Дукора

Дуко́ра — вёска ў Беларусі, на рацэ Сьвіслачы. Цэнтар сельсавету Пухавіцкага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 1304 чалавекі. Знаходзіцца за 25 км на паўночны захад ад Мар’інай Горкі, на скрыжаваньні аўтамабільных дарог Менск — Бабруйск і Рудзенск — Сьмілавічы.

Дукора лац. Dukora
Брама сядзібы Ашторпаў
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Менская
Раён:	Пухавіцкі
Сельсавет:	Дукорскі
Вышыня:	174 м н. у. м.
Насельніцтва:	1304 чал. (2010)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1713
Паштовы індэкс:	222840
Нумарны знак:	5
Геаграфічныя каардынаты:	53°40′21.0″ пн. ш. 27°57′31.0″ у. д.
Дукора на мапе Беларусі ± Дукора Дукора
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Дукора — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. Да нашага часу тут захаваліся збудаваныя ў стылі клясыцызму сядзіба Ашторпаў і царква Сьвятога Ільлі, помнікі архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся клясыцыстычны палац Ашторпаў, помнік архітэктуры XVIII ст., зруйнаваны савецкімі партызанамі.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Дукоры

Вялікае Княства Літоўскае

Сядзіба Ашторпаў. Н. Орда, 1876 г.

У XVI стагодзьдзі Дукора знаходзілася ў складзе маёнтку Бакштаў і належала Кезгайлам, з 1554 году — у валоданьні іхных нашчадкаў паводле жаночай лініі: Завішаў і Шэметаў. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў паселішча ўвайшло ў склад Менскага павету Менскага ваяводзтва. Першы пісьмовы ўпамін пра Дукору як уласнасьць непаўналетніх дзяцей Я. Завішы, маці якіх другім шлюбам выйшла за князя А. Вішнявецкага, датуецца 1582 годам. Тады ж упамінаецца тутэйшы сельскі старац Еська Юр’евіч. Пад 1592 і 1595 гадамі ў якасьці ўладальнікаў паселішча значацца Ян і Вацлаў Шэметы, старца — С. Мазоўка.

З 1606 году Дукора знаходзілася ў супольным валоданьні ўдоваў А. Завішы і В. Шэмета, старац — Ц. Мазоўчыч. У 1615 годзе сяло аддалі ў заклад К. Слушку, у гэты час тут былі 84 двары сялянаў-кунічнікаў. Пазьней уласьнікамі маёнтку сталі Агінскія. Апошнім уладальнікам Дукоры і ўсяго Бакштанскага графства з роду Агінскіх быў гетман Міхал Казімер.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Партрэт Лявона Ашторпа

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Дукора апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Ігуменскага павету Менскай губэрні. З канца 1790-х гадоў маётак перайшоў да Францішка Ашторпа — сына аселага на Літве швэдзкага жаўнера арміі Карла ХІІ. У 1800 годзе Дукора складалася зь сядзібы, невялікага мястэчка, сяла; мела Ўзьвіжанскую царкву, юдэйскую школу, будаваўся мураваны касьцёл; штогод праводзіліся 4 кірмашы. У 1-й палове XIX ст. Ашторпы (сыны Францішка Лявона, 1786—1851) збудавалі мураваны палац, у гэты ж час працавалі цырк з замежнымі акторамі, аркестар, бібліятэка.

Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня ў 1864 годзе расейскія ўлады гвалтоўна перарабілі касьцёл пад царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). У 1874 годзе маёнтак перайшоў да галяндца Канстантына Гартынга (памёр у 1891 годзе), радзіна якога ўсталявалася на Меншчыне ў пачатку XIX ст. У 1876 годзе ў Дукоры існаваў вадзяны млын і 3 карчмы. У 1881 годзе мястэчка зьлілося зь сялом; у гэты час тут было 2 царквы, шпіталь.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Дукору занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Дукора абвяшчалася часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары мястэчка і воласьці накіроўвалі ў Народны Сакратарыят БНР скаргі на дзеяньні нямецкіх войскаў. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі Дукора ўвайшла ў склад Беларускай ССР. У жніўні 1919 — ліпені 1920 году Дукора знаходзілася пад польскай уладай і было цэнтрам гміны.

20 жніўня 1924 году Дукора стала цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі.

На 1970 год у Дукоры было 797 двароў, на 1993 год — 652, на 1997 год — 596. У 2000-я гады паселішча атрымала афіцыйны статус «аграгарадку».

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Брама сядзібы Ашторпаў, 1914 г.
• 
  Палац Ашторпаў, 1914 г.
• 
  Бакавы фасад палаца, 1914 г.
• 
  Школа ў палацы, 1932 г.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1861 год — 225 чал. у мястэчку Дукоры і 133 чал. у сяле Дукоры; 1881 год — 842 чал.
• XX стагодзьдзе: 1901 год — 102 чал. у маёнтку Дукоры і 1444 чал. у мястэчку Дукоры; 1970 год — 2258 чал.; 1993 год — 1588 чал.; 1997 год — 1429 чал.; 1999 год — 1331 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 1304 чал.

Інфраструктура

У Дукоры працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Могілкі юдэйскія
• Палацава-паркавы комплекс Ашторпаў і Гартынгаў (XVIII ст.)
• Царква Сьвятога Ільлі (XIX ст., Сьвяты Пасад, цяпер у валоданьні Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату)

Страчаная спадчына

• Палац Ашторпаў (XVIII ст.)
• Сынагога (XIX ст.)
• Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа (XVIII ст.)

Галерэя

• Краявіды Дукоры
• 
  Брама і стайня сядзібы Ашторпаў
• 
  Стайня
• 
  Царква
• 
  У цэнтры вёскі

Асобы

• Васіль Гарбацэвіч (1893—1985) — драматург, мэмуарыст, пэдагог
• Шмуэль Нігер (1883—1955) — літаратурны крытык і публіцыст
• Аляксандар Чарвякоў (1892—1937) — дзяржаўны дзяяч БССР, публіцыст

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — 576 с. — ISBN 985-11-0106-0
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3: Гімназіі — Кадэнцыя. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom II: Derenek — Gżack. — Warszawa, 1881.

Вонкавыя спасылкі

• Дукора, Radzima.org
• «Край|BY»: На радзіму беларускага цырка — у Дукору!