Жыровіцкі манастыр

Помнік сакральнай архітэктуры
Жыровіцкі манастыр
Жыровіцкі манастыр
Краіна	Беларусь
Вёска	Жыровічы
Каардынаты	53°0′51.69″ пн. ш. 25°20′39.97″ у. д. / 53.0143583° пн. ш. 25.3444361° у. д. / 53.0143583; 25.3444361Каардынаты: 53°0′51.69″ пн. ш. 25°20′39.97″ у. д. / 53.0143583° пн. ш. 25.3444361° у. д. / 53.0143583; 25.3444361
Канфэсія	праваслаўе
Эпархія	Наваградзкая япархія^[d]
Тып	стаўрапігіяльны
Першае згадваньне	1587
Дата заснаваньня	XVI стагодзьдзе
Рэліквіі і сьвятыні	Жыровіцкі абраз Маці Божай
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	дзейны
Сайт	zhirovichi-monastery.by
Жыровіцкі манастыр на мапе Беларусі Жыровіцкі манастыр
Жыровіцкі манастыр на Вікісховішчы

Манасты́р Прачы́стай Багаро́дзіцы^[a] — помнік архітэктуры XVII—XIX стагодзьдзяў у Жыровічах. Знаходзіцца ў цэнтры колішняга мястэчка, на Саборнай вуліцы. Пры пабудове быў у юрысдыкцыі Канстантынопальскага патрыярхату, пазьней Сьвятога Пасаду, цяпер — у валоданьні Маскоўскага патрыярхату. Твор архітэктуры барока, віленскага барока і клясыцызму. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Комплекс Жыровіцкага Прачысьценскага манастыра складаецца з Богаяўленскай, Крыжаўзьвіжанскай, Прачысьценскай саборнай і драўлянай Юраўскай цэркваў, званіцы, сэмінарыі, жылых карпусоў і гаспадарчых пабудоваў з садам.

Галоўная сьвятыня — цудоўны абраз Маці Божай, яе сьвята адзначаецца ў дзень зьяўленьня абраза — 7/20 траўня. Да XIX ст. у манастыры захоўвалася Жыровіцкае Эвангельле, рукапісны помнік XV ст.

Гісторыя Рэдагаваць

Абраз Маці Божай Жыровіцкай

Вялікае Княства Літоўскае Рэдагаваць

Манастыр ў Жыровічах заснавалі ў XVI ст.^[1] на месцы, дзе, паводле паданьня, у 1470 годзе цудоўным чынам зьявіўся абраз Маці Божай, названы Жыровіцкім. На месцы зьяўленьня абраза ўладальнік Жыровічаў падскарбі А. Солтан збудаваў драўляную царкву, а каля 1560 году адзін зь яго нашчадкаў пачаў будаваць мураваную царкву. Пад 1587 годам ўпершыню ўпамінаецца мужчынскі манастыр.

У 1609 годзе манастыр прыняў Унію. У 1613 годзе ён перайшоў да базылянаў, першым ігуменам у гэты пэрыяд стаў Язафат Кунцэвіч. Намаганьнямі базылянаў тут збудавалі вялікі манастырскі комплекс з мураваных цэркваў барокавай архітэктуры. У XVII—XVIII стагодзьдзях манастыр быў духоўным і адміністрацыйным цэнтрам літоўскіх уніятаў. У 1730 годзе пры дзясятках тысячаў каталікоў бізантыйскага і лацінскага абраду, а таксама іншых вернікаў цудоўны абраз Маці Божай з Жыровіцкага манастыра ўрачыста каранавалі залатымі папскімі каронамі, а Маці Божую Жыровіцкую абвясьцілі апякункай і заступніцай Вялікага Княства Літоўскага.

Пад уладай Расейскай імпэрыі Рэдагаваць

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Жыровічы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, манастыр працягваў дзейнічаць як уніяцкі. У 1810—1828 гадох манастыр быў рэзыдэнцыяй Берасьцейскай уніяцкай япархіі, у 1828—1839 гадох — Літоўскай уніяцкай япархіі. У 1828 годзе пры манастыры адкрылася Літоўская духоўная сэмінарыя, пераўтвораная ў 1845 годзе ў духоўную вучэльню.

Па гвалтоўнай ліквідацыі Грэцка-Каталіцкай (Уніяцкай) царквы ў 1839 годзе расейскія ўлады адабралі будынкі манастыра ў Сьвятога Пасаду і перадалі ў валоданьне Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы). Манахаў, якія адмовіліся перайсьці пад юрысдыкцыю Масквы, мітрапаліт Ёсіф Сямашка выслаў у адмыслова прызначаныя манастыры, у тым ліку па-за межамі беларускіх земляў.

Найноўшы час Рэдагаваць

У міжваенны час манастыр працягваў дзейнічаць у юрысдыкцыі Польскай аўтакефальнай праваслаўнай царквы, тым часам царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа знахозілася ў карыстаньні рыма-каталікоў. У 1934 годзе ўлады Польскай Рэспублікі разьмясьцілі ў частцы манастыра сельскагаспадарчую школу.

У 1945 годзе ў манастыры пачалі дзейнічаць пастарскія курсы, пераўтвораныя ў 1947 годзе ў Менскую духоўную сэмінарыю. За Хрушчовым у 1963 годзе яе зачынілі.

У другой палове 1980-х — пачатку 1990-х гадоў пачалося адраджэньне манастыра. У 1989 годзе, па 26-гадовым перапынку, аднавіла працу Менская духоўная сэмінарыя.

Галерэя Рэдагаваць

Гістарычная графіка Рэдагаваць

Старая графіка
Н. Орда, 14 красавіка 1865 г.
Н. Орда, 8 верасьня 1876 г.
A. Kühlewein, 1879 г.
Каляровая вэрсія папярэдняй гравюры

Невядомы аўтар, 1882 г.
Невядомы аўтар, 1890 г.
Невядомы аўтар, 1898 г.
Плян, сяр. XIX ст.

Гістарычныя здымкі Рэдагаваць

Старыя здымкі
XIX ст.
1912 г.
С. Юндзіл, да 1915 г.
1915—1918 гг.

1915—1918 гг.
1916 г.
1916 г.
1916 г.

А. Віслоцкі, 1925 г.
1929 г.
1930 г.
1937 г.

А. Віслоцкі, 1938 г.
да 1939 г.
Я. Булгак, да 1939 г.
1941 г.

Сучасныя здымкі Рэдагаваць

Богаяўленская царква
Юр’еўская царква
Манастырскі корпус
Гаспадарчыя пабудовы

Заўвагі Рэдагаваць

^ Назва помніка архітэктуры прыводзіцца паводле беларускай гістарычнай традыцыі, таксама вядомы пад назвай «Манастыр Успеньня Прасьвятой Багародзіцы» або «Сьвята-Усьпенскі манастыр» (рас. Монастырь Успения Пресвятой Богородицы, Свято-Успенский монастырь)

Крыніцы Рэдагаваць

^ Ярашэвіч А. Жыровіцкі Успенскі манастыр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 632.

Літаратура Рэдагаваць

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Кулагін А. Праваслаўныя храмы на Беларусі: Энцыкл. даведнік. — 2-е выд. — Менск: БелЭн, 2001. — 328 с.: іл. ISBN 985-11-0190-7.

Вонкавыя спасылкі Рэдагаваць

Жыровіцкі манастыр , Radzima.org
Жыровіцкі манастыр ^(рас.) на «Глёбусе Беларусі»
Партал Беларускай праваслаўнай царквы ^(рас.)

[1] Назва помніка архітэктуры прыводзіцца паводле беларускай гістарычнай традыцыі, таксама вядомы пад назвай «Манастыр Успеньня Прасьвятой Багародзіцы» або «Сьвята-Усьпенскі манастыр» (рас. Монастырь Успения Пресвятой Богородицы, Свято-Успенский монастырь)

[2] Ярашэвіч А. Жыровіцкі Успенскі манастыр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 632.

[a]

[1]