Мсьцібаў

Мсьцібаў, Мсьцібава — вёска ў Беларусі, на рацэ Нятупе. Уваходзіць у склад Гнезнаўскага сельсавету Ваўкавыскага раёну Гарадзенскай вобласьці. Насельніцтва на 2007 год — 287 чалавек. Знаходзіцца за 23 км на захад ад Ваўкавыску, за 1 км ад чыгуначнай станцыі Мсьцібава (лінія Ваўкавыск — Бераставіца).

Мсьцібаў лац. Mścibaŭ
Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля
Магдэбурскае права:	1744
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гарадзенская
Раён:	Ваўкавыскі
Сельсавет:	Гнезнаўскі
Вышыня:	161 м н. у. м.
Насельніцтва:	287 чал. (2007)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 1512
Паштовы індэкс:	231902
СААТА:	4208820021
Нумарны знак:	4
Геаграфічныя каардынаты:	53°6′45″ пн. ш. 24°15′29″ у. д.
Мсьцібаў на мапе Беларусі ± Мсьцібаў Мсьцібаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Мсьцібаў — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Ваўкавышчыны (частка Наваградчыны), старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першае паселішча на месцы Мсьцібава — гарадзішча — сфармавалася ў XII—XIII стагодзьдзях. У XV ст. упамінаецца дзяржаўны двор і вёска Мсьцібогаў, якія вялікі князь Казімер перадаў Яну Кезгайлу, старосту жамойцкаму.

У 1492 годзе Мсьцібаў упамінаецца пад цяперашняй назвай, у складзе Ваўкавыскага павету. 3 1-й чвэрці XVI ст. зноў уладаньне вялікіх князёў. У 1533 годзе каралева і вялікая княгіня Бона ўтварылася Мсьцібаўскае нягродавае староства. Старостамі ў розныя часы былі Іван Гарнастай, Валовічы, Весялоўскія, Ракоўскія, Глябовічы, Сапегі, Масальскія, Бжастоўскія, Агінскія. У 1572 і 1576 гадох у мястэчку адбываліся зьезды шляхты Рэчы Паспалітай, на апошнім зь якіх пастанавілі абраць каралём і вялікім князем Стэфана Баторыя.

У вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) Мсьцібаў і староства істотна пацярпела: з 543 будынкаў тут засталося толькі 230. Паводле інвэнтару 1738 году, у мястэчку існаваў Рынак, 3 вуліцы (Белская, Гарадзенская і Роскі гасьцінец), касьцёл і царква Сьвятога Спаса, 2 карчмы. У 1744 годзе кароль і вялікі князь Аўгуст Сас надаў мястэчку Магдэбурскае права. На 1775 год — 162 двары, пры замку існавалі карчма, млын, кляштар марыявітак. У 1792 годзе каля мястэчка адбылася бітва войска Вялікага Княства Літоўскага з кааліцыяй расейскіх войскаў і аддзелаў Таргавіцкай канфэдэрацыі.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Мсьцібаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Ваўкавыскага павету Гарадзенскай губэрні. На 1836 год у мястэчку было 66 двароў. На 1886 год у Мсьцібаве было 103 двары, дзеялі 2 царквы, касьцёл і сынагога, працавалі пошта, багадзельня, 6 крамаў і 5 корчмаў, штогод праводзілася 3 кірмашы. На 1914 год — 208 двароў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Мсьцібаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Мсьцібаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Мсьцібаў апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Ваўкавыскага павету Беластоцкага ваяводзтва.

У 1939 годзе Мсьцібаў увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году стаў цэнтрам сельсавету (з 28 ліпеня 1967 году ў Гнезнаўскім сельсавеце). Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1997 год тут было 186 двароў, на 1999 год — 182, на 1 студзеня 2004 году — 175.

• Мястэчка на старых здымках
• 
  Спаская царква, каля 1900 г.
• 
  Стары касьцёл, 1909 г.
• 
  Стары касьцёл, да 1915 г.
• 
  Новы касьцёл з боку апсыды, 1930-я гг.

• 
  Рынак і новы касьцёл, 1930-я гг.
• 
  Спаская царква, 1936 г.
• 
  Працэсія перад касьцёлам, да 1939 г.
• 
  Новы касьцёл, 1941—1944 гг.

Насельніцтва

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1830 год — 232 муж., зь іх шляхты 1, духоўнага стану 1, мяшчанаў-юдэяў 171, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 39; 1836 год — 781 чал.; 1886 год — 1040 чал.; 1893 год — 990 чал. (488 муж. і 502 жан.), зь іх 340 юдэяў
• XX стагодзьдзе: 1914 год — 1137 чал.; 1921 год — 1051 чал.; 1997 год — 376 чал.; 1999 год — 364 чал.
• XXI стагодзьдзе: 1 студзеня 2004 году — 334 чал.; 1 студзеня 2007 году — 287 чал.

Інфраструктура

У Мсьцібаве працуюць базавая школа, бібліятэка, клюб.

Турыстычная інфармацыя

Славутасьці

• Замчышча (XII—XVIII стагодзьдзі)
• Касьцёл Сьвятога Яна Хрысьціцеля (1910—1922)
• Могілкі юдэйскія

Страчаная спадчына

• Царква Сьвятога Спаса (XVIII ст.)
• Царква Сьвятога Юрыя (1875)
• Касьцёл (XVIII ст.)

Галерэя

• Краявіды Мсьцібава
• 
  Замчышча
• 
  Касьцёл. Званіца
• 
  Касьцёл, алтар
• 
  Касьцёл, хоры

Асобы

• Анатоль Астапенка (нар. 1947) — беларускі гісторык, фізык, палітык і публіцыст

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 10: Малайзія — Мугаджары. — 544 с. — ISBN 985-11-0169-9
• Соркіна І. Мястэчкі Беларусі ў канцы ХVІІІ — першай палове ХІХ ст. — Вільня: ЕГУ, 2010. — 488 с. ISBN 978-9955-773-33-7.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893.

Вонкавыя спасылкі

• Мсьцібаў , Radzima.org