Сусьветная турысцкая арганізацыя

Сусьве́тная туры́сцкая арганіза́цыя — установа Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў, заснаваная ў 1934 годзе ў якасьці Міжнароднага зьвязу афіцыйных арганізацыяў турыстычнай прапаганды.

Сусьветная турысцкая арганізацыя
анг. World Tourism Organization
Галаўная сядзіба (2013 г.)
Дзяржавы-ўдзельніцы па частках сьвету (2011 г.)
Абрэвіятура	СТА
Дата ўтварэньня	1934
Тып	міжурадавая
Юрыдычны статус	міжнародная арганізацыя
Мэта	пашырэньне адказнага, устойлівага і даступнага падарожніцтва
Штаб-кватэра	Мадрыд, вул. Жоана Марагала, д. 42
Месцазнаходжаньне	Гішпанія
Дзейнічае ў рэгіёнах	Японія (Нара)
Сяброўства	158 дзяржаваў (2019 г.)
Афіцыйныя мовы	ангельская, арабская, гішпанская, расейская, француская
Генэральны сакратар	Зураб Полалікашвілі
Намесьнік	Хаймэ Кабаль
Выканаўчыя кіраўнікі	Мануэль Батлер, Чжан Ханьчжун
Кіроўны орган	Выканаўчая рада
Матчына кампанія	Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў
Зьвязаныя кампаніі	Акадэмія СТА (Андора), Фундацыя «Устойлівы турызм для выкараненьня галечы» (Паўднёвая Карэя)
Бюджэт	20,341 млн эўра (2017 г.)
Колькасьць супрацоўнікаў	110 (2019 г.)
Сайт	unwto.org
Колішняя назва	Міжнародны зьвяз афіцыйных арганізацыяў турыстычнай прапаганды (да 1947 г.), Міжнародны зьвяз афіцыйных падарожніцкіх арганізацыяў (да 27 верасьня 1970 г.)

На 2019 год налічвала 158 урадаў-удзельнікаў, у тым ліку з 2004 году ўлучала ўрад Беларусі, а таксама звыш 500 улучаных сябраў у выглядзе прадстаўнікоў падарожніцкіх прадпрыемстваў. Ад часу пераўтварэньня ў міжурадавую арганізацыю ў 1975 годзе СТА месьцілася ў Мадрыдзе (Гішпанія). Захавала сувязную сядзібу ў Жэнэве (Швайцарыя) для стасункаў зь мясцовым прадстаўніцтвам ААН.

Кіраваньне

• Агульны сход. Складаўся з поўных і зьвязаных сябраў у асобе прадстаўнікоў урадаў. Склікаўся аднойчы на 2 гады. Зацьвярджаў каштарыс і кірункі дзейнасьці. Выбіраў Выканаўчую раду зь ліку поўных сябраў на 4 гады. Пагатоў кожныя 2 гады выбіраў палову складу Выканаўчай рады. Кожныя 4 гады выбіраў генэральнага сакратара. Улучаныя сябры ў асобе кіраўнікоў прадпрыемстваў і прадстаўнікі міжнародных арганізацыяў удзельнічалі ў якасьці назіральнікаў. Меў у падпарадкаваньні Камітэт па турысцкай этыцы.
• Рэгіянальныя камісіі для: 1) Амэрыкі, 2) Афрыкі, 3) Блізкага Ўсходу, 4) Паўднёвай Азіі, 5) Усходняй Азіі і Ціхага акіяну, 6) Эўропы. Складаліся з поўных і зьвязаных сябраў ад адпаведнай частку сьвету. Склікаліся штогод. Падавалі прапановы ў Агульны сход. Улучаныя сябры адпаведнай часткі сьвету ўдзельнічалі ў якасьці назіральнікаў.
• Выканаўчая рада. Складалася зь 5-й часткі поўных сябраў ад кожнай з 6 частак сьвету. Пагатоў урад Гішпаніі, дзе месьцілася сядзіба СТА, быў пастаянным сябрам Рады. Склікаўся двойчы на год. Забясьпечваў выкананьне каштарысу. Меў у падпарадкаваньні 5 камітэтаў: 1) агляду заявак на ўлучанае сяброўства, 2) праграмы і каштарысу, 3) статыстыкі і турысцкага спадарожніцкага рахунку, 4) турызму і спаборнасьці, 5) турызму і ўстойлівасьці. Зьвязаныя і ўлучаныя сябры ўдзельнічалі ў якасьці назіральнікаў.
• Сакратарыят. Выконваў расклад дзейнасьці, зацьверджаны Агульным сходам, і абслугоўваў патрэбы сябраў. Адзін з 2 выканаўчых кіраўнікоў займаўся справамі ўлучаных сябраў (прадпрыемстваў). У японскіх горадзе Нара меў дапаможную сядзібу для Азіяцка-Ціхааціянскага рэгіёну, якую забясьпечваў урад Японіі. Улучаў 6 рэгіянальных і 19 галіновых аддзелаў: 1) абслугоўваньня нарады, 2) агульных паслугаў, 3) асьветы і падрыхтоўкі, 4) бясьпекі, 5) зносінаў, 6) інфармацыйна-камунікацыяных тэхналёгіяў, 7) кадраў, 8) каштарысу, 9) кіраваньня, 10) новаўвядзеньняў, укладаньня і лічбавага пераўтварэньня, 11) партнэрства для разьвіцьця, 12) прававы, 13) рынкавых вестак і спаборнасьці, 14) статыстыкі, 15) сувязных сядзібаў, 16) тэхнічнай супрацы і Шаўковага шляху, 17) улучаных сябраў, 18) устойлівага разьвіцьця турызму, 19) этыкі, культуры і грамадзкай адказнасьці.

Удзельнікі

У 1975 годзе пры пераўтварэньні Сусьветнай турысцкай арганізацыі ў міжурадавую яе ўдзельнікамі сталі ўрады 76 дзяржаваў:

• 24 у Азіі — Аб’яднаныя Арабскія Эміраты, Аўганістан, Банглядэш, Віетнам, Ізраіль, Інданэзія, Індыя, Ірак, Іран, Кіпр, Кувэйт, Лаос, Лібан, Малайзія, Малі, Нэпал, Пакістан, Паўднёвая Карэя, Сырыя, Тайлянд, Турэччына, Філіпіны, Шры-Ланка і Ярданія;
• 25 у Афрыцы — Буркіна-Фасо, Бурундзі, Габон, Гамбія, Гана, Замбія, Каба-Вэрдэ, Камэрун, Кенія, Кот д’Івуар, Мадагаскар, Малаві, Марока, Маўрыцы, Нігерыя, Руанда, Судан, Сэнэгал, Сьера-Леонэ, Танзанія, Тога, Туніс, Уганда, Эгіпет і Этыёпія;
• 8 у Паўднёвай Амэрыцы — Аргентына, Балівія, Вэнэсуэла, Бразылія, Калюмбія, Пэру, Чылі і Эквадор;
• 10 у Паўночнай Амэрыцы — Багамы, Гаіці, Гандурас, Дамініканская Рэспубліка, Коста-Рыка, Куба, Мэксыка, Панама, Сальвадор, Трынідад і Табага, Ямайка;
• 9 у Эўропе — Альбанія, Аўстрыя, Вугоршчына, Гішпанія, Грэцыя, СССР, Румынія, Сан-Марына і Францыя.

У 1976 годзе да СТА далучылася Польская Народная Рэспубліка. У 1983-м — Кітай. У 1991 годзе лік удзельнікаў СТА дасягнуў 100. У 1997 годзе ў СТА ўступіла Ўкраіна. У 2003-м — Летува. У 2004 годзе ўрад Беларусі стаў 143-м удзельнікам Сусьветнай турысцкай арганізацыі. У 2009 годзе 150-й дзяржавай-удзельніцай СТА стала Вануату. З 2017 году СТА налічвала 158 урадаў-удзельнікаў. На верасень 2017 году налічвалася 516 улучаных сябраў СТА ад прадпрыемстваў, зь іх 296 з Эўропы, 112 з Амэрыкі, 78 з Азіі і 30 з Афрыкі.

Мінуўшчына

У 1934 годзе заснавалі Міжнародны зьвяз афіцыйных арганізацыяў турыстычнай прапаганды (МЗААТП). У 1946 годзе ў Лёндане (Ангельшчына) адбыўся Міжнародны зьезд нацыянальных турысцкіх установаў, які аднавіў дзейнасьць МЗААТП пасьля Другой сусьветнай вайны ў якасьці няўрадавай арганізацыі. У 1947 годзе ў Гаазе (Нідэрлянды) Ўстаноўчы сход пераўтварыў МЗААТП у Міжнародны зьвяз афіцыйных падарожніцкіх арганізацыяў (МЗАПА) зь сядзібай у Лёндане. У 1948 годзе МЗАПА стварыў 1-ю Рэгіянальную падарожніцкую камісію для Эўропы. У 1949 годзе — для Афрыкі. У 1951 годзе галаўную сядзібу МЗАПА перанесьлі ў Жэнэву (Швайцарыя). Адначасна ў МЗАПА стварылі Рэгіянальную падарожніцкую камісію для Блізкага Ўсходу. Таксама МЗАПА набыла стан дарадцы пры ААН. У 1954 годзе ў Нью-Ёрку (ЗША) прадстаўнік МЗАПА ўдзельнічаў у Нарадзе ААН па мытных умоўнасьцях пры часовым увозе прыватных транспартных сродкаў і падарожніцтве. Нарада ўхваліла 2 пастановы аб спрыяньні падарожніцтву. У 1956 годзе МЗАПА стварыў Рэгіянальную падарожніцкую камісію для Сярэдняй Азіі. У 1957-м — для Амэрыкі. У 1963 годзе ў Рыме (Італія) на прапанову МЗАПА правялі Нараду ААН па турызьме і міжнародным падарожніцтве. Нарада дала азначэньні паняткам наведнік і падарожнік у міжнародным уліку. Таксама Нарада ААН ухваліла Пастанову аб тэхнічнай супрацы, свабодзе перамяшчэньня і адсутнасьці нераўнапраўя ў міжнародных падарожніцкіх умоўнасьцях. У 1965 годзе ў Лёндане прадстаўнік МЗАПА ўдзельнічаў у Нарадзе па спрыяньні падарожніцтву і марскому руху, якую ладзіла Міжурадавая марская дарадчая арганізацыя. Падчас Нарады падпісалі Пагадненьне «Аб спрыяньні міжнароднаму марскому руху». У 1966 годзе Выканаўчая рады МЗАПА стварыла працоўную суполку для зьмяненьня Статуту МЗАПА. У 1969 годзе Міжурадавая нарада ў Сафіі (Баўгарыя) і Генэральная Асамблея ААН падтрымалі намер пераўтварыць МЗАПА ў міжурадавую арганізацыю. 27 верасьня 1970 году ў Мэхіка (Мэксыка) Агульны сход МЗАПА ўхваліў Статут Сусьветнай турысцкай арганізацыі (СТА). У траўні 1975 году ў Мадрыдзе Агульны сход СТА ўхваліў перанос сядзібы ў сталіцу Гішпаніі. 1 студзеня 1976 году ў Мадрыдзе запрацаваў Галоўны сакратарыят СТА.

У 1976 годзе СТА заключыла Пагадненьне аб пераўтварэньні ў выканаўчую службу Праграмы разьвіцьця ААН (Нью-Ёрк, ЗША). Увосень 1980 году ў Маніле (Філіпіны) правялі Сусьветную турысцкую нараду, на якой ухвалілі Дэклярацыю «Аб сусьветным турызьме». У жніўні 1982 году Сусьветная турысцкая нарада зацьвердзіла Дакумэнт Акапулька (Мэксыка). У 1985 годзе ў Сафіі Агульны сход СТА зацьвердзіў Сьпіс турысцкіх правоў. У 1989 годзе ў Гаазе СТА правяла сумесна зь Міжпарлямэнцкім саюзам Міжпарлямэнцкую нараду па турызьме, на якой ухвалілі Дэклярацыю аб турызьме. У 1991 годзе ў Буэнас-Айрэсе (Аргентына) Агульны сход СТА зацьвердзіў Пастановы «Пра захады бясьпекі ў турызьме» і «Пра турысцкія магчымасьці для зьнявечаных людзей». У 1992 годзе ў Рыю-дэ-Жанэйру (Бразылія) прадстаўнік СТА ўдзельнічаў у Нарадзе ААН па навакольным асяродзьдзі і разьвіцьці, на якой ухвалілі Парадак дня на 21-е стагодзьдзе. У 1993 годзе Статыстычная камісія ААН зацьвердзіла Стандартную міжнародную клясыфікацыю турысцкай дзейнасьці. У 1994 годзе ў Самаркандзе (Узбэкістан) СТА і Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў па пытаньнях адукацыі, навукі і культуры ўхвалілі сумесную Дэклярацыю «Аб турызьме па Шаўковым шляху». У 1995 годзе ў Кадысе (Гішпанія) СТА правяла 1-ы Форум па парлямэнтах і мясцовым самакіраваньні як творцах турысцкай палітыкі. У Каіры (Эгіпет) Агульны сход СТА ўхваліў Дэклярацыю «Аб прадухіленьні сэкс-турызму». 3 чэрвеня 1998 году ў Андоры стварылі фундацыю «Тэміда» для павышэньня выніковасьці турыстычнай асьветы. У 1999 годзе ў Ніцы (Францыя) Сусьветная нарада па вымярэньні гаспадарчага ўплыву турызму зацьвердзіла Турысцкі спадарожніцкі рахунак, які ў 2000 годзе ўхваліла Статыстычная камісія ААН. У 2001 годзе ў Барсэлёне (Гішпанія) сумесна зь Міжнародным алімпійскім камітэтам (Лязана, Швайцарыя) правялі 1-ю Сусьветную нараду па спорце і турызьме. У 2003 годзе ў Пэкіне (Кітай) Агульны сход СТА падтрымаў пераўтварэньне СТА ў адмысловую ўстанову ААН, што Агульны сход ААН ухваліў сваёй Пастановай. У 2004 годзе СТА і ўрад Паўднёвай Карэі заключылі пагадненьне, паводле якога ў 2005 годзе ў Сэуле разьмясьцілі фундацыю «Устойлівы турызм для выкараненьня галечы» (УТВГ). У 2004 годзе ўрад Беларусі стаў удзельнікам Сусьветнай турысцкай арганізацыі. У 2008 годзе ў Рыме адчылі Пастаянны сакратарыят Сусьветнага камітэту па турысцкай этыцы.

Генэральныя сакратары

• Робэр Лёнаці (Францыя; 1957—1985)
• Вілібальд Пар (Аўстрыя; 1986—1989)
• Антоніё Энрыкес (Мэксыка; 1990—1996)
• Франсэско Франьялі (Францыя; 1997—2009)
• Талеб Рыфай (Ярданія; 2010—2017)
• Зураб Полалікашвілі (Грузія; з 2018 году)

Вонкавыя спасылкі

• Выданьні (анг.) // Сусьветная турысцкая арганізацыя, 2019 г. Праверана 13 чэрвеня 2019 г.
• Электронная бібліятэка СТА (анг.)
• Акадэмія СТА (Андора) (анг.)
• Аддзелы Сакратарыяту СТА: (анг.)
  • Абслугоўваньня нарады(недаступная спасылка)
  • Зносінаў
  • Рынкавых вестак і спаборнасьці
  • Статыстыкі
  • Тэхнічнай супрацы і Шаўковага шляху
  • Улучаных сябраў (Сетка ведаў)
  • Устойлівага разьвіцьця турызму (Міжнародная сетка назіральняў, Праграма выкараненьня галечы)
  • Этыкі, культуры і грамадзкай адказнасьці
  • Рэгіянальныя (для Эўропы)
• Энэргетычныя рашэньні для гасьцініцаў (анг.)