Найсьвяцейшы ўрадавы сынод

Найсьвяцейшы ўрадавы сынод^[1]^[a] (рас. Святейший правительствующий синод, Святейший Всероссийский Правительствующий Синод^[2]) — найвышэйшы орган кіраваньня ў Расейскай праваслаўнай царкве ў 1721—1917 гадох, усталяваны замест скасаванага Маскоўскага патрыярха дзеля беспасярэдняга кіраваньня царквой маскоўскімі гаспадарамі (расейскімі імпэратарамі)^[3]. Разам з урадавым сэнатам належаў да сыстэмы найвышэйшых органаў дзяржаўнага кіраваньня Расейскай імпэрыі^[4]. На практыцы ўрадавым сынодам з волі маскоўскага гаспадара кіравалі сьвецкія обэр-пракуроры^[5].

Гісторыя

Сябры ўрадавага сыноду з обэр-пракурорам, 1911 г.

Па сьмерці патрыярха Андрыяна маскоўскі гаспадар Пётар I прызначыў месцаахоўнікам патрыяршага стальца Стэфана (Яворскага). З кампэтэнцыі апошняга Пётар I вылучыў кадравыя і адміністрацыйныя пытаньні. У 1718 годзе маскоўскі гаспадар даручыў распрацаваць статут новага калегіяльнага органу кіраваньня Маскоўскай царквы. У 1721 годзе Пётар I заснаваў Духоўную калегію, якая неўзабаве атрымала афіцыйную назву «Найсьвяцейшы ўрадавы сынод». За Кацярынай II замест «урадавага» ў назьве ўжывалася слова «духоўны».

Дакумэнт Слуцкай духоўнай вучэльні Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі, у якім загадваецца прымушаць вучняў-беларусаў як у час заняткаў, так і па-за заняткамі размаўляць выняткова на расейскай мове, а за беларускую мову — штрафаваць

Да 1901 году сябры ўрадавага сыноду прыносілі наступную прысягу: рас. Исповѣдую же с клятвою крайняго Судію Духовныя сея Коллегіи быти Самаго Всероссійскаго Монарха Государя нашего всемилостивѣйшаго.

У 1917 годзе аднавіўся Маскоўскі патрыярхат, новым патрыярхам абралі Ціхана. Фактычна ўрадавы сынод спыніў сваё існаваньне.

Структура і дзейнасьць

Урадавы сынод складаўся з найвышэйшых герархаў Расейскай праваслаўнай царквы, на чале яго стаяў сьвецкі чыноўнік — обэр-пракурор, якога прызначанаў расейскі імпэратар^[6]. Праз обэр-пракурора падтрымліваліся ўсе зьвязкі ўрадавага сыноду зь дзяржаўнымі органамі^[7]. У XVIII—XIX стагодзьдзях обэр-пракурорамі даволі часта прызначалі вайскоўцаў^[2].

Урадавы сынод выдаваў пастановы датычна веры і царквы, якія былі абавязковымі як для духоўных асобаў, так і для вернікаў.

Значэньне

Заснаваньне ўрадавага сыноду выявілася падпарадкаваньнем Расейскай праваслаўнай царквы сьвецкай уладзе і азначала абмежаваньне сфэры яе дзейнасьці^[5]. Ператварэньне РПЦ у частку дзяржаўнага апарату прывяло да пашырэньня ерасяў, фармаваньня разнастайных сэктаў, страты даверу да царквы з боку часткі вернікаў^[5].

Заўвагі

^ Іншая назва — Сьвяцейшы ўсерасейскі кіроўны сынод

Крыніцы

^ Лыч Л. Што такое вуніяцтва? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 38.
^ ^а ^б Горчаков М. Синод правительствующий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.
^ Шэйкін Г. Сінод // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 301—302.
^ Рубльова Н. С. Синод // Енциклопедія історії України: Т. 9. Прил — С / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. — К.: В-во «Наукова думка», 2012. С. 565.
^ ^а ^б ^в Мицик Ю. Московський Патріархат // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. С. 87.
^ Бажэнаў Ю. Руская праваслаўная царква // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 141.
^ Шэйкін Г. Сінод // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 302.

Літаратура

100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. І. Саверчанка, З. Санько. — Менск: Рэдакцыя газеты «Звязда», 1993. — 80 с.
Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8

[2] Іншая назва — Сьвяцейшы ўсерасейскі кіроўны сынод

[1] Лыч Л. Што такое вуніяцтва? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 38.

[esbe-3] а ^б Горчаков М. Синод правительствующий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб, 1890—1907.

[4] Шэйкін Г. Сінод // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 301—302.

[5] Рубльова Н. С. Синод // Енциклопедія історії України: Т. 9. Прил — С / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. — К.: В-во «Наукова думка», 2012. С. 565.

[Mycyk-6] а ^б ^в Мицик Ю. Московський Патріархат // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: Наук. думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. С. 87.

[7] Бажэнаў Ю. Руская праваслаўная царква // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 141.

[8] Шэйкін Г. Сінод // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 302.

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]