Вікіпэдыя

Варняны

Варня́ны[1] — вёска ў Беларусі, каля ракі Газоўкі. Цэнтар сельсавету Астравецкага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1128 чалавек. Знаходзяцца з 14 км на поўнач ад Астраўцу, за 19 км ад чыгуначнай станцыі Гудагай.

Варняны
трансьліт. Varniany
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Касьцёл Сьвятога Юрыя
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Гарадзенская
Раён: Астравецкі
Сельсавет: Варнянскі
Насельніцтва: 1128 чал. (2010)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1591
Нумарны знак: 4
Геаграфічныя каардынаты: 54°43′39″ пн. ш. 26°0′35″ у. д. / 54.7275° пн. ш. 26.00972° у. д. / 54.7275; 26.00972Каардынаты: 54°43′39″ пн. ш. 26°0′35″ у. д. / 54.7275° пн. ш. 26.00972° у. д. / 54.7275; 26.00972
Варняны на мапе Беларусі ±
Варняны
Варняны
Варняны
Варняны
Варняны
Варняны
Commons-logo.svg Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Варняны — даўняе мястэчка гістарычнай Віленшчыны. Да нашага часу тут захаваліся касьцёл Сьвятога Юрыя ў стылі віленскага барока, сядзібна-паркавы комплекс Абрамовічаў і гістарычная местачковая забудова, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Абрамовічаў.

НазваРэдагаваць

На думку географа Вадзіма Жучкевіча, тапонім Варняны ўтварыўся ад асновы «араць»[2].

ГісторыяРэдагаваць

Вялікае Княства ЛітоўскаеРэдагаваць

 
Палац і касьцёл, 1824 г.

Першы пісьмовы ўпамін пра Варняны датуецца 1391 годам. Пад 1397 годам яны ўпамінаюцца ў ліку паселішчаў, якія Ягайла перадаў Віленскаму капітулу. У 1462 годзе Марыя Сангайлава заснавала тут касьцёл. У пачатку XVI ст. маёнткам валодалі Пронскія і Сьвірскія. Апошнія збудавалі тут новы касьцёл. У 1-й палове XVI стагодзьдзя часткай Варнянаў валодалі Чыжы (Чыжэвічы), у канцы XVI ст. маёнтак перайшоў у валоданьне Абрамовічаў.

 
Сядзіба, 1824 г.

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Варняны ўвайшлі ў склад Віленскага павету Віленскага ваяводзтва. У канцы XVI ст. ваявода смаленскі Ян Абрамовіч заснаваў тут кальвінскі збор, пры якім да 1654 году дзейнічалі шпіталь і школа. У 1688 годзе Варняны атрымалі статус мястэчка.

У 2-й палове XVIII ст. у Варнянах правялі рэканструкцыю цэнтральнай часткі мястэчка на аснове рэгулярнай ансаблевай забудовы.

Пад уладай Расейскай імпэрыіРэдагаваць

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Варняны апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Віленскім павеце Віленскай губэрні. У 1880-я гады ў мястэчку было 24 будынкі, касьцёл, малітоўны дом, школа, прытулак, 18 крамаў, карчма; праводзіліся штотыднёвыя таргі і 12 кірмашоў штогод. Пры маёнтку працавалі млын, цагельня, бровар. У 2-й палове XIX — 1-й палове XX стагодзьдзяў Варняны знаходзіліся ў валоданьні Сьнядэцкіх і Хамінскіх.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Варняны занялі войскі Нямецкай імпэрыі

Найноўшы часРэдагаваць

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Варняны абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР[3]. У 1919—1920 гадох у Варняны ўваходзілі польскія войскі, бальшавікі. У 1920 годзе мястэчка апынулася ў складзе Сярэдняй Літвы, у 1922 годзе — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Ашмянскім павеце Віленскага ваяводзтва.

У 1939 годзе Варняны ўвайшлі ў БССР, дзе з 1940 году сталі цэнтрам сельсавету Астравецкага раёну. Статус паселішча панізілі да вёскі. З 25 сьнежня 1962 да 6 студзеня 1965 году Варнянскі сельсавет уваходзіў у склад Ашмянскага раёну. На 1970 год у вёсцы быў 341 двор, на 1992 год — 445, на 1995 год — 481. У 2000-я гады Варняны атрымалі афіцыйны статус аграгарадку.

  • Мястэчка старых здымках

  • Касьцёл, да 1939 г.

  • Інтэр'ер касьцёла, да 1939 г.

  • Палац, 1900 г.

  • Палац, 1900 г.

  • Інтэр’ер палаца, 1900 г.

  • Вежа, 1914 г.

  • Карчма. Я. Булгак, 1930 г.

  • Вуліца, 1938 г.

НасельніцтваРэдагаваць

ДэмаграфіяРэдагаваць

  • XIX стагодзьдзе: 1885 год — каля 250 чал.[4]
  • XX стагодзьдзе: 1970 год — 1284 чал.; 1992 год — 1310 чал.[5]; 1995 год — 1336 чал.[6]; 1999 год — 1254 чал.
  • XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1128 чал.

ІнфраструктураРэдагаваць

У Варнянах працуюць сярэдняя школа, амбуляторыя, клюб.

ЭканомікаРэдагаваць

Цэнтар сельскагаспадарчага прадпрыемства «Варняны».

Турыстычная інфармацыяРэдагаваць

СлавутасьціРэдагаваць

  • Забудова гістарычная: будынкі аптэкі (1770), карчмы (XVIII ст.), плябаніі (1770)
  • Касьцёл Сьвятога Юрыя (1767—1769)
  • Млын водны (XIX ст.)
  • Сядзіба Абрамовічаў (XIX ст.)
  • Могілкі: старыя каталіцкія; вайсковыя часоў I Сусьветнай вайны; польскіх жаўнераў, палеглых у 1920

Страчаная спадчынаРэдагаваць

  • Палац Абрамовічаў (XVIII ст.)

ГалерэяРэдагаваць

  • Краявіды Варнянаў

  • Касьцёл. Брама

  • Сядзіба. Вартавая вежа

  • Сядзіба. Парк

  • Сядзіба. Гаспадарчая пабудова

  • Забудова Рынку

  • Забудова Рынку

  • Карчма

  • Млын

КрыніцыРэдагаваць

  1. ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf) С. 61.
  2. ^ Краткий топонимический словарь Белоруссии / В.А. Жучкевич. — Мн.: Изд-во БГУ, 1974. — 448 с. С. 58.
  3. ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
  4. ^ Słownik geograficzny... T. XIV. — Warszawa, 1895. S. 940.
  5. ^ Шаблюк В. Варняны // ЭГБ. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 222.
  6. ^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 11.

ЛітаратураРэдагаваць

Вонкавыя спасылкіРэдагаваць

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Варняны&oldid=2303724»