Нямецкі райх

нямецкая дзяржава пад нацысцкай дыктатурай у 1933–1945 гадох
(Перанакіравана з «Трэці Райх»)

Няме́цкі Райх (па-нямецку: Deutsches Reich), пасьля 1943 году — Вяліканяме́цкі Райх (па-нямецку: Großdeutsches Reich), неафіцыйная назва — Трэ́ці Райх (па-нямецку: Das Dritte Reich) — нямецкая дзяржава пад уладай рэжыму NSDAP у 1933–1945 гадох.

Нямецкі райх
па-нямецку: Deutsches Reich
Сьцяг Герб
Дзяржаўны гімн
Гімн Нямеччыны і Песьня Горста Вэсэля
і
Нямецкі райх
Дата заснаваньня: 15 сакавіка 193323 траўня 1945
Афіцыйная мова: нямецкая
Сталіца: Бэрлін
Форма кіраваньня: дыктатура, зьмяшаная рэспубліка і one-party dictatorship[d]
Райхсфюрэр: Паўль фон Гіндэнбург, Адольф Гітлер і Карл Дэніц
Заканадаўчы орган: Reichstag[d]
Насельніцтва:
  • 109 518 183 чал. (1940)
Валюта: райхсмарка[d]
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Папярэднікі й акупаваныя дзяржавы:
Вэймарская рэспубліка
Тэрыторыя Саарскага басэйна
Першая Аўстрыйская Рэспубліка
Чэхаславаччына
Клайпэдскі край
Вольны горад Данцыг
Польская Рэспубліка (1918–1939)
Данія
Нарвэгія
Люксэмбург
Нідэрлянды
Бэльгія
Трэцяя рэспубліка
Каралеўства Югаславія
СССР

Наступныя дзяржавы:
Савецкая зона акупацыі Нямеччыны
Амэрыканская зона акупацыі Нямеччыны
Брытанская зона акупацыі Нямеччыны
Француская зона акупацыі Нямеччыны
Чэхаславаччына
Польская Народная Рэспубліка
Люксэмбург
Фэдэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія
Акупацыйныя зоны Аўстрыі
Фленсбургскі ўрад

Паходжаньне тэрміну рэдагаваць

Нямецкае слова «райх» (па-нямецку: Das Reich) можа перакладацца і як дзяржава, і як імпэрыя. Стваральнікам панятку «Трэці райх» лічыцца нямецкі пісьменьнік і перакладчык Артур Мёлер ван дэн Брук, які прытрымліваўся нацыяналістычных поглядаў. Паводле гэтай канцэпцыі, Першым райхам была Сьвятая Рымская імпэрыя нямецкай нацыі. Яна існавала з 962 году, калі Отан I Вялікі быў абвешчаны імпэратарам у Саборы Сьвятога Пятра ў Рыме, што мусіла падкрэсьліваць пераемнасьць ад Рымскай імпэрыі, і прыпыніла сваё існаваньне ў 1806 годзе пасьля шэрагу паражэньняў, нанесеных ёй войскамі Напалеона. Другім райхам была Нямецкая імпэрыя, абвешчаная ў 1871 годзе падчас кіраваньня Вільгельма I Гагенцолерна і ліквідаваная ў выніку Лістападаўскай рэвалюцыі 1918 году. Трэці райх мусіў прыйсьці на зьмену кволай Ваймарскай рэспубліцы.

Гітлер пераняў ідэю Трэцяга райха ад Мёлера ван дэн Брука. Сам Мёлер ван дэн Брук асабіста сустракаўся з Гітлерам і застаўся пра яго высокага меркаваньня[1]. У 1925 годзе Мёлер ван дэн Брук скончыў жыцьцё самагубствам.

Трэці райх нярэдка называюць «Тысячагадовым райхам» (па-нямецку: Tausendjähriges Reich). Гэтая назва ўвайшла ва ўжытак пасьля выступленьня Гітлера на партыйным зьезьдзе ў Нюрнбэргу ў верасьні 1934 году. «Тысячагадовы райх» Гітлера перагукаецца з хрысьціянскім містыцызмам. У прыватнасьці, тысячыгадовая дзяржава згадваецца ў Адкрыцьці Яна Багаслова.

  І ўгледзеў я анёла, што сыходзіў зь неба, які меў ключ да бездані і вялікі ланцуг у сваёй руцэ. Ён узяў цмока, зьмея адвечнага, які ёсьць д’ябал і сатана і скаваў яго на тысячу гадоў, і ўкінуў яго ў бездань, і ўвязьніў яго, і паклаў над ім пячатку, каб ня зводзіў ужо народы, пакуль ня мінецца тысяча гадоў; а пасьля гэтага ён павінен быць вызвалены на кароткі час.

І ўгледзеў я троны і тых, што сядзелі на іх, якім дадзена было судзіць, і душы абезгалоўленых за сьведчаньне Ісуса і за слова Божае, якія не пакланіліся зьверу, ні вобразу ягонаму, і не прынялі кляйма на лоб свой і на руку сваю. Яны ажылі і валадарылі з Хрыстом тысячу гадоў; а рэшта памерлых не ажылі, пакуль ня мінецца тысяча гадоў. Гэта — першае ўваскрэсеньне. Дабрашчасны і сьвяты, хто мае ўдзел ва ўваскрэсеньні першым: над імі сьмерць другая ня мае ўлады, але яны будуць сьвятарамі Бога і Хрыста і будуць валадарыць зь Ім тысячу гадоў.

 

На тлумачэньні гэтага ўрыўку заснавана вучэньне хіліязм. Адным зь яго яскравых прадстаўнікоў быў манах Ёахім Флёрскі, які жыў у XI стагодзьдзі і распрацаваў вучэньне пра тры царствы: Царстве Бога Айца, Царстве Бога Сына і Царстве Сьвятога Духа. Царства Сьвятога Духа і павінна было стаць тысячагадовым царствам[2]. Лічыцца, што ідэі Ёахіма Флёрскага пра тры царствы аказалі ўплыў на Мёлера ван дэн Брука.

Крыніцы рэдагаваць

  1. ^ Мазарчук Д.В. Консервативные революционеры Веймарской Германии о государственности и праве (рас.). Право и политика.
  2. ^ Абрамс М.Г. Апокалипсис: темы и вариации = Apocalypse: theme and variations // In: The Apocalypse in English Renaissance Thought and Literature. — Манчестер: Manchester U. P., 1984. — С. 342—368. — ISBN 5-09-002630-0