Цьвярскі карэльскі дыялект

	Цьвярскі карэльскі дыялект
	Tverin karielan kieli
Ужываецца ў	Расеі
Рэгіён	Цьвярская і Маскоўская вобласьці
Колькасьць карыстальнікаў	14 600 чалавек
Клясыфікацыя	Уральская сям'я Фіна-вугорская галіна Фіна-волская група Прыбалтыйска-фінская падгрупа; ; ;
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў	—
Дапаможная мова ў	—
Рэгулюецца	—
Пісьмо	лацінскае пісьмо і карэльскі альфабэт[d]
Коды мовы
ISO 639-1	—
ISO 639-2(Б)	—
ISO 639-2(Т)	krl

Цьвярскі́ карэ́льскі дыяле́кт (па-карэльску: tverin karielan kieli) — прыбалтыйска-фінская мова фіна-волскае групы фіна-вугорскае галіны ўральскае моўнае сям’і, часта залічваецца ў склад карэльскае мовы.

Назва

Сваю назву атрымаў ад назвы носьбітаў — цьвярскіх карэлаў, якія ў сваю чаргу атрымалі назву ад рэгіёну і гісторыі свайго пражываньня. Цьвярскія карэлы зьяўляюцца нашчадкамі фіна-вугорскіх карэльскіх насельнікаў Карэліі, Карэльскага пярэсмыку і Паўночнага Прыладажжа (за тым часам — Карэльскі павет Водзкае пяціны), якія ў ХV—XVII стагодзьдзях сталі масава перасяляцца на тэрыторыю сучаснае Цьвярское вобласьці, празь якую яны і атрымалі сёньня вядомую назву.

Клясыфікацыя

За сёньняшнім часам паходжаньне цьвярскога карэльскага дыялекту ёсьць ня вельмі ўдакладненым з нагоды нявызначанасьці ў пытаньні паходжаньня ўласна й цьвярскіх карэлаў.

Цьвярскі дыялект клясыфікуецца як частка прыбалтыйска-фінскае галіны фіна-вугорскае групы ўральскае сям’і моваў; адносіцца да аглютынацыйных моваў. З прычыны працяглага існаваньня ў ізаляцыі ад большасьці роднасных моваў і дыялектаў, цьвярская, у адрозьненьне ад іншых моваў і дыялектаў карэлаў, захавалася ў найбольш архаічнай форме, якая, верагодна, зьяўляецца найбліжэйшай да агульнае протамовы карэлаў. Напрыклад, у цьвярской карэльскай назва Карэліі гучыць як Kariela, а не Karjala, як ва ўсіх астатніх прыбалтыйска-фінскіх мовах і, у прыватнасьці, карэльскай мове Карэліі (якая таксама ўваходзіць у склад прыбалтыйска-фінскіх моваў). Зь іншага боку, мова цьвярскіх карэлаў зазнала на сабе значны ўплыў расейскае мовы (якая ў літаральным сэнсе атачае мову), асабліва ў лексычнай сфэры. Таксама лічыцца, што на фармаваньне лексыкі цьвярское мовы аказалі значны ўплыў запазычваньні з мовы сярэдневяковай еганскай весі, за нашым часам ужо поўнасьцю зьніклай.

Пісьмовасьць

Дакладных зьвестак пра ўзьнікненьне пісьмовасьці ў цьвярскіх карэлаў не існуе. У ХІХ стагодзьдзі яна існавала ў форме кірыліцы, у красавіку 1930 року была ўведзеная пісьмовасьць на аснове лацінскага альфабэту.

Субдыялекты ды гаворкі

У складзе цьвярскога карэльскага дыялекту вылучаюцца шэсьць гаворак^[a]:

весьягонская
зубцоўская (даражаеўская) †
ліхаслаўльская (талмачоўская)
максаціхінская
рамешкаўская
талдамская

Колькасьць носьбітаў

Паводле зьвестак перапісу 1926 року, у Калінінскай (сучаснай Цьвярской) вобласьці налічвалася 140 567 цьвярскіх карэлаў, зь іх больш за 95% валодала карэльскай мовай. Згодна з Усерасейскім перапісам насельніцтва колькасьць цьвярскіх карэлаў складае 14 633 чалавекі.

Заўвагі

^ Мёртвыя субдыялекты ды гаворкі пазначаныя сымбалем крыжа — †.

Глядзіце таксама

Вонкавыя спасылкі

Уроки карельского языка > Форум Карел рассеяния

[1] Мёртвыя субдыялекты ды гаворкі пазначаныя сымбалем крыжа — †.

[a]