, другі дэпартамэнт, гаўптвахта, пажарны двор. У 1833 годзе расейскія ўлады замянілі высокае шатровае завяршэньне вежы на назіральную пляцоўку зь невялікай ратондай, адначасна на ёй усталявалі гадзіньнік. У 1873—1875 гадох адбылося зьмяненьне ўнутранага пляну будынка ў зьвязку зь пераездам сюды мескай думы і паліцэйскай управы.

У 1911 годзе на асноўны аб’ём ратушы надбудавалі трэці паверх, у выніку чаго закрыўся ніжні ярус вежы і парушыліся прапорцыі.

Найноўшы час

У 1984 годзе ў будынку праводзіліся рамонтныя працы. У выніку праведзеных у гэты час археалягічных дасьледаваньняў на тэрыторыі ратушы выявілі экзэмпляры каляровай кафлі, посуду, курыльныя люлькі, фрагмэнт пішчалі, мініятурную гармату-салютаўку (XVII ст.), выстралам якой суправаджаліся мескія ўрачыстасьці. У наш час у будынку ратушы разьмяшчаецца Віцебскі абласны краязнаўчы музэй.

Архітэктура

Драўляная ратуша

Першая драўляная ратуша стаяла перад Рынкам і выконвала ролю грамадзкага цэнтру гандлёва-рамеснага места. Гэта быў прастакутным у пляне будынак, накрытым высокім 4-схільным дахам. Ён завяршалася 8-граннай вартавой вежай з купалам і шпілем. Да ратушы далучаліся драўляныя гандлёвыя крамы і гасьціны двор. Драўляны аб’ём будынка меў мураваныя падмуркі, выяўленыя ў выніку археалягічных раскопак.

Мураваная ратуша

Новая мураваная ратуша падзяліла Рынак на дзьве паловы, у бок якіх зьвярталіся адпаведна пярэдні і задні фасады. З боку тыльнага фасаду ў канцы XVIII — першай палове XIX стагодзьдзяў дабудавалі 2-павярховыя жылыя дамы з крамамі на 1-м паверсе.

Сьпярша гэта быў 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак з 4-яруснай вежай у цэнтры галоўнага фасаду. Галоўны фасад (да яго ў пачатку XX ст. прыбудавалі портык) падзяляўся прастакутнымі аконнымі праёмамі на 1-м і паўцыркульнымі — на 2-м і 3-м паверхах. Ярусы вежы ўпрыгожваліся пілястрамі, валютамі, падзеленыя карнізамі.

Стыль віленскага барока выявіўся найперш ў аздабленьні вежы ратушы, у той час як яе агульная кампазыцыя адпавядае прынцыпам клясыцызму.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  З Духаўскай гары, 1874 г.
• 
  Н. Орда, 1875—1876 гг.

• 
  З боку Віцьбы, 1876 г.
• 
  З Духаўскай гары, 1882 г.
• 
  З боку Вялікай вуліцы, 1883 г.
• 
  З боку Вялікай вуліцы, 1893 г.

• 
  М. Дабужынскі, 1919 г.
• 
  1943—1944 гг.
• 
  1943—1944 гг.
• 
  В. Дзежыц, 9 лютага 1947 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  У сылюэце места, 1860-я гг.
• 
  1860—1893 гг.
• 
  З боку езуіцкага калегіюму, 1863—1873 г.
• 
  Да надбудовы 3-га паверху. С. Юркоўскі, 1867 г.

• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  С. Юркоўскі, 2-я пал. XIX ст.
• 
  Зь вежы езуіцкага касьцёла, 1890-я гг.

• 
  1899 г.
• 
  Зь вежы езуіцкага касьцёла, 1899 г.
• 
  З боку Рынку, да 1901 г.
• 
  1903 г.

• 
  1909 г.
• 
  З боку Рынку, да 1911 г.
• 
  З боку Вялікай вуліцы, 1912 г.
• 
  С. Пракудзін-Горскі, 1912 г.

• 
  1912 г.
• 
  З боку Вялікай вуліцы, 1913 г.
• 
  1920-я гг.
• 
  В. Авітоўскі, 1926—1929 гг.

• 
  1932 г.
• 
  1932 г.
• 
  1930-я гг.
• 
  1 траўня 1941 г.

• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  1941 г.
• 
  верасень 1941 г.

• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.
• 
  1941—1943 гг.

• 
  1941—1944 гг.
• 
  1941—1944 гг.
• 
  1942 г.
• 
  1943—1944 гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасныя здымкі
• 
  Галоўны фасад
• 
  З боку Віцьбы
• 
  У начным асьвятленьні
• 
  З боку вуліцы

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Чарняўскі І., Цішкін І. Віцебская ратуша // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. № 2, 1987.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  212Г000051

• Віцебская ратуша , Radzima.org