Вікіпэдыя

Сьвяты Казімер

(Перанакіравана з «Княжыч Казімір»)

Сьвяты Казімер (3 кастрычніка 1458, Кракаў — 4 сакавіка 1484, Горадня) — дзяржаўны дзяяч Каралеўства Польскага і Вялікага Княства Літоўскага. Сьвяты Рымска-Каталіцкага касьцёла, апякун моладзі.

Сьвяты Казімер
лац. Śviaty Kazimier
Казімер
Сьвяты Казімер
Сьвяты Казімер
Сьвяты
Нарадзіўся 3 кастрычніка 1458
Памёр 4 сакавіка 1484
Кананізаваны 1602
Дзень памяці 4 сакавіка
Патрон моладзі

Сьвяты Казімер ушаноўваецца як заступнік гістарычнай Літвы, сьвяты патрон Вільні[1] і шэрагу рымска-каталіцкіх дыяцэзіяў сучасных Беларусі, Летувы і Польшчы.

Казімер — адзіны сьвяты з такім імём.

Імя

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Казімер

Імя Казімер звычайна тлумачыцца ад славянскіх асноваў з рознымі значэньнямі (адзінага меркаваньня няма)[2][3]. Разам з тым, як і ў выпадку імя Ўладзімер, мовазнаўцы адзначаюць большую імавернасьць германскага паходжаньня другой часткі імя[4]. Гісторык Павал Урбан у сваёй кнізе «Старажытныя ліцьвіны» тлумачыць імя Казімер (як і імя Ўладзімер, Рагвалод ды іншыя) ад агульных індаэўрапейскіх каранёў як «Магутны капейнік» або «Слаўны кап’ём» і сьцьвярджае яго адпаведнасьць літоўскаму імю Кезгайла[5].

Біяграфія

рэдагаваць

Другі сын караля і вялікага князя Казімера Ягайлавіча і ягонай жонкі Альжбеты Аўстрыйскай. Атрымаў добрую гуманітарную адукацыю. Сярод ягоных настаўнікаў былі гісторык і пісьменьнік Ян Длугаш, выкладнік тэалёгіі ў Ягелонскім унівэрсытэце Я. Канта, італьянскі пісьменьнік і гуманіст Ф. Калімах[1]. Добра авалолаў лацінскай і нямецкай мовамі.

Выхоўваўся як будучы кароль вугорскі (ягоная маці была адзінай законнай спадчыньніцай чэскага і вугорскага стальцаў)[6]. У 1471 годзе на запросіны адной зь мясьцовых партыяў рушыў з 12-тысячным войскам у Вугоршчыну, аднак адступіў перад пагрозай вайны з партыяй караля Мацея Корвіна і вярнуўся дадому.

Па заняцьці чэскага стальца старэйшым братам Уладзіславам (1471 год) стаў спадкаемцам польскага і вялікалітоўскага пасаду. З гэтага часу часта наведваў Вільню.

 
Фрэска ў Віленскай катэдры «Цуд пры труне Сьвятога Казімера». Мастак М. Палёні, 1692 г.

Браў удзел у перамовах з вэнэцыянскім амбасадарам А. Кантарыні (1474 год), у часе якіх абмяркоўвалася стварэньне антытурэцкай лігі. Таксама браў удзел у перамовах з крыжакамі ў Мальбарку (1476 год).

У 1475—1476 гадох (разам з бацькам) і 1479—1481 гадох знаходзіўся ў Вялікім Княстве Літоўскім. Па выкрыцьці змовы (1481 год) і ад’езьдзе Казімера Ягайлавіча ў Вялікае Княства, стаў каралеўскім намесьнікам у Кароне. Таго ж году праз зарок цнатлівасьці адмовіўся ад шлюбу з дачкой імпэратара Фрыдрыха III.

Увесну 1483 году бацька выклікаў Казімера ў Вільню, дзе той пачаў выконваць функцыі падканцлера кароннага. У Вільні вызначыўся клопатамі пра патрэбы месьцічаў і апекай над касьцёламі. У канцы таго ж 1483 году захварэў на сухоты і на шляху ў Люблін памёр у Горадні[6]. Спачыў ў капліцы Маці Божай Віленскага катэдральнага касьцёла.

Кананізацыя

рэдагаваць

Пра набожнасьць Казімера пісалі ўсе ягоныя біёграфы, ад Захарыя Фэрэры і Пятра Скаргі да аўтараў XIX стагодзьдзя[7]:

  На самым ранку, як толькі адчыняліся дзьверы сьвятыні, сьвяты каралевіч ужо кленчыў перад алтаром, з узьнесенай душой, у постаці натхнёнай і разам з тым пакорнай і пакутніцкай, і заставаўся ў касьцёле, пакуль яго не зачынялі. Тут ён забываўся пра ўсе патрэбы цела: не адчуваў голаду, холаду, стомленасьці; быў нібы ў сьвятой зачараванасьці, імгненным, але бесьсмяротным разрыве зь целам… Сярод цёмнай ночы зрываўся з ложка, тайком выходзіў з пакою, адзін, босы прыбягаў да замкавай сьвятыні, і, найчасьцей знайшоўшы яе замкнёнай, клаўся ніц перад яе парогам, акрапляў яго сьлязьмі і ў сьвятым узьнясеньні малітвы заставаўся да сьвітанку...».  
 
Сьвяты Казімер. Мастак К. Дольчы, XVII ст.

Упершыню пра сьвятасьць Казімера і цуды, што адбываліся пры ягонай пахавальні, сьведчыў пасол вялікага князя Аляксандра пробашч віленскай катэдры Эразм Цёлка ў сваёй прамове перад папам Аляксандрам VI (1501 год).

У 1516 годзе з ініцыятывы біскупа віленскага Войцеха Радзівіла, капітулы і мясцовых бэрнардынаў пачаўся працэс бэатыфікацыі Казімера, які аднак прыпыніўся празь сьмерць папы Льва X (1521 год), а матэрыялы, дасланыя зь Вялікага Княства Літоўскага, загінулі ў 1527 годзе ў часе нападу на Рым нямецкага войска.

Кананізацыю Казімера і літургію на ягонае сьвята ў 1602 годзе зацьвердзіў папа Клімэнт VIII. У 1636 годзе парэшткі сьвятога перанесьлі ў новую капліцу катэдральнага касьцёла.

Ушанаваньне

рэдагаваць

Сынод Віленскай дыяцэзіі ў 1613 годзе пастанавіў лічыць патронамі Літвы сьвятых Юрыя, Мікалая і Казімера, у 1636 годзе гэта вызнаў папа Урбан VIII. У XVII ст. культ Сьвятога Казімера пашырыўся па ўсёй Рэчы Паспалітай, у тым ліку сярод уніятаў. 3 XVIII ст. вялікую папулярнасьць набыў віленскі фэст у яго гонар (4 сакавіка), які суправаджаўся кірмашом («казюкі»).

Атрыбуты Сьвятога Казімера: мітра; надпіс пры руцэ: «Omni die» (першыя словы гімну пра Сьвятога Казімера «Omni die Marie» — «кожнага дня маліся Марыі»[8].

11 чэрвеня 1948 году папа Піюс XII абвясьціў сьвятога Казімера нябесным заступнікам моладзі. Апроч таго, у Летуве ён лічыцца заступнікам рамесьнікаў, а ў Ружанах — заступнікам мястэчка[9].

У Беларусі шэраг каталіцкіх касьцёлаў носяць тытул Сьвятога Казімера: у Жлобіне, Лагойску, Лепелі, Ліпнішках, Маладэчне і Расьне. Апроч таго, касьцёлы Сьвятога Казімера існавалі ў Берасьці, Бешанковічах, Камені, Магілёве ды іншых. 4 сакавіка на «Казюкі» (дзень сьвятога Казімера) прынята пекчы абаранкі (смаргонскія) і пернікі ў выглядзе сэрца[10].

Генэалёгія

рэдагаваць
Радавод княжыча Казімера
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. Ягайла
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. Казімер Ягайлавіч
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. Соф’я Гальшанская
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Княжыч Казімер
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. Альбрэхт Габсбург
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. Альжбета Аўстрыйская
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. Лізавета Люксэмбурская
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Галерэя

рэдагаваць

Малярства

рэдагаваць
  • Сьвяты Казімер у малярстве
  •  
    Д. Шульц, каля 1670 г.
  •  
    Невядомы мастак, XVII ст.
  •  
    Невядомы мастак, XVII ст.
  •  
    Невядомы мастак, XVII ст.
  •  
    Г. Каленіюс, да 1723 г.
  •  
    С. Чаховіч, каля 1741 г.
  •  
    Невядомы мастак, XVIII ст.
  •  
    P. Novelli, 1836 г.
  •  
    Невядомы мастак, XIX ст.
  •  
    А. Шэмеш, XIX ст.
  •  
    Я. Хруцкі, 1849 г.
  •  
    Невядомы мастак, 2-я пал. XIX ст.

Графіка

рэдагаваць
  • Графічныя выявы
  •  
    Ф. Балцэвіч, 1749 г.
  •  
    А. Аляшчынскі, 1849 г.
  •  
    А. Дытрых, 1857 г.
  •  
    Невядомы мастак, XIX ст.

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ а б Карнілава Л. Казімір // ЭГБ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 9.
  2. ^ Усціновіч А. Слоўнік асабовых уласных імён. — Менск, 2011. С. 105.
  3. ^ Grzenia J. Słownik imion. — Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004. S. 187.
  4. ^ Литвина А. Ф., Успенский Ф. Б. Выбор имени у русских князей в X—XVI вв. Династическая история сквозь призму антропонимики. — М., 2006. С. 60—61.
  5. ^ Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: 2001. С. 159—160.
  6. ^ а б Пазднякоў В. Казімір // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 13.
  7. ^ Ярашэвіч А. Святы Казімір у гісторыі і мастацтве // Наша Вера. № 1 (19), 2002.
  8. ^ Святы Казімір у Паазер’і: 400 гадоў каталіцызма ў Лепельскім краі. — Лепель: Выдавецкая ініцыятыва LEPLE, 2004. С. 7.
  9. ^ Марына Вакульская. (14 траўня 2014) На дабрачынны рахунак для рэстаўрацыі капліцы сьвятога Казімера ў Ружанах паступіла ўсяго каля 3 мільёнаў рублёў. Раённыя будні. Праверана 25 траўня 2014 г.
  10. ^ Ніна Шчарбачэвіч. «Рэстаратары нарэшце сталі да мяне прыслухоўвацца» // Ігуменскі тракт. — 5 лістапада 2013. — № 37 (52).

Літаратура

рэдагаваць
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Сьвяты_Казімер&oldid=2534130»