Банк Летувы

Банк Летувы — галоўны банк Летувы, заснаваны ў верасьні 1922 году ў Коўне.

Банк Летувы
лет. Lietuvos bankas
Эмблема
Абрэвіятура	БЛ
Дата ўтварэньня	27 верасьня 1922 (102 гады таму)
Тып	банк
Юрыдычны статус	дзяржаўная ўстанова
Мэта	падтрыманьне цэнавой устойлівасьці
Штаб-кватэра	Старое Места, Татарская вул., д. 4
Месцазнаходжаньне	Вільня
Каардынаты	54°41′9″ пн. ш. 25°16′57″ у. д.
Дзейнічае ў рэгіёнах	Летува
Сяброўства	Банк міжнародных разьлікаў (Швайцарыя), Міжнародны валютны фонд (ЗША), Эўрапейскі цэнтральны банк (Нямеччына)
Афіцыйныя мовы	летувіская
Старшыня	Гедзімінас Шымкус
Намесьнікі	Аста Куніёшы, Раймондас Куодзіс
Сябры Ўправы	Марыюс Юргілас, Сімонас Крэпшта
Начальніца аддзелу банкаўскага і страхавога нагляду	Рэната Багданеня
Асноўныя асобы	Рута Меркявічутэ, Арунас Райшуціс
Кіроўны орган	Управа
Матчына кампанія	Сойм Летувы
Зьвязаныя кампаніі	«Летувіская мынца»
Бюджэт	▲193,521 млн эўра (2021 год)
Колькасьць супрацоўнікаў	600 (2022 год)
Сайт	lb.lt

Ад часу аднаўленьня дзейнасьці ў 1990 годзе галаўная сядзіба месьцілася ў Вільні. Паводле 126-га артыкула Канстытуцыі Летувы 1992 году, кіраваўся Ўправай у складзе старшыні, яго намесьнікаў і іншых сябраў Рады. Пры гэтым, Сойм Летувы прызначаў старшыню Ўправы на 5 гадоў на прапанову прэзыдэнта Летувы. Згодна з 67-м артыкулам Канстытуцыі Сойм Летувы таксама прызначаў дзяржаўнага рэвізора ў банку, якога паводле 84-га артыкула прапануе на пасаду таксама прэзыдэнт Летувы. У 20-м артыкуле Закону «Аб Банку Летувы» ягоны статутны капітал вызначаўся ў памеры 60 млн эўра. Паводле 23-га артыкула Закону запас Банку Летувы меў быць прынамсі 5-кратна большым за статутны капітал і папаўняцца за кошт чыстага прыбытку банку. Лішкі прыбытку ў памеры да 70 % ад сярэднегадавога прыбытку за апошнія 3 гады маглі пералічваць у дзяржаўны бюджэт Летувы да 1 траўня.

Паўнамоцтвы

Паводле 8-га артыкула Закону «Аб Банку Летувы» 1994 году, меў паўнамоцтвы:

• выпускаць банкноты;
• ажыцьцяўляць грашовую палітыку;
• распараджацца золатавалютным запасам;
• распрацоўваць аплатныя сыстэмы і спрыяць устойлівасьці разьлікаў за каштоўныя паперы;
• зьбіраць статыстычныя зьвесткі ад прадпрыемстваў, установаў мясцовага самакіраваньня і дзяржаўных установаў
• выступаць у якасьці даверанага скарбніка Міністэрства фінансаў Летувы
• наглядаць за фінансавым рынкам;
• вырашаць пазасудовыя спрэчкі між банкамі і спажыўцамі іх паслугаў;
• складаць плацежны балянс, рахункі міжнародных укладаньняў і грашовыя рахункі Летувы;
• пазычаць камэрцыйным банкам Летувы;
• выпускаць манэта;
• ажыцьцяўляць макрапалітыку на карысьць устойлівасьці банкаў дзеля іх унёску ў гаспадарчы рост;
• выступаць у якасьці ўстановы вырашэньня міжбанкаўскіх спрэчак.

Кіраваньне і будова

Галаўная сядзіба ў Вільні (2019 год)

• Управа. Засядала прынамсі штомесяц. Складалася са старшыні, 2-х намесьнікаў і 2-х іншых сябраў у веку да 65 гадоў. Прэзыдэнт Летувы прызначаў намесьнікаў і іншых сябраў ня больш як на 2 тэрміны запар па 6 гадоў на прапанову старшыні. Правамоцная пры ўдзеле прынамсі 3-х сябраў. Ухваляла пастановы большасьцю ў 3 галасы. Распараджалася золатавалютным запасам і паліку нагляду за камэрцыйнымі банкамі. Вызначала выпуск банкнотаў і манэтаў. Засноўвала аддзяленьні і прадстаўніцтвы. Вызначала ўдзел у міжнародных установах і ўхваляла будову банку. Акрэсьлівала ўмовы працы службоўцаў. Выдавала абавязковыя ўказаньні паднаглядным банкам. Зьвярталася ў суд з позвай аб банкруцтве паднагляднага камэрцыйнага банка. Ухваляла каштарыс Банку Летувы, парадак бухгальтарскага ўліку ў банку, гадавую грашовую справаздачу і разьмяшчэньне гадавога прыбытку. Акрэсьлівала парадак закупак і распараджэньня сродкамі Банку Летувы. Вырашала пытаньні пра дазволы на грашовым рынку. Ухваляла рашэньні пра вырашэньне спрэчак між банкамі і спажыўцамі іх паслугаў, а таксама пра распрацоўку аплатных сыстэмаў Банку Летувы. Ухваляла правілы адкрыцьця і вядзеньня рахункаў у Банку Летувы, а таксама аплаты паслугаў аплатных сыстэмаў.

На 2022 год Банк Летувы налічваў:

• 12 аддзелаў — 1) банкаўскага і страхавога нагляду, 2) нагляду за фінансавымі паслугамі і рынкамі, 3) права і ліцэнзаваньня, 4) рынкавых апэрацыяў, 5) рынкавай інфраструктуры, 6) фінансавай устойлівасьці, 7) гаспадаркі, 8) дадзеных і статыстыкі, 9) наяўных грошай, 10) інфармацыйных тэхналёгіяў, 11) стратэгіі і кіраваньня, 12) карпаратыўных паслугаў;
• 2 падразьдзяленьні — 1) дасьледаваньняў, 2) унутранага аўдыту.

Балянс

На 31 сьнежня 2021 году сродкі і абавязкі Банку Летувы былі роўныя 38,141 млрд эўра. Сродкі пераважна ўлучалі: 1) патрабаваньні ўнутры Эўрасыстэмы — 44 % (16,83 млрд эўра), 2) каштоўныя паперы асобаў эўразоны ў эўра — 35 % (13,295 млрд эўра), 3) патрабаваньні да асобаў па-за эўразонай у замежнай валюце — 14 % (5,529 млрд эўра), 4) пазыкі банкам эўразоны ў эўра — 4 % (1,628 млрд эўра), 5) золата і дэбіторская запазычанасьць у золаце — 0,8 % (301 млн эўра). Абавязкамі ў асноўным былі: 1) абавязкі перад банкамі эўразоны ў эўра (бягучыя рахункі зь мінімальнымі запасамі) — 41 % (15,591 млрд эўра), 2) абавязкі перад нябанкаўскімі асобамі эўразоны ў эўра — 24 % (8,997 млрд эўра), 3) банкноты ў абарачэньні — 22 % (8,223 млрд эўра), 4) абавязкі перад асобамі па-за эўразонай у эўра — 7 % (2,519 млрд эўра), 5) спэцыяльныя правы запазычаньня ў Міжнародным валютным фондзе (ЗША) — 1,8 % (692 млн эўра). Капітал складаў 1,3 % абавязкаў (505 млн эўра).

Мінуўшчына

1-я сядзіба «Банку Летувы» ў Коўне (2021 год)

9 жніўня 1922 году ў Коўне Ўстаноўчы сойм Летувы ўхваліў Закон «Аб грашовай адзінцы», а 11 жніўня — Закон «Аб Банку Летувы». 27 верасьня 1922 году тамсама ў Коўне Ўстаноўчы сход пайшчыкаў «Банку Летувы» абраў 1-м старшынём Управы прафэсара Ўладаса Юргуціса, а ягоным намесьнікам Адомаса Прусаса. Старшыню банку прызначыў прэзыдэнт Летувы Аляксандрас Стульгінскіс. Сябрамі Рады «Банку Летувы» абралі Юльюса Каўпаса, Піюса Граяўскаса і Юозаса Пакніса. 2 кастрычніка 1922 году «Банк Летувы» выпусьціў у абарачэньне часовыя банкноты літаў, якія надрукаваў Ота Эльснэр у Нямеччыне. Цягам лютага—чэрвеня 1923 году Банк Летувы адчыніў 21 аддзяленьне, сярод якіх былі перанятыя касы і 2 новазаснаваныя сядзібы ў Клайпедзе і Кібартах. 3 траўня 1924 году «Банк Летувы» абвясьціў міжнародны конкурс праектаў для свайго новага палацу ў Коўне. У сакавіку 1925 году пачалося будаўніцтва паводле праекту дойліда Міколы Сангайлы. 20 чэрвеня 1924 году Сойм Летувы ўхваліў Закон «Аб манэтах», якія пачалі чаканіць паводле ўзору скульптара Юозаса Зікараса. У студзені 1925 году першыя манэты літаў даставілі ў Клайпедзкі порт. У 1925 годзе ўвялі банкноты ў 500 літаў, а ў 1926-м — у 1000 літаў, што стала найбольшым наміналам у гісторыі летувіскіх грошай. 8 сьнежня 1928 году ў Коўне адчынілі новы палац Банку Летувы. У 1931 годзе «Банк Летувы» стаў сябрам Банку міжнародных разьлікаў (Швайцарыя). За 1931—1939 гады ўзьвялі сядзібы ў 8 мястэчках Летувы. У 1936 годзе ў Коўне заснавалі мынцу, дзе пачалі чаканіць літы ў манэтах. 23 сакавіка 1939 году зачынілі аддзяленьне ў Клайпедзе ў сувязі зь нямецкай акупацыяй гораду. У 1940 годзе «Банк Летувы» разьмясьціў залаты запас у Банку Ангельшчыны і Банку Францыі. 1 жніўня 1940 году ўхвалілі Закон «Аб нацыяналізацыі Банку Летувы». 3 кастрычніка 1940 году «Банк Летувы» ўлучылі ў Дзяржаўны банк СССР. У выніку 24 лістапада 1940 году ў адначаснае абарачэньне ўвялі савецкі рубель, які да 25 сакавіка 1941 году цалкам замяніў літ.

13 лютага 1990 году ў Вільні Вярхоўны Савет Летувіскай ССР ухваліў Закон «Аб Банку Летувы», які аднавілі 1 сакавіка 1990 году ў Вільні. 31 кастрычніка 1991 году Банк Летувы атрымаў 1-ю партыю манэтаў у 10, 20 і 50 цэнтаў, а таксама ў 1, 2 і 5 літаў. Іх адчаканіла «Бірмінгэмская мынца» ў Ангельшчыне (графства Заходні Мідлэндс). 5 лістапада 1991 году Вярхоўны Савет Летувы ўхваліў Закон аб «Аб выпуску грошай», паводле якога літ, падзелены на 100 цэнтаў, стаў грашовай адзінкай Летувы. 29 лютага 1991 году Банк Летувы атрымаў 1-ю партыю банкнотаў у літах, якія надрукавала «Амэрыканская банкнотная кампанія» (штат Канэктыкут). 14 лютага 1992 году Банк Летувы спагнаў залаты запас Летувы ў Банку Францыі, а 31 сакавіка 1992 году — у Банку Ангельшчыны. 29 красавіка 1992 году Банк Летувы ўступіў у Міжнародны валютны фонд (ЗША). 30 чэрвеня 1992 году Банк Летувы аднавіў сяброўства ў Міжнародным банку разьлікаў. 1 верасьня 1992 году Банк Летувы перадаў перанятыя ў савецкіх банкаў аддзяленьні створанаму Дзяржаўнаму камэрцыйнаму банку Летувы. Пасьля гэтага ў складзе Банку Летувы засталіся аддзяленьні ў Вільні, Клайпедзе і Коўне. 30 верасьня 1992 году ў Вільні «Летувіская мынца» пачала чаканіць у абарачэньне манэты наміналам у 1, 2 і 5 цэнтаў. 1 кастрычніка 1992 году агульны талён стаў адзінай грашовай адзінкай Летувы замест рубля. 25 чэрвеня 1993 году ў абарачэньне ўвялі літы і цэнты ў манэтах. У 1994 годзе ўхвалілі Закон «Аб надзейнасьці літаў», выпуск якіх Банкам Летувы цалкам пакрылі золатавалютным запасам. Пры гэтым, абменны курс літа прывязалі да даляра ЗША ў суадносінах 4 літы за даляр. 1 сьнежня 1994 году Сойм Летувы ўхваліў новы Закон «Аб Банку Летувы». 2 лютага 2002 году абменны курс літа прывязалі да эўра ў суадносінах 3,4528 літы за эўра. 1 траўня 2004 году Банк Летувы стаў сябрам Эўрапейскай сыстэмы галоўных банкаў (ЭСГБ) у сувязі з уступленьнем Летувы з Эўрапейскі Зьвяз (Бэльгія).

19 лістапада 2007 году Банк Летувы далучыўся да Трансэўрапейскай аўтаматызаванай сыстэмы валавых разьлікаў імгненных пераводаў у рэальным часе (ТАСВРІПРЧ). Гэтая аплатная сыстэма дазволіла камэрцыйным банкам Летувы ажыцьцяўляць імгненныя разьлікі ў эўра. У лістападзе 2011 году Банк Летувы прызнаў неплатаздольным банк «Снорас» і накіраваў позву аб банкруцтве ў Віленскі акруговы суд. 2 студзеня 2012 году Банк Летувы злучыў 3 установы ў Наглядную службу, каб разглядаць спрэчкі між банкамі і спажыўцамі іх паслугаў. 23 траўня 2012 году самалётам даставілі 1-ю і апошнюю партыю літаў у банкнотах, надрукаваных у Заходняй Эўропе. 22 кастрычніка 2014 году ў Віленскі аэрапорт даставілі 1-ю партыю эўра ў банкнотах. 1 студзеня 2015 году ў абарачэньне ў Летуве ўвялі эўра, у выніку чаго Банк Летувы стаў удзельнікам Эўрасыстэмы. 1 студзеня 2016 году Летува стала ўдзельніцай Адзінай прасторы плацяжоў у эўра (АППЭ), якая ўлучала 34 краіны.

Старшыні

1-ы старшыня «Банку Летувы» Ўладас Юргуціс (1929 год)

• Уладас Юргуціс (27 верасьня 1922 — 31 кастрычніка 1929)
• Уладас Сташынскас (10 чэрвеня 1930 — 30 верасьня 1938)
• Юозас Тубяліс (1 кастрычніка 1938 — 30 верасьня 1939)
• Юозас Пакніс (25 кастрычніка 1939 — 17 верасьня 1940)
• Аляксандрас Дробніс (24 верасьня — 22 чэрвеня 1941)
• Павілас Капусьцінскас (25 чэрвеня 1941 — 19 кастрычніка 1941)
• Юозас Пакніс (29 кастрычніка 1941 — 12 кастрычніка 1942)
• Юозас Бергас (кастрычнік 1942 — 16 чэрвеня 1943)
• Бронюс Павілайціс (13 сакавіка — 28 ліпеня 1990)
• Вілюс Балдзішыс (31 ліпеня 1990 — 10 сакавіка 1993)
• Рамуальдас Высакявічус (23 сакавіка — 21 кастрычніка 1993)
• Казіс Раткявічус (17 лістапада 1993 — 23 студзеня 1996)
• Рэйнольдыюс Шаркінас (15 лютага 1996 — сакавік 2011)
• Вітас Васіляўскас (24 сакавіка 2011 — сакавік 2021)
• Гедзімінас Шымкус (зь 1 красавіка 2021 году)

Вонкавыя спасылкі

• Сьціслая статыстыка (анг.) // Банк Летувы, 6 красавіка 2017 г. Праверана 27 траўня 2022 г.
  • Выданьні (анг.)