Ваўкавыскі раён

	Ваўкавыскі раён
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Беларусь
Статус	раён Беларусі
Уваходзіць у	Гарадзенская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Ваўкавыск
Дата ўтварэньня	15 студзеня 1940
Кіраўнік	Міхаіл Сіцько[d]
Насельніцтва (2018)	69 720
Шчыльнасьць	58,4 чал./км²
Плошча	1192,85 км²
Вышыня па-над узр. м.; · сярэдняя вышыня	; 149 м
Месцазнаходжаньне Ваўкавыскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Часавы пас	UTC +3
Тэлефонны код	+375-15-12
Паштовыя індэксы	231 9хх, 231 8хх
	Афіцыйны сайт
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Ваўкавы́скі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка на паўднёвым захадзе Гарадзенскай вобласьці Беларусі. Плошча раёну складае 1,2 тыс. км². Насельніцтва на 2018 год — 69 720 чалавек^[2]. Адміністрацыйны цэнтар — места Ваўкавыск.

Ваўкавыскі раён мяжуе зь Бераставіцкім, Зэльвенскім, Мастоўскім, Сьвіслацкім раёнамі Гарадзенскай вобласьці і Пружанскім раёнам Берасьцейскай вобласьці.

Гісторыя

15 студзеня 1940: утвораны Ваўкавыскі раён.
1 студзеня 1998: места Ваўкавыск і Ваўкавыскі раён аб’яднаныя ў адну адміністрацыйную адзінку раённага падпарадкаваньня.^[5]
13 студзеня 2010 году ўзнагароджаны Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь^[6].

Прырода

Рэльеф

Раён разьмешчаны на Ваўкавыскім узвышшы. Пераважаюць вышыні 140—200 м, максымальная — 234 м (усходней места Ваўкавыск).

Карысныя выкапні

Найбольш распаўсюджанымі карыснымі выкапнямі зьяўляюцца крэйда, пяскова-жвіровы матэрыял, гліна, прызначаная для глыбокай керамікі, будаўнічыя пяскі.

Клімат

Клімат умерана кантынэнтальны. Сярэдняя тэмпэратура студзеня −5 °С, ліпеня 17,9 °С. Сярэднярочная колькасьць ападкаў складае 632 мм Вэгетацыйны пэрыяд працягваецца з 10 красавіка па 29 кастрычніка і складае 194 дзён. У сярэднім у року налічаецца 95 дзён са сьнегавым полагам. Сярэдні паказьнік глыбіні прамярзаньня глебы — да 71 см. Пераважны кірунак ветру ў Ваўкавыскім раёне — заходні і паўднёва-ўсходні.

Гідраграфія

Галоўная рака Рось (басэйн Нёману) з прытокамі Ваўпянка, Нятупа, Харужаўка, Каласоўшчына.

Расьліннасьць

Пад лясамі (пераважна хваёвымі) 23% тэрыторыі раёну. Біялягічны заказьнік дзяржаўнага значэньня Замкавы лес.

Насельніцтва

XXI стагодзьдзе: 2009 год — 75 329 чал.^[7] (перапіс); 2016 год — 70 737 чал.^[8]; 2017 год — 70 371 чал.^[9]; 2018 год — 69 720 чал.^[2]

Колькасьць насельніцтва раёну складае 80,8 тысячаў чалавек, зь іх у сельскай мясцовасьці жыве 20,5 тысячаў чалавек. Найвялікшыя паселішчы паводле колькасьці жыхароў:

места Ваўкавыск — 46,4 тыс. чал.;
мястэчка Рось — 6,1 тыс. чал.;
мястэчка Краснасельскі — 7,2 тыс. чал.^[10]

У раёне жывуць людзі 56 нацыянальнасьцяў і народнасьцяў. Нацыянальны склад насельніцтва паводле перапісу 1999 року:

беларусы — 58,4%;
палякі — 28,2%;
расейцы — 10,6%;
украінцы, летувісы, габрэі, татары і іншыя — 2,8%.

У раёне дзейнічаюць 11 рымска-каталіцкіх, 12 праваслаўных супольнасьцяў, 1 супольнасьць Хрысьціянаў Веры Эвангельскай, 3 супольнасьці Эвангельскіх Хрысьціянаў-баптыстаў, 1 супольнасьць Адвэнтыстаў Сёмага Дня, 1 супольнасьць Сьведак Еговы.^[11]

Інфраструктура

У раёне працуюць 4 спартовыя школы і 180 спартовых збудаваньняў, траса для правядзеньня эўрапейскіх чэмпіянатаў па мотаспорту.

У сыстэме адукацыі дзейнічаюць 27 дашкольных установаў, 30 агульнаадукацыйных школаў, гімназія, прафтэхвучэльня, пэдагагічны каледж. Сетку культурна-асьветных установаў складаюць дзіцячая школа мастацтваў, 5 дзіцячых музычных школаў з 6 філіямі, раённы мэетадычны цэнтар народнай творчасьці, 34 бібліятэкі, ваенна-гістарычны музэй імя П. І. Баграціёна.

Гаспадарчая дзейнасьць

Агульная плошча сельгасугодзьдзяў складае 73,3 тыс. га, зь іх асушаныя 7 тыс. га. Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі: мяса-малочная жывёлагадоўля, вырошчваюць збожжавыя, кармавыя культуры, бульбу, цукровыя буракі.

Прадпрыемствы: будаўнічых матэрыялаў (цэмэнт, шыфэр, вапна, азбэста-цэмэнавыя трубы, сылікатная цагліна), дрэваапрацоўчай (драўніна і піламатэрыялы), камбікармавой, харчовай прамысловасьці.

Ваўкавыск — вузел чыгунак на Баранавічы, Масты, Шчучын, Слонім, Ружаны, Пагранічны; аўтадарогі Горадня — Ваўкавыск і Баранавічы — Пагранічны.

Інфармацыя для турыстаў

Археалягічныя помнікі

Каменныя могільнікі яцьвягаў (больш за 10 у межах раёну).
Краснасельскі археалягічны комплекс. Улучае шахты па здабычы крэменю, майстэрні па яго апрацоўцы і разьмешчаныя побач стаянкі эпохі каменнага і бронзавага вякоў каля мястэчка Краснасельскі і суседніх зь ім вёсак. Захаваліся больш за 80 амаль непашкоджаных выпрацовак. На гэтай тэрыторыі знаходзяцца таксама могільнік 3-га тысячагодзьдзя да н. э., селішчы жалезнага веку і сярэдневякоўя. З 1969 року абвешчаны дзяржаўным запаведнікам.

Помнікі прыроды

батанічныя: парк у в. Краскі; 500-рочны дуб у Ваўкавыскім лесьнікоўстве; фрагмэнты паркаў у вёсках Шніпава, Мачульна, Вярэйкі (пачатак ХІХ ст.), Цеалін (ХІХ ст.), Субачы (канец ХІХ ст.).
геалягічныя: агаленьне верхнямелавых пародаў Рось.

Гісторыка-архітэктурныя каштоўнасьці

Гістарычная забудова ў месьце Ваўкавыску (XIX — пач. ХХ стст.)
Капліца ў месьце Ваўкавыску.
Касьцёл Сьв. Вацлава ў месьце Ваўкавыску (1846—1848).
Сядзіба ў месьце Ваўкавыску (XIX ст.).
Капліца ў в. Воўпа (пач. ХХ ст.).
Касьцёл Сьв. Яна Хрысьцiцеля ў в. Воўпа (1773).
Царква Сьвв. апп. Пятра й Паўла ў в. Воўпа (1859).
Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў в. Вярэйкі (1848).
Могілкавая капліца ў в. Вярэйкі (XIX ст.).
Касьцёл Сьв. Міхала Арханёла ў в. Гнезна (1524—1527).
Сядзібна-паркавы комплекс Тарасовічаў у в. Гнезна (пач. ХІХ ст.).
Царква ў в. Дзевяткоўцы (1-ая палова. ХІХ ст.).
Царква Сьв. Мікалая ў в. Дзятлавічы (1870—1898).
Былая вуніяцкая, цяпер праваслаўная царква Сьв. Міхала Арханёла ў в. Ізабеліне (XVIII ст.).
Касьцёл Сьвв. Апп. Пятра й Паўла ў в. Ізабеліне (1778).
Сынагога ў в. Ізабеліне (XVIII ст.).
Сядзіба Сегліцаў у в. Краскі (XIX—XX стст.)
Капліца ў в. Кузьмічы (ХІХ ст.).
Царква ў в. Лічыцы (канец ХІХ ст.).
Замчышча ў в. Мсьцібаве (XII—XVIII стст.).
Касьцёл Сьв. Яна Хрысьцiцеля ў в. Мсьцібаве (1910—1922).
Былы касьцёл, цяпер царква Сьв. Тройцы ў в. Падароск (XVIII ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Чачотаў у в. Падароск (XIX ст.).
Касьцёл у в. Плябанаўцы (канец ХІХ ст.).
Гаспадарчы двор Патоцкіх у мястэчку Рось (XIX ст.).
Касьцёл Найсьв. Тройцы ў мястэчку Рось (1801).
Сынагога ў мястэчку Рось (ХІХ ст.).
Царква Сьв. Тройцы ў мястэчку Рось (1909).
Касьцёл Найсьв. Панны Марыі ў в. Рэпля (пач. ХХ ст.).
Царква ў в. Сядзельнікі (канец ХІХ ст.).
Сядзібна-паркавы комплекс Грабоўскіх у в. Цеалін (XIX ст.).
Касьцёл Найсьв. Тройцы ў в. Шылавічы (1907—1914).

Страчаная спадчына

Сынагога Вялікая ў месьце Ваўкавыск (XIX ст.)
Царква Сьвв. апп. Пятра й Паўла ў месьце Ваўкавыск (XIX ст.)
Сынагога ў в. Воўпа (XVII—XVIII стст.)
Касьцёл у в. Ізабеліне (XVIII ст.)
Кляштар дамініканаў у в. Канюхі (1735)
Сядзіба Броніцаў у в. Канюхі (XVIII ст.)
Сядзіба Ельскіх у в. Косіне (пач. ХІХ ст.)
Сядзіба Булгарынаў у в. Малая Лапеніца (XVIII ст.)
Сядзібна-паркавы комплекс Алендзкіх у в. Мачульне (XVIII ст.)
Касьцёл у в. Мсьцібаве (XVIII ст.)
Царква Сьв. Георгія ў в. Мсьцібаве (1875)
Сядзібна-паркавы комплекс Патоцкіх у мястэчку Рось (XVIII ст.)
Касьцёл у в. Рэпля (XVIII ст.)
Сядзібна-паркавы комплекс Уладычанскіх ува ўр. Скарбец (XIX ст.)
Сядзібна-паркавы комплекс Ельскіх у в. Хацькоўцы (XVIII ст.)

Асобы

Ларыса Геніюш (1910, Жлобаўцы —1983) — беларуская паэтка, пісьменьніца, дзяячка нацыянальнага руху
Станіслаў Жукоўскі — мастак, сябра таварыства перасоўных выставаў (з 1903 року), Саюзу расейскіх мастакоў (з 1907 року)
Антон Каменскі (1860—1933) — ілюстратар і графік
Яраслаў Клімуць (1940, в. Вострава — 2022) — беларускі літаратуразнаўца

Крыніцы

Літаратура

Волковысский район // Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с ISBN 978-985-11-0384-9

Вонкавыя спасылкі

[_36c59277e1483bf7-1] ttp://volkovysk.grodno-region.by/ru/biografija-ru/

[belstat2018-2] а ^б ^в Численность населения на 1 января 2018 г. и среднегодовая численность населения за 2017 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[3] Государственный земельный кадастр Республики Беларусь (рас.) (паводле стану на 1 студзеня 2012)

[_7ecee604704be9f5-4] GeoNames (анг.) — 2005.

[5] Указ Президента Республики Беларусь от 1 декабря 1998 г. №563 «Об объединении районов и городов областного подчинения, имеющих общий административный центр, в одну административно-территориальную единицу»(недаступная спасылка)

[6] ПАСТАНОВА ПРЭЗІДЫУМА САВЕТА РЭСПУБЛІКІ НАЦЫЯНАЛЬНАГА СХОДУ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ 13 студзеня 2010 г. № 282-ПСР4 Аб узнагароджанні Ваўкавыскага раёна Гродзенскай вобласці Ганаровай граматай Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь(недаступная спасылка)

[belstat-7] Перепись населения — 2009. Гродненская область (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2016-8] Численность населения на 1 января 2016 г. и среднегодовая численность населения за 2015 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[belstat2017-9] Численность населения на 1 января 2017 г. и среднегодовая численность населения за 2016 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа (рас.) Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь

[10] Характеристика района // Волковысский райисполком

[11] Религия // Волковысский райисполком

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]