Война — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Uuenna
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Зьвязаныя імёны Вайнейка, Вайніла, Войнар, Войнат
Барвойн, Гервойна, Гердвойна, Годвайн, Даргвойн, Давойна, Нявойна, Увойна
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Война»

Паходжаньне

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Вуйна, Вуна або Вона (Uuenna, Wuono[1], Vunna, Wona) — імя германскага паходжаньня[2][3]. Іменная аснова -вуйн- (-войн-, -вун-) паходзіць ад старагерманскага wunna, гоцкага wunands 'шчаснасьць, задаволенасьць', ісьляндзкага vænn 'прыемны', нямецкага gewohnt 'задаволены'[4][a]. Такім парадкам, імя Война азначае 'шчасны'[3]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Вайнейка (Ванейка), Вайніла, Войнар (Вонар), Войнат, Гервойна, Гердвойна, Годвайн. Адзначаліся германскія імёны Vunnico (Wonnecke), Vuinla, Wunar (Wuyner, Woynar), Wonnat, Vunniger, Vunnegart, Wunigodo.

Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» зьвяртае ўвагу на тое, што імя Война сустракалася сярод старажытных польскіх імёнаў, а пра чэскага князя Войну пісаў таксама Казьма Праскі[7][b].

Імя Война гістарычна бытавала ў Польшчы: Woyna (1396, 1399, 1400, 1465 і 1471 гады)[9]. Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскага імя Wojnar (Wojner, Wujner)[10].

У Прусіі бытавалі імёны: Wayne (1398 год), Woniko[c] (1360 год)[13], Wanalge / Wonalge (1306 год), Waynebut, Waynigede / Waynegede (1393 і 1394 гады), Woymir[d] (1343 год)[15].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: братъ Гедиминовъ, князя Литовъского, Воини Полотскыи князь (Наўгародзкі першы летапіс)[16]; Woynis (18 студзеня 1401 году)[17]; Woynus Gedorotsky (15 траўня 1432 году)[18]; Woynus [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[19]; Woynus Kernowiensis [tenutarii] (27 лютага 1434 году)[20]; Любко князь, Воиневъ сынъ Полоцкого (Наўгародзкі чацьверты летапіс)[21]; Любко князь Литовьской, Войневъ сынъ Полотьского князя (Сафійскі першы летапіс)[22]; земли в Рудоминскомъ повете на имя Воиновъщины (17 ліпеня 1496 году)[23]; небожчика Немеру Воинина отца (28 красавіка 1498 году)[24]; Война Яцковичъ (каля 1501 году)[25]; Voyna Fineleyewycz (30 кастрычніка 1501 году)[26]; Nyekrasz et filio eius Voyna (27 траўня 1504 году)[27]; людемъ нашимъ Мерецъкого повета… а Родвилу Воиневичу (люты 1510 году)[28]; Войно Бумонтовичъ (1517 год)[29]; въ Пустынце… Егорій Войновичъ (1528 год)[30]; Война Бумонтовичъ (люты 1529 году)[31]; земянъ Городецкихъ… въ Павла а у Войны Войниловичовъ (29 красавіка 1533 году)[32]; З Берестья… Воина Воинич (1533—1535 гады)[33]; хоружы ковенъски Воина Пацович (25 ліпеня 1539 году)[34]; на пана Воину Пацовича (27 траўня 1543 году)[35]; панъ Иванъ и панъ Война Богувитиновичи (11 красавіка 1546 году)[36]; боярин земли Полоцкое Война Петрович Епимах (1551 год)[37]; Война Федорович Збаражский (29 лютага 1555 году)[38]; Война Плотницкий (12 ліпеня 1560 году)[39]; Панъ Дороминъ Воина, державъца квасовски[40], Размусъ Воина[41], Юры Яновичъ Воитеховичъ Воино[42], Бартошъ Воина[43], Воина Похабовичъ[44], Воина Бокгушевичъ[45] (1565 год); Войну Лазоровича[46], Война Похабовичъ[47], Война Люмонтовичъ[48], Война Лопотъ[49], Иванъ Войничъ Боговитинъ[50] (1567 год); Война Тируненко (1649 год)[51]; Jan Łukaszewicz Waynowicz na miejscu rodzica swego Łukasza Woynowicza (1667 год)[52]; Michał Woynowicz[53], Jan Woynowicz[54] (1690 год); Antoni Woynicz… Alexander Woynicz (4 кастрычніка 1765 году)[55][e].

Носьбіты

рэдагаваць

Прыдомкам Война карысталіся шляхецкія роды Асмалоўскіх, Грычыны, Кердзеяў, Лінеўскіх і Ясянецкіх[68].

Войны (Wojna) — прыгонныя зь вёскі Сёмкаў (каля Сьвіру), якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[69].

Войны — парафіяне царквы ў Лапічах (Меншчына) на 1870—1883 гады[70].

Войны (Wojna, Woyna) і Войнічы (Wojnicz) — літоўскія шляхецкія роды з Троцкага павету[71].

Войны гербаў Прыяцель і Трубы, Войны Сідаровічы гербу Трубы, Войны Ясянецкія гербу ўласнага — літоўскія шляхецкія роды.

Войнічы, Балакер-Войнічы і Войнічы-Сенажэнцкія — літоўскія шляхецкія роды[72].

У XVI ст. існавалі «зямля» Войнішкі (Войнишки) і «грунт» Войнаўшчызна (Войновщизна) у Жамойцкім старостве[73].

На 1904 год існавала вёска Войнаўшчына (Вайноўшчына) у Смаленскім павеце Смаленскай губэрні[74].

На гістарычнай Ваўкавышчыне існуе вёска Войнаўка, на гістарычнай АшмяншчынеВойнеўка, на гістарычнай ГарадзеншчынеВойнаўцы. Назву Войны маюць вёскі ў гістарычнай Прусіі і на Мазовіі, назву Войневічы — на гістарычных Ашмяншчыне і Слонімшчыне.

  1. ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы -вайн- зь летувіскай мовы vainà 'загана; віна; прычына'[5] (не адзначаючы, аднак, часу першай фіксацыі адпаведнага слова з такімі значэньнямі ў летувіскіх слоўніках, тым часам значэньне 'віна; прычына' для vainà упершыню фіксуецца толькі ў слоўніку 1897 году, але было ўжытае ў каралявецкай бібліі 1590 году[6])
  2. ^ Сярод іншага, у Кракаве адзначалася прозьвішча Birwain (Bir-wain): Jan Birwain упамінаецца ў 1395 годзе[8]
  3. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Vunnico[11], пазьнейшае Wonnecke[12]
  4. ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Uunimar (Wonamar)[14]
  5. ^ Таксама:
  1. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule. T. III: Les noms de personnes contenus dans les noms de lieux. — Paris, 1985. P. 480.
  2. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1664.
  3. ^ а б Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 21.
  4. ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 17.
  5. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 23.
  6. ^ vainà, Lietuvių kalbos žodynas
  7. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 48.
  8. ^ Katalog testamentów z krakowskich ksiąg miejskich do 1550 roku. — Warszawa, 2017. S. 49.
  9. ^ Słownik staropolskich nazw osobowych. T. 6. — Wrocław, 1981—1983. S. 174.
  10. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 277.
  11. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 355, 1663.
  12. ^ а б Eule R. Germanische und fremde Personennamen als heutige deutsche Familiennamen // Festschrift zu dem fünfzigjährigen jubiläum des Friedrichs-realgymnasiums in Berlin. — Berlin, 1900. S. 65.
  13. ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 738.
  14. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1665.
  15. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 113, 115, 121.
  16. ^ ПСРЛ. Т. 3. — СПб., 1841. С. 73.
  17. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 38.
  18. ^ Русско-ливонские акты. — СПб, 1868. С. 191.
  19. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
  20. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
  21. ^ ПСРЛ. Т. 4. — СПб., 1848. С. 188.
  22. ^ ПСРЛ. Т. 5. — СПб., 1851. С. 223.
  23. ^ Акты, относящиеся к истории Западной России. Т. 1 (6). Сборник документов канцелярии великого князя литовского Александра Ягеллончика, 1494—1506 гг. Шестая книга записей Литовской метрики. — М.; СПб., 2012. P. 119.
  24. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 173.
  25. ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 3, 1432—1534. — Lwów, 1890. S. 31.
  26. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 148.
  27. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 3: 1501—1507. — Kraków, 1948. S. 694.
  28. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 25 (1387—1546). — Vilnius, 1998. P. 96.
  29. ^ Литовская метрика. Т. 1. — СПб., 1903. С. 497.
  30. ^ Археографический сборник документов: относящихся к истории Северо-Западной Руси. Т. 2. — Вильна, 1867. С. 10.
  31. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 225 (6) (1528—1547). — Vilnius, 1995. P. 73.
  32. ^ Ревизия пущ и переходов звериных в бывшем Великом княжестве Литовском, с присовокуплением грамот и привилеев. — Вильна, 1867. С. 347.
  33. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 31.
  34. ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 396.
  35. ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 397.
  36. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 30 (1480—1546 гг.). — Менск, 2008. С. 116.
  37. ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 28 (1522—1552 гг.). — Менск, 2000. С. 179.
  38. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 248 (34) (1554—1556). — Vilnius, 2018. P. 84.
  39. ^ Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. — М., 1897. С. 131.
  40. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 161.
  41. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 178.
  42. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 333.
  43. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 349.
  44. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 357.
  45. ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 361.
  46. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 810.
  47. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 823.
  48. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 830.
  49. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 864.
  50. ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 1203.
  51. ^ Реєстр Війська Запорозького 1649 року. — К., 1995. С. 134.
  52. ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 6. — Warszawa, 2016. S. 291.
  53. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 175.
  54. ^ Metryka Litewska. Rejestry podymnego Welkiego Ksiestwa. Województwo wileńskie 1690 r. — Warszawa, 1989. S. 180.
  55. ^ Рыбчонак С. Акт кампуту шляхты Наваградскага ваяводства ад 4 кастрычніка 1765 г. // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 112.
  56. ^ Полоцкая ревизия 1552 года. — Москва, 1905. С. 149.
  57. ^ Indeks alfabetyczny miejscowości dawnego wielkiego Księstwa Litewskiego: A—K (Abakanowicze — Kujany). Wilno, 1929. S. 164.
  58. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 268.
  59. ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 5. — Rzeszów, 2001. S. 388.
  60. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 95.
  61. ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 59, 94, 121.
  62. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 405.
  63. ^ Scriptores rerum Prussicarum. Bd. 2. — Leipzig, 1863. S. 676.
  64. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 94.
  65. ^ Błaszczyk G. Herbarz szlachty żmudzkiej. T. 1. — Warszawa, 2015. S. 347—348.
  66. ^ Rejestry popisowe pospolitego ruszenia szlachty Wielkiego Księstwa Litewskiego z 1621 r. — Warszawa, 2015. S. 58.
  67. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 91.
  68. ^ Stekert A. Przydomki polskie, litewskie i rusińskie. — Kraków, 1897. S. 133.
  69. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 48.
  70. ^ Яўген Анішчанка, церковь Лапичи Игуменского уезда. Прихожане, Архіў гісторыка Анішчанкі, 10 чэрвеня 2015 г.
  71. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2022. S. 448.
  72. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на В, Згуртаваньне беларускай шляхты
  73. ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 59.
  74. ^ Список населенных мест Смоленской губернии. — Смоленск, 1904. С. 371.

Літаратура

рэдагаваць