Соф’я Слуцкая
- Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Слуцкая.
Со́ф’я Слу́цкая (1 траўня 1585, Слуцак, цяпер Менская вобласьць, Беларусь — 9 (19) сакавіка 1612, м. Амелева, цяпер Ігуменскі раён, Менская вобл., Беларусь) — беларуская праваслаўная сьвятая і асьветніца Вялікага Княства Літоўскага[3].
| Соф’я Слуцкая лац. Sofja Słuckaja | |
| Соф’я Юр’евічаўна Алелькаўна | |
 Соф’я Слуцкая | |
| Сьвятая | |
|---|---|
| Сьвецкае імя | Соф’я Радзівіл |
| Нарадзілася | 1 траўня 1585 Слуцак, Наваградзкі павет, Вялікае Княства Літоўскае |
| Памерла | 19 сакавіка 1612 маёнтак Амелева, Ігуменская воласьць, Менскі павет, Вялікае Княства Літоўскае |
| Шануецца | Беларускі экзархат, Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква[1] |
| Услаўленая | Каля 1643 г. |
| Кананізаваная | 3 красавіка 1984 (40 гадоў таму) |
| У ліку | Праведная |
| Галоўная сьвятыня | Катэдральны сабор Сашэсьця Сьвятога Духу (Менск) |
| Дзень памяці | 1 красавіка |
| Патрон | Слуцка і хворых жанчынаў, дзяцей; сужонства, ад голаду, пажару і галаўнога болю, пры цяжбе з уладай |
| Падзьвіжніцтва | Крыжанашэньне ў шлюбе[2] |
Біяграфія
рэдагавацьДачка слуцкага князя Юрыя III і Барбары з Кішкаў[3], апошняя з княскага роду Алелькавічаў. Верагодна, выхоўвалася ў дзяцінстве ў праваслаўі, але на працягу свайго сьвядомага жыцьця была каталічкай.
У раньнім веку страціла бацьку, адразу за ім сышла з жыцьця і маці. Па сьмерці дзядзькоў Аляксандра (1591 год) і Яна Сымона (1592 год) да Соф’і адышло ўсё Слуцкае княства зь местамі Слуцкам і Капылём, мястэчкамі Раманавам, Старобінам, Любаньню, Пясочным і Ленінам, 32 фальваркі.
Сіратой апекваліся сваякі Хадкевічы: староста жамойцкі Юры, па ягонай сьмерці — кашталян віленскі і староста берасьцейскі Геранім. Яны запазычылі князям Радзівілам значныя грашовыя сумы і вырашылі выплаціць даўгі пасагам Соф’і, якую сасваталі за нясьвіскага князя Януша Радзівіла, сына ваяводы віленскага Крыштапа. Напярэдадні вясельля абвастрыліся фінансавыя спрэчкі двух кланаў, і Хадкевічы скасавалі заручыны сваёй выхаванкі. Аднак Радзівілы рашуча абвясьцілі, што не жадаюць адмаўляцца ад нявесты і падалі на Хадкевічаў у суд. Вырак суду на карысьць Радзівілаў вельмі ўдарыў па гонару апекуна Соф’і. Новы дзень вясельля прызначылі на 1 кастрычніка 1600 году, на сьвята Пакрова Багародзіцы. Хоць муж вызнаваў кальвінізм, Соф’я заставалася праваслаўнай[3]. У якасьці адступнога Хадкевічы атрымалі 360 080 злотых, 500 валокаў зямлі і скасаваньне доўгу[1].
20 ліпеня 1600 году жаніх Януш Радзівіл зьвярнуўся да папы рымскага Клімэнта VIII (1592—1605) з прашэньнем аб дазволе на шлюб, дзе згадвалася: «мною было дакладна прадпісана, каб сама дзяўчына магла жыць з мною, каталіком, безь перашкоды адносна ейнае рэлігіі». 1 кастрычніка ў праваслаўным саборы Берасьця адбылося вянчаньне паводле праваслаўнага абраду. У выніку наступных рознагалосьсяў з папскім стальцам муж перайшоў у кальвінізм[1].
У 1604 годзе неўзабаве па родах памёр нованароджаны сын Мікалай. У 1608 годзе — дачка Кацярына[1].
Шмат увагі надавала дабрачынным справам, падтрымлівала праваслаўныя цэрквы і манастыры ў Слуцкім княстве. Ахвяравала сродкі для пабудовы лякарань для бедных, учыняла паломніцтвы ў сьвятыя мясьціны. Дамаглася ад мужа здабыцьця ў вялікага князя літоўскага Жыгімонта Вазы (1587—1632) граматы, паводле якой у Слуцкім княстве забаранялася прымушаць праваслаўных хрысьціянаў да пераходу ў склад Уніяцкай царквы[4] і адбіраць царкоўную маёмасьць у праваслаўных прыходаў і манастыроў[2]. Брала ўдзел у якасьці праваслаўнай братчыцы ў Слуцкім Зьмяненскім брацтве[1].
Памерла 19 сакавіка 1612 году, нарадзіўшы дачку Кацярыну, якая таксама памерла ў той самы дзень[2].
Памяць
рэдагаваць
Княгіню пахавалі ў Слуцкім Трайчанскім манастыры. Да цынкавай грабніцы прымацавалі герб слуцкіх князёў Алелькавічаў. На вонкавым баку грабніцы зьмясьціл надпіс літымі літарамі: «1612 года, сакавіка 19, спачыла дабраверная Соф’я, княгіня слуцкая Алелькаўна Юр’евічаўна, Альгердава племя, і пакладзена была ў Слуцку, у манастыры Сьвятой Жываначальнай Тройцы». Паэт Салямон Рысінскі, які працаваў пісарам пры мужы, прысьвяціў ёй пасьмяротную эпітафію[1]:
— Салямон Рысінскі, Эпітафія Соф'і Слуцкай |
Да 1904 году мошчы захоўваліся пад алтаром Спаскай царквы Траецкага манастыра ў Слуцку, адкуль грабніцу перанесьлі ў зімнюю капліцу манастыра. У 1912 годзе мошчы зьмясьцілі пад правым клірасам Траецкага сабору Слуцка. 21 лютага 1930 году раку грабніцы адчыніла дзяржаўная камісія з удзелам начальніка аддзела Бабруйскага выканаўскага камітэту Антонава, дацэнта Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту Чарвакова і кіраўніка Бабруйскай лякарні Сурава ў прысутнасьці настаяцеля Траецкага сабору япіскапа Слуцкага БАПЦ Мікалая (Шамяцілы). У пратаколе з прыкладаньнем заключэньня і фатаздымкаў адзначалася нятленьне мошчаў пры адсутнасьці адмысловага бальзамаваньня цела[1].
Затым мошчы даставілі ў музэй Беларускага мэдычнага інстытуту (Менск), адкуль пасьля нямецкага захопу Менску ў 1941 годзе перанесьлі ў катэдральны сабор Сашэсьця Сьвятога Духу (Менск), дзе мошчы захоўваюцца дагэтуль[1].
Кананізацыя
рэдагавацьНеўзабаве сярод месьцічаў пайшлі чуткі пра дзівосы, што адбываліся ля труны. Менавіта тады Соф’ю пачалі ўшаноўваць як сьвятую, але кананізавалі княгіню значна пазьней, у 1984 годзе.
У 2000 годзе да 2000-годзьдзя хрысьціянства быў усталяваны помнік Соф’і Слуцкай[5]. У 2009 годзе ў Менску асьвяцілі новую царкву ў гонар сьвятой Соф’і Слуцкай.
У наш час сьвятыя мошчы Соф’і Слуцкай захоўваюцца ў Катэдральным саборы Сашэсьця Сьвятога Духу ў Менску. Дзень яе памяці адзначаецца 1 красавіка.
Пытаньне веры
рэдагавацьУ 2008 годзе беларуская архівістка Вольга Бабкова выявіла ў зборах Нацыянальнага гістарычнага архіву Беларусі непадпісаны[6] дакумэнт ад 6 лютага 1600 г., дзе ад імя Соф’і Алелькавіч пры заключэньні шлюбнай дамовы зь Янушам Радзівілам сьцьвярджалася, што яна зьяўлялася каталічкай[7][8]. Пагатоў на 6 лютага 1600 годзе Соф’я Алелькавіч ужо была паўналетняй, то бок правамоцнай[6].
У культуры
рэдагавацьПэрсанаж рамана Юзафа Крашэўскага «Апошняя з слуцкіх князёў» (1841) і гістарычнай драмы Ўладзіслава Сыракомлі «Магнаты і сірата» (1859).
Радавод
рэдагаваць| 16. Сямён Алелькавіч | ||||||||||||||||
| 8. Юры I Алелькавіч | ||||||||||||||||
| 17. невядома | ||||||||||||||||
| 4. Юры II Алелькавіч | ||||||||||||||||
| 9. невядома | ||||||||||||||||
| 2. Юры III Алелькавіч | ||||||||||||||||
| 5. невядома | ||||||||||||||||
| 1. Соф’я Слуцкая | ||||||||||||||||
| 3. Барбара з Кішак | ||||||||||||||||
Галерэя
рэдагаваць-
Невядомы мастак, 1646—1653 гг. -
Невядомы мастак XVIII ст., паводле партрэта XVI ст. -
Партрэт з альбома «Выявы роду Радзівілаў». Нясьвіж, 1758 г. -
Надмагільле ў Слуцкім Траецкім манастыры, 1890 г.
._%D0%A1%D0%BE%D1%84%E2%80%99%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87)_(1646-53).jpg)
._%D0%A1%D0%BE%D1%84%E2%80%99%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87)_(XVIII).jpg)
._%D0%A1%D0%BE%D1%84%E2%80%99%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87)_(H._Lajbovi%C4%8D,_1758).jpg)
._%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B0%D0%BA,_%D0%A1%D0%BE%D1%84%E2%80%99%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB_(%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87)_(1890).jpg)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д е ё ж Сохвія Слуцкая // Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, 2015 г. Праверана 5 студзеня 2016 г.
- ^ а б в Ёсіф Заяц. Самая багатая нявеста Рэчы Паспалітай // Ігуменскі тракт. — 30 красавіка 2013. — № 3 (27118). — С. 7. — ISSN 1990-763x.
- ^ а б в Анатоль Грыцкевіч. Радзівіл Соф’я // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 497.
- ^ Мітрапаліт Філарэт. Пасланьне на Раство Хрыстова // Зьвязда : газэта. — 6 студзеня 2012. — № 3 (27118). — С. 1-2. — ISSN 1990-763x.
- ^ В Слуцке пройдёт крестный ход, посвящённый 10-летию со дня установки памятника Софии Слуцкой, Інфа-Кур’ер (рас.)
- ^ а б Япіскап Антоній. Яшчэ раз пра веравызнаньне сьвятой Сафіі Слуцкай // Слуцкая япархія, 6 студзеня 2015 г. Праверана 5 студзеня 2016 г.
- ^ В. Бабкова: «Я бачу гісторыю хутчэй празь літаратуру», Радыё Свабода, 3 лістапада 2008 г.
- ^ Як лаяліся сярэднявечныя мінчукі і пра што марылі тагачасныя аптэкары?(недаступная спасылка), Эўрапейскае радыё для Беларусі, 9 красавіка 2010 г.
Літаратура
рэдагаваць- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- 1 мая — 420 год з дня нараджэння Соф'і Слуцкай (1585-1612), рэлігійнай дзяячкі, асветніцы, беларускай праваслаўнай святой. Нацыянальная бібліятэка Беларусі. Праверана 3 сьнежня 2010 г.
- Асветніца Софья Слуцкая Радзівіл (Алелька) (1585 — 19.3.1612). Спадчына. Праверана 3 сьнежня 2010 г.
- Святло далёкай зоркі. Информационный сайт города СЛУЦКА. Праверана 3 сьнежня 2010 г.