Парафія

Парафія (прыход^[1]; грэц. παροικία ад грэц. παρά + οἶκος — каля + дом; лац. paroecia) — базавая арганізацыйная адзінка ў хрысьціянскіх Цэрквах. Згодна з тэалягічнай канцэпцыяй, парафія — гэта акрэсьленая супольнасьць вернікаў, утвораная ў сталы спосаб у япархіі (дыяцэзіі), пастырская апека над якой даручана прасьвітару. Цэнтрам жыцьця парафіі зьяўляецца парафіяльны храм.

За парафію адказвае адзін сьвятар-прасьвітар, які выступае ад яе імя перад царкоўнымі ўладамі. У беларускіх рыма-католікаў яго традыцыйна называюць пробашчам, у грэка-католікаў з часоў Уніі прынята называць парахам, а ў праваслаўных найчасьцей — "настаяцель". У парафіі могуць быць іншыя парафіяльныя супрацоўнікі, якія яму дапамагаюць — вікарыі, капэляны, рэзыдэнты. У дапамогу прасьвітару ў парафіі ствараюцца парафіяльныя рады зь сьвецкіх вернікаў, якія дапамагаюць у вырашэньні пастырскіх і эканамічных справаў.

Інстытут парафіі існуе ў Царкве з IV стагодзьдзя. Яго ўтварэньне зьвязанае з распаўсюджаньнем хрысьціянства ў сельскай мясцовасьці. Значэньне і роля парафіі былі вызначаны ў 1215 г. на Чацьвёртым Латэранскім Саборы. Як правіла, парафія мае тэрытарыяльны характар і ахоплівае вернікаў пэўнай тэрыторыі. У Каталіцкай Царкве, аднак, калі існуе патрэба, епархіяльны біскуп можа ўтвараць асабовыя парафіі: паводле нацыянальнасьці, мовы або нейкага іншага крытэра.

У праваслаўнай Царкве ў Беларусі панятак "парафія" найчасьцей перадаецца словам прыход.

Паўнамоцтвы

Паводле 73-га артыкула Статуту Беларускай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, прыход:

«будуе ці купляе храм, будуе або купляе будынкі і зямлю для царкоўна-рэлігійных мэтаў;
даглядае царкоўную маёмасьць, утрымоўвае сьвятарства Прыходу і царкоўны хор;
арганізуе брацтва, сястрынства, гурткі моладзі ці іншыя зьяданьні дзеля навучаньня Закону Божага»;
«дбае пра матэрыяльныя сродкі Прыходу праз ладжаньне канцэртаў, дакладаў, зьбіраньне ахвяраў»;
«арганізуе і даглядае прыхадзкую школу і ў патрэбе, па магчымасьці, дапамагае бедным і нядужым прыхаджанам»^[2].

Кіраўніцтва

Сход. Склікаецца штогод (у лютым) паводле сьпісу паўнапраўных прыхаджанаў, «якія аплацілі прыхадзкія складкі і ня маюць запазычанасьці». Паўнамоцны пры наяўнасьці паловы паўнапраўных прыхаджанаў. Ухваляе пастановы простай большасьцю галасоў. «На жаданьне 2-х або больш паўнапраўных прыхаджанаў» галасаваньне мае быць тайным. Выбірае Раду «на 2 гады ў складзе: старшыня, заступнік старшыні, сакратар, скарбнік, стараста і заступнік старасты, але ня меней, як 3 асобы». Таксама выбірае на 2 гады Рэвізійную камісію «ў складзе старшыні, сакратара і сябры (і 2 заступнікі)». Зацьвярджае будаўніцтва і перабудову. Вызначае прыхадзкія складкі для выплаты прыхаджанамі. Таксама можа склікацца «на заяву, падпісаную ня менш як 6 паўнапраўнымі прыхаджанамі», на жаданьне кіраўніка (ярэя) Прыходу і Рэвізійнай камісіі. Пастановы лічацца абавязковымі пасьля зацьвярджэньня япіскапам.
Рада. Акрамя выбраных Сходам, улучае «сьвятарства Прыходу з правам голасу». Старшыня Рады склікае пасяджэньне «не радзей як раз на 2 месяцы». Правамоцная, калі прысутнічае прынамсі палова сябраў, у тым ліку кіраўнік (ярэй) Прыходу і старшыня. Пастановы ўхваляе простай большасьцю галасоў. У выпадку роўнасьці галасоў «голас кіраўніка Прыходу вырашае». Вядзе гаспадарчыя справы і выконвае пастановы Сходу. Прымае новых прыхаджанаў.
Рэвізійная камісія. Прынамсі штогод правярае гаспадараньне царкоўнай маёмасьцю, грашовы разьлік і кнігаводзтва Рады. Таксама ладзіць праверку «на пісьмовае жаданьне 3-х ці больш паўнапраўных сяброў Прыходу або кіраўніка (ярэя) Прыходу». Вынікі праверкі падпісваюцца «ня менш як 2-ма» сябрамі камісіі, перадаюць кіраўніку Прыходу і Радзе ды зачытваюць на Сходзе.
Кіраўнік (ярэй). Як сьвятар, прызначаецца япіскапам. Выконвае набажэнствы і выкладае Закон Божы. Вядзе мэтрычныя запісы хросту, шлюбу і сьмерці прыхаджанаў. Зачытвае прыхаджанам пры канцы набажэнства паведамленьне пра час, дзень, месца і парадак Сходу за 2 тыдні да яго правядзеньня^[2].

Прыхаджане

Паўнапраўным прыхаджанінам можа быць паўналетняя асоба хрысьціянскага веравызнаньня, якая падпарадкоўваецца духоўным уладам царквы і выконвае накладзеныя прыходам абавязкі. Паўнапраўны прыхаджанін мае права:

галасаваць на прыхадзкім Сходзе;
атрымаць упаўнаважаньне галасаваць ад імя ня больш як 2-х іншых паўнапраўных, але адсутных прыхаджанаў;
атрымаць зьвесткі пра фінансавы стан Прыходу ад Рэвізійнай камісіі цягам месяца;
атрымаць належную духоўную апеку царквы;
быць выбраным сябрам Рады і Рэвізійнай камісіі, на епархіяльны і царкоўны Сабор^[2].

Іншыя значэньні

Парафія — адзінка царкоўнага тэрытарыяльнага падзелу, адсюль потым у некаторых дзяржавах сьвету (напрыклад, Андора, Антыгуа і Барбуда, Нямеччына, Дамініка) парафіямі пачалі называць базавыя адзінкі адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу краіны.
Парафія (ангельск. parish) — у штаце Луізіяна ў ЗША — адпаведнік графства.

Крыніцы

^ Леанід Акаловіч, Мікола Бамбіза. Статут Праваслаўнай аўтакефальнай рэлігійнай суполкі Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай горада Менска ад 28 лістапада 2010 г. // Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, 2015 г. Праверана 24 жніўня 2017 г.
^ ^а ^б ^в Архіяпіскап Сьвятаслаў, Сяргей Трыгубовіч. Статут Беларускае аўтакефальнае праваслаўнае царквы ад 28 траўня 1972 г. (Гайлэнд-Парк, штат Нью-Джэрзі; папраўленая 21 ліпеня 2012 г., Нью-Ёрк) // Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, 31 ліпеня 2012 г. Праверана 24 жніўня 2017 г.

Літаратура

Codex Iuris canonici auctoritate Joannis Pauli PP. II promulgatus, Kodeks prawa kanonicznego.Przekład polski zatwierdzony przez Konferencję Episkopatu. tekst dwujęzyczny, Edward Sztafrowski (tłumaczenie) i komisja naukowa pod redakcją Kazimierza Dynarskiego. Poznań: Pallottinum, 1984.
Кодекс Канонів Східних Церков. Видавництво ОО. Василіян. — Рим, 1993, с. 181.

[1] Леанід Акаловіч, Мікола Бамбіза. Статут Праваслаўнай аўтакефальнай рэлігійнай суполкі Сьвятой Эўфрасіньні Полацкай горада Менска ад 28 лістапада 2010 г. // Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, 2015 г. Праверана 24 жніўня 2017 г.

[с-2] а ^б ^в Архіяпіскап Сьвятаслаў, Сяргей Трыгубовіч. Статут Беларускае аўтакефальнае праваслаўнае царквы ад 28 траўня 1972 г. (Гайлэнд-Парк, штат Нью-Джэрзі; папраўленая 21 ліпеня 2012 г., Нью-Ёрк) // Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква, 31 ліпеня 2012 г. Праверана 24 жніўня 2017 г.

[1]

[2]