Межава (Аршанскі раён)
вёска ў Аршанскім раёне Віцебскай вобласьці
Ме́жава[2] — вёска ў Аршанскім раёне Віцебскай вобласьці. Знаходзіцца за 10 кілямэтраў на паўночны ўсход ад Воршы й за 3 кілямэтры на паўднёвы захад ад чыгуначнай лініі Віцебск — Ворша. Месьціцца на абодвух берагах ракі Скуньі. Цэнтар Межаўскага сельсавету.
| Межава | |
| трансьліт. Miežava | |
.jpg)
| |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Віцебская |
| Раён: | Аршанскі |
| Сельсавет: | Межаўскі |
| Насельніцтва: | 888 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 216 |
| Паштовы індэкс: | 211017[1] |
| Нумарны знак: | 2 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 54°37′30″ пн. ш. 30°18′35″ у. д. / 54.625° пн. ш. 30.30972° у. д.Каардынаты: 54°37′30″ пн. ш. 30°18′35″ у. д. / 54.625° пн. ш. 30.30972° у. д. |
Межава на мапе Беларусі ±   Межава | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Гісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьПершае ўпамінаньне ў 1501 годзе[3].
[1501].10.07. «Самъ Александръ, Божю м(и)лостью. Петру Фурсовічу на двор Межево. Билъ намъ чолом дворенинъ нашъ Петръ Фурсовичъ и просил в нас двора Роского з людми на имя Межова. А перво сего тот двор дали были есмо кн(я)з. Ивану Трубецъкому, и княз Иван зрадивши насъ и къ Москве втекъ, и мы тот двор Межевъ и з людми дали Петру Фурсовичу и со всим с тым, какъ княз Василеи Шемятич держал и как тежъ дали были есмо князю Ивану Трубецкому. П[и]сан у Мелнику, ок(тебра) 7 день, индикъ[т] 5. Прав(ил) мар(шалок) двор(ный), нам(естник) мер(ецкий) и утен(ский), кн(я)з Мих(аило) Лвов(ич) [Глинский].»[4]
1760 год уласнасьць Антона Марціна Храпавіцкага.[5]
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьЗ 1787—1792 году уласнасьць князя Францішка Любамірскага (1747—1819). У 1820 годзе князь Канстанцін Любамірскі атрымаў у спадчыну Межава (Канстанцінава) й 14 фальваркаў плошчай 40 000 дзесяцін. Графіня Ганна Лубенская[a] атрымала ў спадчыну маёнтак Межава (Канстанцінава) 2945 дзесяцін зямлі й маёнтак Сармацак 4155 дзесяцін зямлі ў 1871 годзе.[6]
У 1910 годзе сялянская грамада валодала 384 дзесяцінамі зямлі, царква — 45 дзесяцін зямлі, а уласнасьць графіні Ганны Лубенскай складалася з маёнтакаў Межава (Канстанцінава) 2641 дзесяціна зямлі й Сармацак (Дворышча) 4195 дзесяцін зямлі[7].
Насельніцтва
рэдагавацьІнфраструктура
рэдагавацьСярэдняя школа, музычная школа, дзіцячыя ясьлі-сад, бібліятэка, дом культуры, пошта, лякарня, аптэка, вэтэрынарны пункт, дзьве крамы.
Славутасьці
рэдагаваць- Курган у фруктовым саду. Дыямэтар 8 мэтраў, вышыня 1,5 мэтру. Выявіў і абсьледаваў у 1981 годзе Міхаіл Лашанкоў.
- Курганны могільнік — 400 мэтраў на паўднёвы ўсход ад вёскі на пойме правага берагу рэчцы Скуньі. Два насыпы вышынёй 0,8 мэтру, шырынёй 4 мэтры, даўжынёй 11 мэтраў. Выявіў і абсьледаваў у 1981 годзе Міхаіл Лашанкоў.
- Курган — 500 мэтраў на поўдзень ад вёскі. Насып даўжынёй 11 мэтраў, шырынёй 3 мэтры, вышынёй 0,7 мэтру. Выявіў у 1972 годзе Леанід Побаль, абсьледаваў у 1981 годзе Міхаіл Лашанкоў
- Вайсковыя могілкі часоў Другой сусьветнай вайны. У парку пахаваны камандзір атрада брыгады імя К. С. Заслонава Д. Я. Касачоў (1906, Бортнікі — 20.11.1942), 70 вайскоўцаў і партізанаў. У 1966 гаду пастаўлены помнік — скульптура воіна й у 1973 годзе абеліск.
- Палац пабудаваны ў стылі мадэрн з рысамі класіцызму й мае складаную аб'ёмна-прасторавую кампазыцыю.[10][11]
- Парк пэйзажнага тыпу разьбіты ў 1901 годзе з выкарастаньнем існуючых пасадак і хвойных парод: хвоі веймутава, Банкса, Мурэя, кедравая эўрапейская і хвоя звычайная, лістоўніца эўрапейская, піхта сыбірская, дугласія шэрая.[12]
- Царква Ўваскрасеньня Гасподняга. Помнік архітэктуры другой паловы XIX стагодзьдзя рэтраспэктыўна-расейскага стылю ў занядбаным, напаўразбураным стане. На загад Архіяпіскапа Полацкага і Віцебскага Васіля Лужынскага ўласьнік маёнтка Межаўскі ключ Канстанцін Любамірскі фундаваў пабудову цаглянай царквы рэтраспэктыўна-расейскага стылю.[13][14]
Страчаная спадчына
рэдагаваць- Царква Покрыва Багародзіцы. Да 1839 году парафія Беларускай грэка-каталіцкай царквы (БГКЦ). Сьвятар: Ільля Шульц.[15][8]
Асобы
рэдагаваць- Мікалай Альхоўскі (27.09.1909 — 26.08.1978, Масква) — падпалкоўнік авіяцыі, камандзір авіяэскадрыльлі. Герой Савецкага Саюзу (4 лютага 1944 году).
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Ганна Марыя Клементына Любамірская (06.03.1838, Санкт-Пецярбург — 27.04.1914; па-польску: Anna Maria Klementyna ks. Lubomirska z Lubomierza h. Drużyna) дачка князя Канстантіна Станіслава Любамірскага(18.11.1786 — 25.4.1870, Варшава; па-польску: Konstanty Stanislaw Xawery Lubomirski), унучка князя Францішка Ксаверыя Любамірскага (1747—1819, Дуброўна; па-польску: Franciszek Ksawery Lubomirski). 10 траўня 1870 году шлюб з графам Францішкам Лубенскім (26.02.1834 — 03.08.1891, Варшава; па-польску: Franciszek hr. Łubieński z Łubnej h. Pomian)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Белпошта
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7. (pdf) С. 75
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 3 тамах. / Насевіч В.Л. (гал. рэд.). — Менск: Белкартаграфія, 2009. — Т. 1. — С. 110(Д-3), 222. — 244 с. — 3600 ас. — ISBN 978-985-508-060-3
- ^ Lietuvos Metrika. — Vilnius: Lietuvos istorijos instittutos, 2007. — Т. Knyga Nr. 6 (1494-1506). — С. 273, № 461. — ISBN 978-9986-780-95-3 (6 knyga)
- ^ Mieżów / Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich : энцыкляпэдыя. — Warszawa: Druk «Wieku» Nowy-Świat Nr. 59, 1880. — Т. 1. — С. 338.
- ^ А. С. Дембовецкій. Опыт описанія Могилевской губерніи.. — Могилевъ на Днѣпрѣ: Типографія Губернскаго Правленія, 1884. — Т. 3. — С. 162, 163. — 329 с.
- ^ а б Списокъ населенныхъ местъ Могилевской губерніи / Под ред. Георгій Павлович Пожарова.. — Могилев губ.: Могилев. губ. стат. ком., 1910. — С. 108 №61, 129 № 55,130 № 94. — 250 с.
- ^ а б Списки населенных мест Могилевской губ. по уездам, приходам, еврейским обществам со сведениями об их расположении и народонаселении [Дело] = РГИА. Ф. 1290. Оп.4. Д. 80. — Ленинград: Фонд Центрального статистического комитета МВД., 1857. — С. 384. — 613 с.
- ^ Волости и важнѣйшія селенія европейской Россіи.. — Санкт-Петербургъ: Центральный статистическій комитетъ, 1886. — Т. Выпускъ V. Габерніи Литовской и Бѣлоруской областей.. — С. 168 № 366. — 260 с.
- ^ Гісторыя беларускага мастацтва: у 6 т. / Рэдкал.:А. А. Воінаў і інш.. — Мінск: Навука і тэхніка, 1989. — Т. 3. Канец XVIII — пачатак XX стагоддзя.. — С. 191. — 448 с. — 2480 ас. — ISBN 5-343-00319-2
- ^ Анатоль Кулагін. Палацава-сядзібная і жыльлёвая архітэктура / Рэд. калегія: Аляксандар Лакотка, Тамара Габрусь, Анатоль Кулагін, Алена Пятросава., Армэн Сардараў, Юры Чантурыя // Архітэктура Беларусі. Нарысы эвалюцыі ва ўсходнеславянскім і эўрапейскім кантэксьце. У чатырох тамах. Другая палова XIX - пачатак ХХ ст. : Навуковае выданьне. — Мінск: Беларускі Дом друку, 2007. — Т. 3. Кніга 2. Другая палова XIX — XX ст.. — С. 152, 414, 422, 423. — ISBN 978-985-08-0872-1.
- ^ А. Т. Федорук. Садово-парковое искусство Белоруссии.. — Мінск: Ураджай, 1989. — С. 29, 189 — 191 (плян парку). — 247 с. — ISBN 5-7860-0086-9
- ^ Кулагін А. М. Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX - пачатку XX ст.. — Менск: Ураджай, 2000. — С. 39, 221, 249. — 304 с. — 2000 ас. — ISBN 985-04-0350-0
- ^ Кулагін, А.М. Царква ў гонар Уваскрасення Гасподняга / А.М. Кулагін. // Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыклапедычны даведнік. — Менск: 2007. — С. 259. — ISBN 978-985-11-0389-4..
- ^ А. М. Сементовскій , Архіепіскопъ Полотскій и Витебскій Василій Списокъ церквей, монастырей и духовенства, бывшей греко-унитской Бѣлорусской епархіи, за 1839 годъ. / А. М. Сементовскій // Памятная книжка Витебской губернии на 1867 год. : даведнік. — Санктъ-Петербург: Издана Витебскимъ губернскимъ статистическимъ комитетомъ, 1867. — С. 131.
Літаратура
рэдагаваць- Mieżów / Raman Aftanazy // Dzeieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwa minskie, mścisławskie, połockie, witebskie : энцыкляпэдыя. — Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1991. — В. 2. — Т. 1. — С. 299. — ISBN 83-04-0371-7 całość.
- Антипов, Василий Григорьевич. Парки Белоруссии. — менск: Ураджай, 1975. — С. 125. — 149 с.
- Г. І. Дулеба, С. Г. Багласаў. Межава, цэнтар сельсавету (№№ 287, 288, 289а, 289б, 291, 292) / Рэдкал.: С. В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі : энцыкляпэдыя. — Менск: Беларуская энцыклапедыя, 1985. — Т. Віцебская вобласьць. — С. 110, 111.
- А. Т. Федарук. Межаўскі парк, у вёскі Межава Аршанскага района / Рэдкал.: І. П. Шамякін(гал. рэд.) і інш. // Энцыклапедыя прыроды Беларусі: у 5-і т. : энцыкляпэдыя. — Менск: Беларуская энцыклапедыя, 1984. — Т. 3: Катэнарыя — Недайка. — С. 324.
- Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5. С. 304 — 305.
- Межава, вёска ў Аршанскім районе. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў // Беларусая энцыклапедыя: у 18 т. : энцыкляпэдыя. — Мінск: Беларусая энцыклапедыя, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — С. 322. — ISBN 985-11-0035-8.
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Оршы і Аршанскага р-на. У 2 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БелЭн, 1999. — 384 с.: іл. ISBN 985-11-0156-7. С. 509.
- Архітэктура Беларусі. Нарысы эвалюцыі ва ўсходнеславянскім і еўрапейскім кантэксце. Другая палова XIX - пачатак ХХ ст. / А. І. Лакотка, Т.В. Габрусь, А. М. Кулагін, В. Ф. Марозаў, А. Б. марозава, А. С. Сардараў, Ю. У. Чантурыя, Г. Л. Залеская. — Менск: Беларуская навука, 2007. — Т. 3. Кніга 2.. — С. 422—423. — 549 с. — 1000 ас. — ISBN 978-985-08-0872-1 (т. 3, ISBN кн. 2)
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Межава , Radzima.org
- Межава (рас.), Глёбус Беларусі
- Mieżów // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885. — S. 364
- VETLIVA.BY