Самахвалавічы
Самахва́лавічы[1] — вёска у Беларусі, на рацэ Пцічы. Цэнтар сельсавету Менскага раёну Менскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 2541 чалавек. Знаходзяцца за 10 км на поўдзень ад Менску, за 25 км ад чыгуначнай станцыі Менск-Пасажырскі. Аўтамабільныя дарогі на Менск, Койданаў, Слуцак.
| Самахвалавічы лац. Samachvałavičy | |
| |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Менская |
| Раён: | Менскі |
| Сельсавет: | Самахвалавіцкі |
| Вышыня: | 207 м н. у. м. |
| Насельніцтва: | 2541 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 17 |
| Паштовы індэкс: | 223013 |
| Нумарны знак: | 5 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°44′27″ пн. ш. 27°30′7″ у. д. / 53.74083° пн. ш. 27.50194° у. д.Каардынаты: 53°44′27″ пн. ш. 27°30′7″ у. д. / 53.74083° пн. ш. 27.50194° у. д. |
Самахвалавічы на мапе Беларусі ±   Самахвалавічы | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Самахвалавічы — даўняе мястэчка гістарычнай Меншчыны. З 1964 году тут працуе Інстытут пладаводзтва НАН Беларусі, а з 1990-га — Інстытут агародніцтва.
Назва
рэдагавацьГісторыя
рэдагавацьВялікае Княства Літоўскае
рэдагавацьПершы пісьмовы ўпамін пра Самахвалавічы як сяло, цэнтар маёнтку М. Валадковіча датуецца 1582 годам. У гэты час тут былі карчма, стадола. На 1667 год — 21 дым, карчма, млын.
У пачатку XVIII ст. Самахвалавічы знаходзілася ў валоданьні Халецкіх. Праз жаніцьбу з Ганнай з Халецкіх ён перайшоў да князя Альбрэхта Радзівіла, старосты рэчыцкага. Пазьней у выглядзе пасагу маёнтак атрымаў Міхал Пузана. Аднак празь безгаспадарнасьць апошняга Самахвалавічы прыйшлі ў заняпад, рэшткі маёнтку адыйшлі да ягонага сына Яўгена. Потым — да сястры апошняга — Пульхерыі, паводле мужа Серпухоўскай. Яшчэ пазьней — да яе дачкі Соф’і, якая выйшла за Валяр’яна Буцэвіча. На 1791 год існавалі аднайменныя вёска (2 двары, 44 дымы, карчма) і мястэчка (66 дымоў, царква). Абодва паселішчы знаходзіліся ў валоданьні Пузынаў.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
рэдагавацьУ выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793 год) Самахвалавічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе сталі цэнтрам воласьці Менскага павету Менскай губэрні. На 1815 год у мястэчку было 22 двары, зь іх 16 юдэйскіх. Існавалі драўляныя царква і школа. На рацэ Пціч была грэбля, мост, 2 млыны (на 2 і на 3 паставы), сукнавальня. У двары меўся драўляны сядзібны дом, рэгулярнага пляну сад. У вёсцы было 26 двароў. На 1861 год — 46 двароў, 2 царквы, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, вадзяны млын.
У 1863 годзе расейскія ўлады з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага збудавалі ў Самахвалавічах царкву-мураўёўку і адкрылі народную вучэльню. Паводле вынікаў перапісу 1897 году, у мястэчку 79 двароў, 679 дамоў, валасная ўправа, 4 кузьні, народная вучэльня, прыёмны пакой, царква, капліца, 2 юдэйскія малітоўныя дамы, 15 крамаў, карчма; у вёсцы 33 двары, хлебазапасны магазын; у маёнтку 5 двароў. У канцы XIX ст. па разьліках зь вінавайцамі ў фальварку Самахвалавічы засталося 20 валок добрай зямлі й лугоў, а таксама ў досыць добрым стане млын. Мястэчка налічвала 40 будынкаў. Ягоныя жыхары мелі ў навакольлі нядобрую славу канакрадаў. У вёсцы было 22 гаспадаркі[3]. У мястэчку Самахвалавічах існавала 2 буйныя крамы, у якіх сяляне навакольных вёсак маглі купіць усе патрэбныя для тагачаснай гаспадаркі рэчы. Прадаць жа прадукты сельскагаспадарчай дзейнасьці было амаль немагчыма празь невялікую колькасьць жыхароў, то бок патэнцыйных пакупнікоў. З гэтай патрэбы сялянам даводзілася ехаць на кірмашы, да адмысловых перакупнікаў альбо да перапрацоўнікаў у Койданаў, ці часьцей у сам Менск[4]. На 1917 год існавалі аднайменныя мястэчка (132 двары), вёска (38 двароў) і маёнтак (1 двор).
.jpg)
За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Самахвалавічы занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
Найноўшы час
рэдагаваць25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Самахвалавічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. Жыхары Самахвалавіцкай воласьці атрымалі Пасьведчаньні Народнага Сакратарыяту БНР[5]. 1 студзеня 1919 годзе ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі мястэчка ўвайшло ў склад Беларускай ССР, дзе ў 1924 годзе стала цэнтрам раёну (з 26 траўня 1935 году ў Менскім раёне). Афіцыйны статус Самахвалавічаў панізілі да пасёлку. На 1941 год тут было 99 двароў. У Другую сусьветную вайну з 1941 да 1944 году вёска знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.
У 1964 годзе з Лошыцы ў Самахвалавічы перанесьлі Беларускі навукова-дасьледчы інстытут пладаводзтва, агародніцтва і бульбаводзтва (БелНДІПАБ). На 1 студзеня 1997 год у вёсцы было 958 двароў, на 2001 год — 939. 25 сакавіка 2010 году Самахвалавічы атрымалі афіцыйны статус «аграгарадку».
Насельніцтва
рэдагавацьДэмаграфія
рэдагаваць- XIX стагодзьдзе: 1815 год — 203 чал. у мястэчку Самахвалавічах і 128 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1861 год — 406 чал.; 1897 год — 527 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 184 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 52 чал. у маёнтку Самахвалавічах
- XX стагодзьдзе: 1917 год — 807 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 197 чал. у вёсцы Самахвалавічах і 89 чал. у маёнтку Самахвалавічах; 1941 год — 433 чал. у мястэчку Самахвалавічах, 262 чал. у вёсцы Самахвалавічах; 1 студзеня 1997 год — 2576 чал.[6]; 1999 год — 2520 чал.
- XXI стагодзьдзе: 2001 год — 2513 чал.[7]; 2010 год — 2541 чал.
Інфраструктура
рэдагавацьУ Самахвалавічах працуюць сярэдняя і музычная школы, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.
У наш час у вёсцы збудавалі новую царкву Сьвятога Духа, арганізуецца каталіцкая парафія Сьвятога Духа і Сьвятога Міхала Арханёла.
Транспарт
рэдагавацьТурыстычная інфармацыя
рэдагавацьСтрачаная спадчына
рэдагаваць- Царква Сьвятога Духа (XVIII ст., Сьвяты Пасад; згарэла ў 1914 годзе)
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Мінская вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2003. — 604 с. ISBN 985-458-054-7. (djvu) С. 318.
- ^ Дзяржаўны цэнтар мапаграфа-геадэзічных матэрыялаў і дадзеных Рэспублікі Беларусь(недаступная спасылка)
- ^ Jelski A. Samochwałowicze // Słownik geograficzny... T. X. — Warszawa, 1889. S. 252.
- ^ «Была такая вёска…» // Мікалай Улашчык. Выбранае / Уклад. А. Каўка, А. Улашчык. — Менск: «Беларускі кнігазбор», 2001. С. 85.
- ^ Вялікі гістарычны атлас Беларусі. У 4 т. Т. 4. — Мінск, 2018. С. 19.
- ^ Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінскага р-на. — Мн.: БелЭн, 1998.
- ^ БЭ. — Мн.: 2002 Т. 14. С. 137.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — 512 с. — ISBN 985-11-0238-5
- Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінскага р-на. — Мн.: БелЭн, 1998. — 640 с.: іл. ISBN 985-11-0125-7.
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom X: Rukszenice — Sochaczew. — Warszawa, 1889.