Маж
Маж, Мас (Мась), Маза, Маз (Мазь, Майзь), Меж (Мезь) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.
Маж лац. Maž | |
Maas | |
Паходжаньне | |
---|---|
Мова(-ы) | германскія |
Іншыя формы | |
Варыянт(ы) | Мас, Маз, Маза, Мась, Мазь, Меж, Мезь, Майзь |
Зьвязаныя імёны | Мажэйка, Мажэла, Мазан, Масанд, Межгел, Мажырым |
Зьвязаныя артыкулы | |
якія пачынаюцца з «Маж» |
Паходжаньне
рэдагавацьМаза або Меза, пазьней Маза, Мас або Мэс (Mazo, Mezo, Maso[1][2], Maas, Mass, Mess) — імя германскага паходжаньня[3]. Іменная аснова маз- (мез-, мас-) узыходзіць да гоцкага *Matja 'есьці, ядун'[4], стараверхненямецкага mez 'спосаб, мера', maz 'ежа'[3] (беларускае мажны[a] 'рослы, поўны, моцнага целаскладу; тоўсты') або гоцкага maitan, стараверхненямецкага meizen 'выразаць, рэзаць'[5][b]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Мажэйка (Мазейка, Мазека, Мажэка, Мажыка), Мажэла (Мазала, Мазель, Масіль), Мазан, Масанд (Масэнд), Мазгіль (Межгел). Адзначаліся германскія імёны Mazecha (Mazika), Mazela (Mazola, Massila), Massana, Masenda, Mesgilo[c]. Іменная аснова маз- (мез-, мас-) таксама можа паходзіць ад асновы мад- (мед-, мат-)[3].
У Прусіі бытавалі імёны: Mase / Maze (1360 і 1386 гады)[9], Masicke[d] (1346 і 1401 гады), Masune[e] (1401 год), Masutte, Masebut (1401 год)[12].
У Польшчы ў 1565 годзе адзначалася прозьвішча Maz, у 1593 годзе і XVII ст. — Maza[13].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Волковыскъ. Незбодичомъ, десятемъ чоловекомъ… Мас Головачевич (9 лістапада 1449 году)[14]; о Порече в Слонимском повете… а на Мася Богдановича (22 студзеня 1495 году)[15]; наместникъ звяголскии Яцъко Мезь (27 красавіка 1496 году)[16]; бояринъ киевскии Яцъко Мез (1 ліпеня 1501 году)[17]; людемъ нашимъ Мерецъкого повета… а Якубу Мезевичу (люты 1510 году)[18]; homines nostros districtus Merecensis… Kinka Mazewicza (16 жніўня 1511 году)[19]; Ганна Масевъна, Хилимонъ Масевичъ[20], Витъ Масевичъ[21], Иванъ, Грин, Мас Просоловичи[22], Миколаи Можовичъ[23], Кгаиль Межовичъ[24] (1528 год); люди, которые у местечку, у Ганусишкахъ живуть… Федел Мойзевич, Волкиницкого повету (12 ліпеня 1534 году)[25]; Masz Sczepanowycz… Masz, Stepan Pronyewyczy… Masz Hygnathowycz… Masz Szpakowycz (1552—1555 гады)[26]; Piothr Mozewicz… Janko Mozewicz… Stasiuk Mozewicz… Boltrusz Moziewic (1558 год)[27]; Moisiei, Sidor a Mas Marczinowiczy… Mas Sthepanowicz… Mas Żdanowicz (1561—1566 гады)[28]; Масъ Масичъ… Мась Мейтичъ (1563 год)[29]; Масъ Манковичъ… село Полятичи… Масъ Радковичъ (1566 год)[30]; Бернатъ Можевичъ з Можевщины (1567 год)[31]; Масъ Богушевичъ… Мась Янькевичъ… Масъ Солениъ… Масъ Турчинъ… Масъ Юшковичъ… Масъ Станькевичъ (24 красавіка 1580 году)[32]; Матейко зъ Маземъ (16 студзеня 1581 году)[33]; Andrzey Maza (1641 год)[34]; Андрей Можавичь, Обрам Можевичь (1655 году)[35]; Maza (1744 год)[36][f].
Носьбіты
рэдагаваць- Ганна Масеўна — васіліская баярыня, якая ўпамінаецца ў попісе войска Вялікага Княства Літоўскага 1528 году
- Хілімон Масевіч — гарадзенскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Віт Масевіч — ваўкавыскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Мас Прасаловіч — пінскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Мікалай Можавіч — крожаўскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Гайль Межавіч — кельменскі баярын, які ўпамінаецца ў попісе войска ВКЛ 1528 году
- Мас Ірвілавіч — жыхар Жамойцкага староства, які ўпамінаецца ў 1537—1538 гадох[61]
- Андрэй Мажавіч — амсьціслаўскі шляхціч, які ўпамінаецца ў 1655 годзе
- Абрам Мажэвіч — амсьціслаўскі шляхціч, які ўпамінаецца ў 1655 годзе
- Фёдар Маз, а таксама Фёдар, Андрэй, Марк, Якуб, Пётар і Адам Мажы — жыхары мястэчка Стоўпцаў і вёскі Апечкаў (каля Шацку), які ўпамінаецца ў 1728 годзе[62]
- Юры, Антон і Васіль Масы — жыхары вёскі Засульля, якія ўпамінаюцца ў 1772 годзе[63]
Мазевічы (Moziewicz) гербу Топач — літоўскі шляхецкі род[64].
Мэзэвічы (Mezewicz) гербу Бранікоўскі — літоўскі шляхецкі род[65].
Мязэвічы (Miezewicz) гербу Порай — літоўскі шляхецкі род з Слонімскага павету[66].
На 1902—1906 гады існавала вёска Масішкі ў Дрысенскім павеце[67][68].
На 1906 год існавала вёска Мазы ў Гарадоцкім павеце Віцебскай губэрні[69].
На гістарычнай Берасьцейшчыне існуе вёска Мазічы, на гістарычнай Віленшчыне — Масі, на гістарычнай Вількаміршчыне — Масішкі.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ Параўн.: муж > мужны, вежа > вежны і пад.
- ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменнай асновы -маж- зь летувіскай мовы mãžas 'нізкага росту', mažaĩ 'мала, няшмат'[6] (фіксуецца ў слоўніку Канстанціна Шырвіда[7])
- ^ Таксама адзначаліся германскія імёны Mezcund (Mez-cund), Mazhild (Maz-hild), Massold (Mass-old)[5], Mazolf (Maz-olf) ды іншыя[8]
- ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Mazika[10]
- ^ Адзначалася старажытнае германскае імя Massona[11]
- ^ Таксама:
- Мазен: боярын его Федко Мазен (1552 год)[37]; Januss Mozenowicz (1558 год)[38];
- Мажут, Мазут: Довкгил Можутевичъ (1528 год)[39], Michaelem Mazutowicz (27 жніўня 1812 году)[40];
- Мазібут, Мажбут: der Littowen gesinde… Mosebuthe (1404 год)[41][42], чоловекъ Можъбутъ' (22 чэрвеня 1415 году[43] паводле выпісу 9 чэрвеня 1614 году)[44];
- Мішальт: Мікалай Мішальт (Mikołaj Miszolt) і Крыштаф Мішальт (Krzysztof Miszolt) — падчашыя вэндэнскія ў 1719 і каля 1791 году адпаведна[45]
- Мезевід: Aryn albo Mezewid (1738 год)[46];
- Мажвіл, Мазьвіл, Машвіл: Вештовътъ Можвилович (1538 год)[47], людеи… Юря Миколаевича з братом Юшка Петкевича Можъвиловичовъ (2 студзеня 1552 году)[48], Jan Mozwil (24 красавіка 1675 году)[49], Mazwile (1744 год)[36], Maszwilowna (1782 год)[50], Mazwilowna (1804 год)[51];
- Місгід: Матвеи Васкевичъ Мискгидъ (1565 год)[52];
- Мізгер (у Польшчы ў 1724 годзе адзначалася прозьвішча Mazgara[53]): пану Андрею Самуеловичу Мизъкгеру (5 траўня 1677 году)[54], Michał Mizgier, podstoli Orszan. (24 кастрычніка 1765 году)[55];
- Мазгін, Мэзгін: селищо Мозкгина (1440—1492 гады)[56], в Опескои волости три земли на имя Мозкгинишку (14 ліпеня 1525 году)[57], Katarzyna Mezgin (1798 год)[58];
- Масад: Masadowicz (1813—1814 гады)[59]
- Місмонт: Андрэй Янавіч Місмантовіч — расенскі зямянін, які ўпамінаецца ў 1592 годзе[60]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Greule A. Personennamen in Ortsnamen // Ergänzungsbände zum Reallexikon der Germanischen Altertumskunde. Bd. 16. — Berlin; New York, 1997. S. 254, 256.
- ^ Ao. Prof. Dr. Hermann Reichert, Lexikon der altgermanischen Namen
- ^ а б в Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1119.
- ^ Schonfeld M. Wörterbuch der altgermanischen personen-und völkernamen. — Heidelberg, 1911. S. 166.
- ^ а б Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 2006. S. 338.
- ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 23.
- ^ mãžas, Lietuvių kalbos žodynas
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1120.
- ^ Pierson W. Altpreußischer Namenkodex // Zeitschrift für Preußische Geschichte und Landeskunde. — Berlin, 1873. S. 637.
- ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 1120.
- ^ Anhang 3 Wörterbuch der gotischen Namen // Köbler G. Gotisches Wörterbuch. — Leiden — Köln, 1989.
- ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 55—56.
- ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 2: H—Mą. — Kraków, 2009. S. 434.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 61.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 350—351.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 124.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 6 (1494—1506). — Vilnius, 2007. P. 268.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 25 (1387—1546). — Vilnius, 1998. P. 96.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 11 (1518—1523). — Vilnius, 1997. P. 99.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 96.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 98.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 152.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 170.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 171.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 227 (8) (1533—1535). — Vilnius, 1999. P. 169.
- ^ Писцовая книга Пинского и Клецкого княжеств, составленная Пинским старостою Станиславом Хвальчевским в 1552—1555 г. — Вильна, 1884. С. 96, 210, 235, 306.
- ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 191, 205.
- ^ Писцовая книга бывшего пинского староства составленная по повелению короля Сигизмунда Августа в 1561—1566 годах пинским и кобринским старостой Лаврином Войной. Ч. 1. — Вильна, 1874. С. 198, 202, 266.
- ^ Ревизия Кобринской экономии: составленная в 1563 году королевским ревизором Дмитрием Сапегой. — Вильна, 1876. С. 50, 53.
- ^ Документы Московского архива Министерства юстиции. Т. 1. — М., 1897. С. 225, 232, 242.
- ^ Литовская метрика. Отд. 1. Ч. 3. — Петроград, 1915. С. 741.
- ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 14. — Вильна, 1887. С. 208, 213.
- ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 14. — Вильна, 1887. С. 230.
- ^ Ординация королевских пущ: в лесничествах бывшего Великого Княжества Литовского. — Вильна, 1871. С. 109.
- ^ Памятники истории Восточной Европы. Источники 15-17 вв. Том 4. (Monumena Historica Res Gestas Europae Orientalis Illustrantia). Крестоприводная книга шляхты Великого княжества Литовского 1655 г. — Москва — Варшава, 1999. С. 112.
- ^ а б Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
- ^ Полоцкая ревизия 1552 года. — Москва, 1905. С. 75.
- ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 422.
- ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 169.
- ^ M, Mosėdžio miestelio ir aplinkinių kaimų senųjų gyventojų romos katalikų bažnyčios santuokos metrikų nuorašai
- ^ Das Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399—1409. — Königsberg, 1896. S. 315.
- ^ Ivoška D. Litauische historische Personennamen in dem Marienburger Tresslerbuch der Jahre 1399—1409 // Acta linguistica Lithuanica. T. 81, 2019. P. 99.
- ^ Saviščevas E. Polityka nadań wielkich książąt litewskich na Żmudzi w pierwszej połowie XV wieku // Prace historyczne 141, z. 2 (2014). S. 495.
- ^ Jablonskis K. Nauji Vytauto laikotarpio aktai // Praeitis. T. 2. — Kaunas, 1933. P. 383.
- ^ Inflanty; Urzędnicy inflanccy XVI-XVIII wieku: spisy. — Kórnik, 1994. S. 94, 96.
- ^ Историко-юридические материалы, извлеченные из актовых книг губерний Витебской и Могилевской, хранящихся в Центральном архиве в Витебске. Вып. 27. — Витебск, 1898. С. 186.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 368.
- ^ Метрыка Вялікага Княства Літоўскага. Кніга 35 (1551—1558 гг.). — Менск, 2020. С. 153.
- ^ Lietuvos inventoriai XVII a. — Vilnius, 1962. P. 324.
- ^ Spis rodziców dzieci urodzonych w Daugieliszkach w latach 1774—1790
- ^ Indeks nazwisk rodziców dzieci urodzonych w parafii (Nowe) Daugieliszki w latach 1800—1814
- ^ Popisy wojskowe pospolitego ruszenia Wielkiego Księstwa Litewskiego (1524—1566). — Białystok, 2018. S. 236.
- ^ Antroponimia Polski od XVI do końca XVIII wieku. T. 2: H—Mą. — Kraków, 2009. S. 434.
- ^ Акты, издаваемые Виленской Комиссией для разбора древних актов. Т. 24. — Вильна, 1897. С. 497.
- ^ Рыбчонак С. Попіс шляхты Аршанскага павета 30 верасня 1765 г. // Герольд Litherland. № 20, 2014. С. 116.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 52.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 12 (1522—1529). — Vilnius, 2001. P. 395.
- ^ 6,"asc"&searchtable=&rpp2=50 Aleksandrów, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
- ^ Mickienė I., Petrūnaitytė J. Vyrų įvardijimai Radviliškio Švč. Mergelės Marijos Gimimo bažnyčios 1786—1788 m. ir 1813—1814 m. krikšto metrikų knygose // Lituanistica. Nr. 3, 2019. P. 195.
- ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 3. ― Вильна, 1904. С. 54.
- ^ Mackavičius A. Žemaitijos valsčių surašymas 1537—1538 m. — Vilnius, 2003. P. 400.
- ^ Яўген Анішчанка, Столбцы инвентарь 1728 г. в Минском воеводстве, Архіў гісторыка Анішчанкі, 26 красавіка 2018 г.
- ^ Яўген Анішчанка, Засулье инвентарь 1772 г., Архіў гісторыка Анішчанкі, 8 студзеня 2019 г.
- ^ Ciechanowicz J. Rody rycerskie Wielkiego Księstwa Litewskiego. T. 6. — Rzeszów, 2006. S. 245.
- ^ Polska encyklopedja szlachecka. T. 8. — Warszawa, 1937. S. 207.
- ^ Polska encyklopedja szlachecka. T. 8. — Warszawa, 1937. S. 247.
- ^ Słownik geograficzny... T. XV, cz. 2. — Warszawa, 1902. S. 307.
- ^ Список населенных мест Витебской губернии. Витебск, 1906. С. 165.
- ^ Список населенных мест Витебской губернии. Витебск, 1906. С. 79.