Война
Война — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
| Война лац. Vojna | |
| Uuenna | |
| Паходжаньне | |
|---|---|
| Мова(-ы) | германскія |
| Іншыя формы | |
| Зьвязаныя імёны | Вайнейка, Вайніла, Войнар, Войнат Барвойн, Гервойна, Гердвойна, Годвайн, Даргвойн, Давойна, Нявойна, Увойна |
| Зьвязаныя артыкулы | |
| якія пачынаюцца з «Война» | |
Паходжаньне
рэдагавацьВуйна, Вуна або Вона (Uuenna, Wuono[1], Vunna, Wona) — імя германскага паходжаньня[2][3]. Іменная аснова -вуйн- (-войн-, -вун-) паходзіць ад старагерманскага wunna, гоцкага wunands 'шчаснасьць, задаволенасьць', ісьляндзкага vænn 'прыемны', нямецкага gewohnt 'задаволены'[4][a]. Такім парадкам, імя Война азначае 'шчасны'[3]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Вайнейка (Ванейка), Вайніла, Войнар (Вонар), Войнат, Гервойна, Гердвойна, Годвайн. Адзначаліся германскія імёны Vunnico (Wonnecke), Vuinla, Wunar (Wuyner, Woynar), Wonnat, Vunniger, Vunnegart, Wunigodo.
Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» зьвяртае ўвагу на тое, што імя Война сустракалася сярод старажытных польскіх імёнаў, а пра чэскага князя Войну пісаў таксама Казьма Праскі[7][b].
Імя Война гістарычна бытавала ў Польшчы: Woyna (1396, 1399, 1400, 1465 і 1471 гады)[9]. Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Wojnar (Wojner, Wujner)[10].
У Прусіі бытавалі імёны: Wayne (1398 год), Woniko[c] (1360 год)[13], Wanalge / Wonalge (1306 год), Waynebut, Waynigede / Waynegede (1393 і 1394 гады), Woymir[d] (1343 год)[15].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: братъ Гедиминовъ, князя Литовъского, Воини Полотскыи князь (Наўгародзкі першы летапіс)[16]; Woynis (18 студзеня 1401 году)[17]; Woynus Gedorotsky (15 траўня 1432 году)[18]; Woynus [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[19]; Woynus Kernowiensis [tenutarii] (27 лютага 1434 году)[20]; Любко князь, Воиневъ сынъ Полоцкого (Наўгародзкі чацьверты летапіс)[21]; Любко князь Литовьской, Войневъ сынъ Полотьского князя (Сафійскі першы летапіс)[22]; земли в Рудоминскомъ повете на имя Воиновъщины (17 ліпеня 1496 году)[23]; небожчика Немеру Воинина отца (28 красавіка 1498 году)[24]; Война Яцковичъ (каля 1501 году)[25]; Voyna Fineleyewycz (30 кастрычніка 1501 году)[26]; Nyekrasz et filio eius Voyna (27 траўня 1504 году)[27]; людемъ нашимъ Мерецъкого повета… а Родвилу Воиневичу (люты 1510 году)[28]; Войно Бумонтовичъ (1517 год)[29]; въ Пустынце… Егорій Войновичъ (1528 год)[30]; Война Бумонтовичъ (люты 1529 году)[31]; земянъ Городецкихъ… въ Павла а у Войны Войниловичовъ (29 красавіка 1533 году)[32]; З Берестья… Воина Воинич (1533—1535 гады)[33]; хоружы ковенъски Воина Пацович (25 ліпеня 1539 году)[34]; на пана Воину Пацовича (27 траўня 1543 году)[35]; панъ Иванъ и панъ Война Богувитиновичи (11 красавіка 1546 году)[36]; боярин земли Полоцкое Война Петрович Епимах (1551 год)[37]; Война Федорович Збаражский (29 лютага 1555 году)[38]; Война Плотницкий (12 ліпеня 1560 году)[39]; Панъ Дороминъ Воина, державъца квасовски[40], Размусъ Воина[41], Юры Яновичъ Воитеховичъ Воино[42], Бартошъ Воина[43], Воина Похабовичъ[44], Воина Бокгушевичъ[45] (1565 год); Войну Лазоровича[46], Война Похабовичъ[47], Война Люмонтовичъ[48], Война Лопотъ[49], Иванъ Войничъ Боговитинъ[50] (1567 год); Война Тируненко (1649 год)[51]; Jan Łukaszewicz Waynowicz na miejscu rodzica swego Łukasza Woynowicza (1667 год)[52]; Michał Woynowicz[53], Jan Woynowicz[54] (1690 год); Antoni Woynicz… Alexander Woynicz (4 кастрычніка 1765 году)[55][e].
Носьбіты
рэдагаваць- Война (Воін) († да 1338) — князь полацкі, брат вялікага князя літоўскага Гедзіміна
- Война — літоўскі баярын, які прывесіў да акту Троцкай уніі пячаць з рускім надпісам «ПЕЧАТЬ ВОІНЕВА»[68]
- Война Нямеравіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1498 годзе
- Война Яцкавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца каля 1501 году
- Война Бумонтавіч — літоўскі баярын, які ўпамінаецца ў 1517 і 1529 гадох
- Павал і Война Вайнілавічы — гарадзецкія зямяне, якія ўпамінаюцца ў 1533 годзе
- Война Пятровіч Эпімах — полацкі баярын, які ўпамінаецца ў 1551 годзе
- Война Фёдаравіч Збараскі — літоўскі князь з роду Збараскіх
- Война Люмонтавіч — баярын Наваградзкага павету, які ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1567 году
Прыдомкам Война карысталіся шляхецкія роды Асмалоўскіх, Грычыны, Кердзеяў, Лінеўскіх і Ясянецкіх[69].
Войны (Wojna) — прыгонныя зь вёскі Сёмкаў (каля Сьвіру), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[70].
Войны — парафіяне царквы ў Лапічах (Меншчына) на 1870—1883 гады[71].
Войны (Wojna, Woyna) і Войнічы (Wojnicz) — літоўскія шляхецкія роды з Троцкага павету[72].
Войны гербаў Прыяцель і Трубы, Войны Сідаровічы гербу Трубы, Войны Ясянецкія гербу ўласнага — літоўскія шляхецкія роды.
Войнічы, Балакер-Войнічы і Войнічы-Сенажэнцкія — літоўскія шляхецкія роды[73].
У XVI ст. існавалі «зямля» Войнішкі (Войнишки) і «грунт» Войнаўшчызна (Войновщизна) у Жамойцкім старостве[74].
На 1904 год існавала вёска Войнаўшчына (Вайноўшчына) у Смаленскім павеце Смаленскай губэрні[75].
На гістарычнай Ваўкавышчыне існуе вёска Войнаўка, на гістарычнай Ашмяншчыне — Войнеўка, на гістарычнай Гарадзеншчыне — Войнаўцы. Назву Войны маюць вёскі ў гістарычнай Прусіі і на Мазовіі, назву Войневічы — на гістарычных Ашмяншчыне і Слонімшчыне.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы -вайн- зь летувіскай мовы vainà 'загана; віна; прычына'[5] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведнага слова з такімі значэньнямі ў летувіскіх слоўніках, тым часам значэньне 'віна; прычына' для vainà упершыню фіксуецца толькі ў слоўніку 1897 году, але было ўжытае ў каралявецкай бібліі 1590 году[6])
- ^ Сярод іншага, у Кракаве адзначалася прозьвішча Birwain (Bir-wain): Jan Birwain упамінаецца ў 1395 годзе[8]
- ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Vunnico[11], пазьнейшае Wonnecke[12]
- ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Uunimar (Wonamar)[14]
- ^ Таксама:
- Войнін: Васильевая Войниновича Картиная Соня Рафаловна (1552 год)[56], у актах Вялікага Княства Літоўскага ўпаміналася сяло Вайненічы (Войненичи) каля Дрысьвятаў[57];
- Войнут: Павел Воинутович (1537 год)[58];
- Войнюш (адзначалася германскае імя Wünsch[59]): Войнюшы (Wojniusz) гербу Трубы — літоўскі шляхецкі род з Ашмянскага павету[60];
- Вонбар: Петраш Вонборович (1537 год)[61];
- Ванібут, Вонбут, Войнбут: Вонибоут (умова 1219 году), Енко Вонбутович… Ян Воинбутович… Минеико Вонбутович (1537 год)[62];
- Войнеўт (адзначалася германскае імя Wunolt[12]) Ошменьское волости… землю конюшскую Воиневътовщину (17 жніўня 1525 году)[63];
- Вайнегед: Waynegede von Rangnit (Паведамленьні аб літоўскіх дарогах)[64];
- Бівойна: Петко Бивоиновичъ… Мацъко Бивоиновичъ (1528 год)[65];
- Бувойн: Jan Mikołajewicz Buwoyn na miejscu Mikołaja Buwoynia… Jan Buwoyn… Kazimierz Buwoin (1667 год)[66];
- Скарвойн: Jan Skorwojn (1621 год)[67]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 480.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1664.
- ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
- ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 23.
- ^ vainà, Lietuvių kalbos žodynas
- ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 48.
- ^ Katalog testamentów z krakowskich ksiąg miejskich do 1550 roku. — Warszawa, 2017. S. 49.
- ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 6. — Wrocław, 1981—1983. S. 174.
- ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 277.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 355, 1663.
- ^ а б Eule R. Germanische und fremde Personennamen als heutige deutsche Familiennamen // Festschrift zu dem fünfzigjährigen jubiläum des Friedrichs-realgymnasiums in Berlin. — Berlin, 1900. S. 65.
- ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 738.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1665.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 113, 115, 121.
- ^ ПСРЛ. Т. 3. — СПб., 1841. С. 73.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 38.
- ^ Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 191.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
- ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 188.
- ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 223.
- ^ Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1 (6). Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики. — М.; СПб., 2012. P. 119.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 173.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 31.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 148.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 694.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 25 (1387—1546). — Vilnius, 1998. P. 96.
- ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 497.
- ^ Археографический сборник документов: относящихся к истории Северо-Западной Руси. Т. 2. — Вильна, 1867. С. 10.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 225 (6) (1528—1547). — Vilnius, 1995. P. 73.
- ^ Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом княжестве Литовском, с присовокуплением грамот и привилеев. — Вильна, 1867. С. 347.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 31.
- ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 396.
- ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 397.
- ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 30 (1480—1546 гг.). — Менск, 2008. С. 116.
- ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 28 (1522—1552 гг.). — Менск, 2000. С. 179.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 248 (34) (1554—1556). — Vilnius, 2018. P. 84.
- ^ Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. — М., 1897. С. 131.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 161.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 178.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 333.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 349.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 357.
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 361.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 810.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 823.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 830.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 864.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1203.
- ^ Реєстр Війська Запорозького 1649 року. — К., 1995. С. 134.
- ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 6. — Warszawa, 2016. S. 291.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 175.
- ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 180.
- ^ Рыбчонак С. Акт кампуту шляхты Наваградскага ваяводства ад 4 кастрычніка 1765 г. // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 112.
- ^ Полоцкая ревизия 1552 года. — Москва, 1905. С. 149.
- ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 164.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 268.
- ^ Altrichter A. Die Iglauer deutschen Familiennamen // Zeitschrift des Deutschen Vereines für die Geschichte Mährens und Schlesiens. Jg. 14. — Brünn, 1910. S. 212.
- ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 5. — Rzeszów, 2001. S. 388.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 95.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 59, 94, 121.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 405.
- ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 676.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 94.
- ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 1. — Warszawa, 2015. S. 347—348.
- ^ Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r. — Warszawa, 2015. S. 58.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 91.
- ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 133.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 48.
- ^ Яўген Анішчанка, церковь Лапичи Игуменского уезда. Прихожане, Архіў гісторыка Анішчанкі, 10 чэрвеня 2015 г.
- ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 448.
- ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на В, Згуртаваньне беларускай шляхты
- ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 59.
- ^ Список населенных мест Смоленской губернии. — Смоленск, 1904. С. 371.
Літаратура
рэдагаваць- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)