Фіна-вугорскія мовы
Фі́на-вугорскія мовы — група роднасных моваў у складзе ўральскае моўнае сям'і, якія традыцыйна зьяўляюцца нацыянальнымі мовамі фіна-вугорскіх народаў.
| фіна-вугорская галіна | |
| Народнасьць | фіна-вугорскія народы |
|---|---|
| Арэал | Усходняя ды Паўночная Эўропа |
| Лінгвістычная клясыфікацыя | уральская сям'я |
| Склад | |
| Колькасьць носьбітаў | >22,5 млн |
| ISO 639-2 / 5: | fiu |
 Фіна-вугорскія мовы
| |
Жывыя мовы
Фіна-вугорскія разам з самадыйскімі мовамі (састарэлая назва — самае́дзкія, пераклад з састарэлага расейскамоўнага тэрміну «самоѣдскіе языки») складаюць уральскую моўную сям'ю, якая ў сваю чаргу ўваходзіць у гіпатэтычную надсям'ю настратычных моваў, празь якую фіна-вугорскія мовы меркавана могуць быць зьвязанымі зь індаэўрапейскімі мовамі. Тэрмін «фіна-вугорскія мовы» часам можа ўжывацца як сынонім тэрміну «ўральскія мовы»[1].
Клясыфікацыя
рэдагавацьЗвычайна фіна-вугорскія мовы пераважна ўлучаюць ва ўральскую моўную сям'ю[2][3][4]. Уральскую моўную сям'ю, у якую ў сваю чаргу ўваходзяць фіна-вугорскія мовы, часам далучаюць да ўральска-юкагірскае моўнае сям'і, а празь яе — у настратычную макрасям'ю, празь якую фіна-вугорскія мовы злучаюцца з алтайскімі, дравідыйскімі, індаэўрапейскімі, картвэльскімі, эскімоска-аляуцкімі ды афразійскімі(be) мовамі. Між тым, дадзеная гіпотэза ў нашыя часы зьяўляецца выключна меркаванай.
Таксама існуюць гіпотэзы, паводле якіх фіна-вугорскія мовы (пры пасярэдніцтве ўральскіх моваў) уваходзяць у склад эўраазіяцкіх, урала-сыбірскіх, эскімоска-ўральскіх, інда-ўральскіх ці ўральска-алтайскіх моваў.
Існуе гіпотэза падгрупы фіна-волскіх моваў у складзе фіна-вугорскіх моваў, мэтай якой зьяўляецца абагульненьне ў межах адной падгрупы марыйскіх, мардоўскіх, а часам фінскіх (прыбалтыйска-фінскіх) ды саамскіх моваў фіна-вугорскае моўнае сям'і. Гэтая гіпотэза была выказаная Setälä у 1890 годзе[5][6]. Марыйскія і мардоўскія мовы таксама аб'ядноўваюць у асобную Волскую групу[7][8][9][6]. Аднак часьцей за ўсё існаваньне гэтае падгрупы ў складзе фіна-вугорскіх моваў аспрэчваецца[10], а таму часьцей за ўсё ідзе гаворка пра непасрэднае разьмяшчэньне мардоўскіх, марыйскіх, прыбалтыйска-фінскіх ды саамскіх моваў у складзе фіна-вугорскае моўнае сям'і.
Унутры ўральскіх моваў клясыфікацыя фіна-вугорскіх моваў выступае наступным чынам. Моўныя падгрупы, якія зьяўляюцца гіпатэтычнымі ці спрэчнымі, вылучаныя курсівам.
- Фіна-вугорскія мовы
Найбольш распаўсюджанай мовай зьяўляецца вугорская, носьбітаў якой налічваецца ад да 14,5 млн чалавек[11].
Заўвагі
рэдагаваць- ^ На схеме паказаная беспасярэдняя пераемнасьць саамскіх, прыбалтыйска-фінскіх, мардоўскіх ды пермскіх моваў ад уральскіх, у абыход пераемнасьці гэтых моваў ад фіна-вугорскае моўнае сям'і. Таксама не паказаная група фіна-волскіх моваў, існаваньне якой досыць часта ставіцца пад сумнеў.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Tommola, Hannu. Finnish among the Finno-Ugrian languages. // Mood in the Languages of Europe. (анг.). — John Benjamins Publishing Company, 2010. — С. 511.
- ^ Финно-угорские (угро-финские) языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
- ^ Уральские языки // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
- ^ Finno-Ugric languages Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. (February 25, 2016). Праверана May 12, 2019 г.
- ^ Setälä, E.N. Yhteissuomalainen äännehistoria 1-2 (фін.). — Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, 1890.
- ^ а б Václav Blažek Uralic Migrations: The Linguistic Evidence (анг.) Праверана 12 мая 2019 г.
- ^ Collinder, Björn Comparative Grammar of the Uralic Languages. — Stockholm: Almqvist & Wiksell, 1960. — С. 11.
- ^ Хайду, П. Уральские языки и народы (рас.) / Пер. с венг. Е. А. Хелимского. — Масква: Прагрэс, 1985. — С. 173.
- ^ Основы финно-угорского языкознания: Вопросы происхождения и развития фин.-угор. яз. / [Ред. коллегия: д-р филол. наук В. И. Лыткин (отв. ред.) и др.]. — М.: Наука, 1974. — С. 39.
- ^ Salminen, Tapani. Problems in the taxonomy of the Uralic languages in the light of modern comparative studies // Лингвистический беспредел: Сборник статей к 70-летию А. И. Кузнецовой. — Москва: 2002. — С. 44-55.
- ^ Уральские языки (рас.) www.suri.ee Праверана 12 мая 2019 г.