Базыліка Сьвятога Пятра

Каталіцкі сабор
Сабор Сьвятога Пятра Basilica di San Pietro

Краіна	Ватыкан
Плошча Сьвятога Пятра	Ватыкан^[1]
Адрас	плошча сьвятога Пятра
Каардынаты	41°54′8″ пн. ш. 12°27′12″ у. д. / 41.90222° пн. ш. 12.45333° у. д. / 41.90222; 12.45333Каардынаты: 41°54′8″ пн. ш. 12°27′12″ у. д. / 41.90222° пн. ш. 12.45333° у. д. / 41.90222; 12.45333
Канфэсія	Каталіцтва
Эпархія	Рымская дыяцэзія
Тып будынка	Катэдральны сабор
Архітэктурны стыль	Барока
Аўтар праекту	Данатэ Брамантэ, Антоніё Сангальлё Малодшы, Мікелянджэлё, Джакама да Ваньёля, Джакама дэльля Порта, Карлё Мадэрна, Джаваньні Лярэнца Бэрніні
Заснавальнік	Юліюс II
Дата заснаваньня	18 красавіка 1506
Будаўніцтва	18 красавіка 1506—18 лістапада 1626
Статус	Сусьветная спадчына ЮНЭСКО
Сайт	Афіцыйны сайт
Сабор Сьвятога Пятра на мапе Ватыкану Сабор Сьвятога Пятра
Сабор Сьвятога Пятра на Вікісховішчы

Сабо́р Сьвято́га Пятра́ (па-італьянску: Basilica di San Pietro) — каталіцкі сабор, які зьяўляецца найбуйнешым збудаваньнем Ватыкана й да апошняя часу лічыўся адным з найбольшых хрысьціянскіх храмаў у сьвеце. Сабор, таксама, — адзін з чатырох патрыяршых базылікаў Рыма й цырыманіяльны цэнтар каталіцкай царквы. Агульная вышыня сабору складае 136 мэтраў. Паводле каталіцкай традыцыі, базыліка ёсьць месца пахаваньня сьвятога Пятра, галоўнага сярод апосталаў Ісуса, а таксама першага біскупа Рыма. Магіла Сьвятога Пятра, як лічыцца, знаходзіцца непасрэдна пад высокім алтаром базылікі. З гэтае прычыны многія папы былі пахаваныя ў гэтым месцы з раньняга хрысьціянскага пэрыяду. Царква стаяла на гэтым месцы яшчэ з часоў рымскага імпэратару Канстантына Вялікага, то бок старая базыліка датуецца IV стагодзьдзем. Будаўніцтва цяперашняй базылікі пачалося 18 красавіка 1506 году й было завершанае 18 лістапада 1626 году^[2].

ГісторыяРэдагаваць

Купал базылікі

Калісьці на тым месцы, дзе цяпер стаіць сабор сьвятога Пятра, разьмяшчаліся сады цырка Нэрону, дарэчы, ад яго застаўся абэліск з Геліёпалю, які да гэтага дня стаіць на плошчы ля сабору. Першая базыліка была пабудавана ў 324 годзе, падчас панаваньня першага хрысьціянскага імпэратара Канстантына. Алтар сабору быў разьмешчаны над магілай, у якой як лічыцца пахаваны сьвяты Пётра, які прыняў у 66 годзе пакутніцкую сьмерць у цырку Нэрону. У другім саборы ў 800 годзе папа Леў III каранаваў Карла Вялікага Імпэратарам Захаду. У XV стагодзьдзі базыліка, якая існавала ўжо адзінаццаць стагодзьдзяў, пагражала абрынуцца, і пры Мікалаю V яе пачалі пашыраць і перабудоўваць. Кардынальна вырашыў гэтае пытаньне папа Юліюс II, які загадаў пабудаваць на месцы старажытнай базылікі велізарны новы сабор, які павінен быў зацямніць сабой як паганскія храмы, так і існыя хрысьціянскія цэрквы, спрыяючы тым самым ўмацаваньню папскай дзяржавы й распаўсюджваньню ўплыву каталіцтва.

Плошча сьвятога Пятра

Амаль усе буйныя архітэктары Італіі па чарзе ўдзельнічалі ў праектаваньні й будаўніцтве сабора сьвятога Пятра. У 1506 годзе быў зацьверджаны праект архітэктара Даната Брамантэ, у адпаведнасьці зь якім пачалі ўзводзіць цэнтрычныя збудаваньні ў форме грэцкага крыжа, з роўнымі бакамі. Пасьля сьмерці Брамантэ будаўніцтва ўзначаліў Рафаэль, які вярнуўся да традыцыйнай формы лацінскага крыжа, з падоўжаным чацьвёртым бокам, затым Бальдасарэ Пэруццы, які спыніўся на цэнтрычным будынку, і Антоніё ды Сангальлё, выбраўшы базылікальную форму. Нарэшце, у 1546 годзе кіраўніцтва будаваньня было даручана Мікелянджэлё. Ён вярнуўся да ідэі цэнтральнакупальнага будынку, але ягоны праект прадугледжваў стварэньне шматкалённых уваходных портыкаў з усходняга боку. Усе апорныя канструкцыі Мікелянджэлё зрабіў больш масіўнымі й вылучыў галоўную прастору. Ён узьвёў барабан цэнтральнага купалу, але сам купал дабудоўвалі ўжо пасьля ягонай сьмерці ў 1564 годзе. Джакама дэльля Порта надаў яму больш выцягнутыя абрысы. З чатырох малых купалаў, прадугледжаных праектам Мікелянджэлё, архітэктар Джакама да Віньёля узьвёў толькі дзьве. У найбольшай ступені архітэктурныя формы менавіта ў тым выглядзе, як яны былі задуманы Мікелянджэлё, захаваліся з алтарнага заходняга боку.

На пачатку XVII стагодзьдзя па ўказаньні Паўла V архітэктар Карлё Мадэрна надтачыў ўсходнюю галіну крыжа — прыбудаваў да цэнтравога будынка трохнэфавую базылікальную частку, вярнуўшыся такім чынам да формы лацінскага крыжа, і пабудаваў фасад. У выніку купал апынуўся схаваным за фасадам, страціў сваё дамінуючае значэньне й успрымаецца толькі здалёк, зь вія дэля Канчыльяцыёне. Патрабавалася плошча, якая зьмяшчала бы вялікую колькасьць вернікаў, якой сьцякала бы да сабору, каб атрымаць папскае бласлаўленьне альбо, каб прыняць удзел у рэлігійных сьвятах. Гэтую задачу выканаў Джаваньні Лярэнца Бэрніні, які стварыў ў 1656—1667 гадох плошчу перад саборам — адзін з самых выбітных твораў сусьветнай горадабудаўнічай практыкі.

ФасадРэдагаваць

Фасад Мадэрна

Вышыня фасаду, пабудаванага архітэктарам Мадэрна, складае 45 мэтраў, шырыня — 115 м. Атык фасаду ўвенчвае велічэзныя, вышынёй 5,65 мэтраў, статуі Хрыста, Яна Хрысьціцеля і адзінаццаці апосталаў (акрамя апостала Пятра). З портыку пяць парталаў вядуць у сабор. Створкі дзьвярэй цэнтральнага парталу былі выкананы ў сярэдзіне XV стагодзьдзя і паходзяць са старой базылікі. Насупраць гэтага парталу, над уваходам у портык, знаходзіцца ўслаўленая мазаіка Джота канца XIII стагодзьдзя «Навічэльля». Рэльефы ўскрайняга левага парталу, вядомай як «Брамы сьмерці», былі створаны ўжо ў 1949—1964 гадох вядомым скульптарам Джакама Манцу.

КрыніцыРэдагаваць

^ ^а ^б ^в archINFORM — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>
^ Baumgarten, Paul Maria (1913). «Basilica of St. Peter». In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. New York. Robert Appleton Company.

Вонкавыя спасылкіРэдагаваць

Базыліка Сьвятога Пятра — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Афіцыйны сайт з выявамі і інфармацыяй пра Сабор Сьвятога Пятра
Сайт прасьвечаны да Сабору

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q5292_citetype_Q8513_citetype_Q166118"_data-entity-id="Q265049">archINFORM<span_class="wef_low_priority_links">_—_1994.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a></div>-1] а ^б ^в archINFORM — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049"></a>

[2] Baumgarten, Paul Maria (1913). «Basilica of St. Peter». In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. New York. Robert Appleton Company.

[1]

[2]