Войстам
Во́йстам[1] — вёска ў Беларусі, на правым беразе ракі Нарачанкі. Уваходзіць у склад Вішнеўскага сельсавету Смаргонскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2004 год — 238 чалавек. Знаходзіцца за 20 км на паўночны ўсход ад Смаргоні.
| Войстам лац. Vojstam | |
.jpg) Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Гарадзенская |
| Раён: | Смаргонскі |
| Сельсавет: | Вішнеўскі |
| Вышыня: | 160—170 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 238 чал. (2004) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 1592 |
| Паштовы індэкс: | 211807 |
| СААТА: | 4256808029 |
| Нумарны знак: | 4 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°34′26″ пн. ш. 26°37′18″ у. д. / 54.57389° пн. ш. 26.62167° у. д.Каардынаты: 54°34′26″ пн. ш. 26°37′18″ у. д. / 54.57389° пн. ш. 26.62167° у. д. |
Войстам на мапе Беларусі ±   Войстам | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Войстам — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьПершы пісьмовы ўпамін пра Войстам (пад назвай Ушакова) датуецца 1460 годам, калі Вайдыла і Ядалговічы заснавалі тут касьцёл. Пачынаючы з XVI ст. паселішча ўпамінаецца пад сучаснай назвай. У розныя часы Войстам знаходзіўся ў валоданьні Зяновічаў, Радзівілаў, Пшазьдзецкіх, Талвошавічаў, Буцьвіловічаў, Рачыевічаў, Яновічаў, Зяновічаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтва.
На мапе Тамаша Макоўскага 1613 году Войстам значыцца як мястэчка. Паводле прывілея караля і вялікага князя Міхала Вішнявецкага ад 1672 году, тут пачалі праводзіцца кірмашы. У XVIII ст. маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Храпавіцкіх, Бужынскіх.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагаваць.jpg)
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Войстам апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Ашмянскага, з 1842 году Сьвянцянскага павету Віленскай губэрні. У пачатку XIX ст. мястэчка перайшло да Пшазьдзецкіх. У 1860 годзе тут адкрылася расейская земская народная вучэльня. На 1886 год у Войстаме было 17 двароў, дзеялі касьцёл і царква, працавалі валасная ўправа, пошта і вінная крама, штогод праводзілася два кірмашы. Да мястэчка належала каля 360 дзесяцінаў зямлі, побач існавалі аднайменныя фальварак, які належаў касьцёлу, і фэрма, уласнасьць Шпэрлінга. На 1906 год у земскай народнай вучэльні налічвалася 117 вучняў (зь іх 18 дзяўчынак)[2].
.jpg)
За часамі Першай сусьветнай вайны у лютым 1918 году Войстам занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Войстам абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Войстамскай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР[3]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР[4]. У 1920 годзе Войстам апынуўся ў Сярэдняй Літве, з 1922 году — у складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, у Сьвянцянскім павеце Віленскага ваяводзтва.
У 1939 годзе Войстам увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1970 год тут было 112 двароў, на 1992 год — 118, на 1996 год — 114, на 1 студзеня 2004 году — 106 двароў. У 2000-я гады Войстам атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку». 31 траўня 2016 году ў зьвязку зь ліквідацыяй Войстамскага сельсавету[5] вёску перадалі ў Вішнеўскі сельсавет.
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1886 год — 189 чал. у мястэчку Войстаме, 7 чал. у фальварку Войстаме і 8 чал. на фэрме Войстаме; 1893 год — 189 чал.[6]
- XX стагодзьдзе: 1970 год — 306 чал.[7]; 1992 год — 346 чал.[8]; 1996 год — 255 чал.[9]
- XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2004 году — 238 чал.[2]
Інфраструктура
рэдагавацьУ Войстаме працуюць сярэдняя школа, лякарня сястрынскага дагляду, мэдычная амбуляторыя, бібліятэка, сельскі дом культуры, пошта.
Эканоміка
рэдагавацьСялянска-фэрмэрская гаспадарка «Войстам». Працуюць 2 крамы, аддзяленьне АСБ «Беларусбанк»[2].
Транспарт
рэдагавацьМае рэгулярнае аўтобуснае злучэньне з Смаргоньню. За некалькі кілямэтраў ад Войстама праходзіць рэспубліканская аўтамабільная дарога Р63.
Турыстычная інфармацыя
рэдагаваць.jpg)
Інфраструктура
рэдагавацьДзее краязнаўчы музэй Войстамскай сярэдняй школы — экспазыцыі прысьвячаюцца гісторыі вёскі, пэрыяду Другой сусьветнай вайны.
Славутасьці
рэдагаваць- За 1,5 км на паўднёвы захад ад вёскі, каля дарогі на Смаргонь, знаходзіцца гарадзішча VI—VIII стагодзьдзяў н. э. — пляцоўка дыямэтрам 50 мэтраў на ўзгорку вышынёй 5—6 мэтраў. Дасьледавалася Ф. Пакроўскім, У. Галубовічам і Г. Штыхавым. Культурны пласт 1,3 мэтры, знойдзена ляпная кераміка VII ст. да н. э. і гладкасьценная VI—VIII стагодзьдзяў н. э. (банцараўскай культуры). Вакол гарадзішча — паселішча таго ж пэрыяду, плошча каля 3 гектараў[10].
- Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы — збудаваны ў 1927—1939 гадох з цэглы і бутавага каменьня. Мае выгляд выцягнутага прастакутнага ў пляне будынка, накрытага двухсхільным бляшаным дахам з вальмай над алтарнай часткай. Галоўны фасад завяршае двух’ярусная шатровая вежа. Унутраны аб’ём пакрывае цыліндрычнае скляпеньне. Алтарная частка і хоры адкрываюцца шырокімі аркамі. Помнік архітэктуры стылю мадэрн[11].
- Старыя каталіцкія могілкі. На могілках пахаваны Ігнат Ходзька — пісьменьнік, мэмуарыст, грамадзкі дзяяч XIX ст.
Асобы
рэдагаваць- Генадзь Пашкоў (нар. 1948) — беларускі паэт, перакладнік, публіцыст. Сябар Саюзу беларускіх пісьменьнікаў (1977); з 1996 году галоўны рэдактар выдавецтва «Беларуская энцыкляпэдыя». Скончыў Войстамскую сярэднюю школу.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гродзенская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2004. — 469 с. ISBN 985-458-098-9. (pdf)
- ^ а б в Дулеба Г. З гісторыі населеных пунктаў // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. С. 609.
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
- ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
- ^ РЕШЕНИЕ ГРОДНЕНСКОГО ОБЛАСТНОГО СОВЕТА ДЕПУТАТОВ 31 мая 2016 г. № 143 О некоторых вопросах административно-территориального устройства Сморгонского района Гродненской области
- ^ Łopaciński A. Wojstom // Słownik geograficzny... T. XIII. — Warszawa, 1893. S. 761.
- ^ Шаблюк В. Войстам // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 349.
- ^ Шаблюк В. Войстам // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 348.
- ^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 257.
- ^ Звяруга Я. Помнікі археалогіі Смаргоншчыны // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. С. 36—37.
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. С. 572.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — 480 с. — ISBN 985-11-0090-0
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Смаргонскага р-на. — Мн.: БелЭн, 2004. — 640 с. ISBN 985-11-0296-2.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893.