Вікіпэдыя

Гайд

Гайд (Гайдзь, Гайць), Гайда, Гейда (Кейда, Кейт) — мужчынскае імя і вытворнае ад яго прозьвішча.

Ґайд
лац. Gajd / Hajd
Gaid
Паходжаньне
Мова(-ы) германскія
Іншыя формы
Варыянт(ы) Гайда, Гейда, Гайдзь, Гайць, Кейда, Кейт
Вытворныя формы Геда
Зьвязаныя імёны Гайдэль, Гейдзен, Гейдар, Гейтарт, Гайдэман
Зьвязаныя артыкулы
якія пачынаюцца з «Ґайд»

Паходжаньне

рэдагаваць
Асноўны артыкул: Імёны ліцьвінаў

Гайд або Гайда, пазьней Гайда або Гейда, Гайт або Гейт, Кайт або Кейт (Gaidus, Gaido, Geide, Geith, Keith) — імя германскага паходжаньня[1][a]. Вытворныя германскія імёны — Gaike, Gaitse[3]. Іменная аснова -гайд- (-гайт-, -гейт-) паходзіць ад германскага gaid 'рагаціна, дзіда'[4][b]. Сярод ліцьвінаў бытавалі імёны Гайдэль (Гейтыла), Гейдзен (Гайцен), Гейдар, Гейтарт, Гайдэман. Адзначаліся германскія імёны Gaidel (Geitel), Gaidene (Gaidinus), Gaidheri (Geiter), Gaiterda, Geidemann.

Адпаведнасьць імя Гейд германскаму імю Gaido сьцьвердзіў францускі лінгвіст-германіст Раймонд Шмітляйн, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў[7].

Этымалягічны слоўнік старапольскіх асабовых імёнаў, выдадзены Польскай акадэміяй навук, адзначае гістарычнае бытаваньне ў Польшчы германскіх імёнаў Kejd[8], Gejtan (Gejton)[9].

У Прусіі бытавалі імёны: Geidel / Geydil[c] (1407 год), Geidute[d] (1261/1300 год), Geydebuth (1349 год)[12]. У 1617 годзе ў Каралявецкім унівэрсытэце навучаўся Johannes Geyke… Morungenses Borussi[13].

Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Iwaskonis Goyczovicz Nowogrodensis [tenutariorum] [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[14]; просилъ в Рудомине панъ Иванъ Кгоицев[15], Докгирдовнамъ корол дал: пани Юшковой Кгоицевича Анънушъце, а Петковои Олюшъце — Лынътупи а Свираны, а Трокиники[16], Юшку Кгоицевичу село Гощово, што за Кгардомъ было[17] (1440—1492 гады); Я, Коици Ярославич Строчевича (10 ліпеня 1492 году)[18]; наместникь витебский, naн Иван Кгойцевичъ (23 жніўня 1528 году)[19]; Якубъ Кгаикъ самъ. Братъ его Мартинъ самъ (1528 год)[20]; светковъ… Гришко Кгойдевичъ (20 студзеня 1540 году)[21]; Piothr a Stasz Goidziewiczy, Biel a Jurzi Goydziewici, Romassko Goidziewic synem Jociem, Andrzei Goidziewic (1558 год)[22]; Marczin Kieytowicz (20 чэрвеня 1597 году)[23]; Gaydowicz (1602—1604 гады)[24]; Марко Кгайда (1649 год)[25]; Krzysztof Gaydowicz (2 сакавіка 1758 году)[26]; Katarzyna Giejdo (1834 год)[27][e].

Носьбіты

рэдагаваць

Кейты — літоўскі шляхецкі род[43].

Кейды (Kiejda) — прыгонныя з Мардасаў і Крайванцаў, якія ўпамінаюцца ў XIX стагодзьдзі[44].

Гайда (Gajda) і Гайдзевіч (Gajdziewicz) — прозьвішчы, зафіксаваныя ў XIX стагодзьдзі ў ваколіцах Сувалкаў[45].

Гайдэн (Gaiden) — былая вёска каля Інстэрбургу ў Прусіі[46].

На гістарычнай Ашмяншчыне існуе вёска Гайдзі, у гістарычнай Прусіі — Гайдаў.

Заўвагі

рэдагаваць
  1. ^ У рэчышчы палітыкі летувізацыі расейскі лінгвіст-балтыст Уладзімер Тапароў падаваў рэканструяванае гіпатэтычнае *gait у слоўніку балтыйскай прускай мовы, вытворным ад якога называў літоўскі тапонім Гайценішкі[2]
  2. ^ Польска-летувіская аўтарка Юстына Вальковяк прызнае за найбольш адэкватнае тлумачэньне іменных асноваў -гейд- і -гейс- зь летувіскай мовы geĩsti (geidžiù) 'прагнуць'[5] (слова geidžiu упершыню фіксуецца ў слоўніку Канстанціна Шырвіда[6])
  3. ^ Адзначалася германскае імя Geidel[10]
  4. ^ Адзначалася германскае імя Gaidot[11]
  5. ^ Таксама:
    • Гайдзюн, Гайдан, Гейдан (адзначаліся германскія імёны Gaidon[28][29] і Gaidan[30]): servitiis duodecem, videlicet Andrea Gaydziun (22 траўня 1425 году)[31], Гейдан (Gejdan) — прозьвішча, зафіксаванае ў XIX стагодзьдзі ў ваколіцах Сувалкаў[32], Гайдановіч і Гайдан (Gajdan) — прозьвішчы, гістарычна зафіксаваныя на тэрыторыі цяперашняй Летувы[33];
    • Гейдут: люди Высокодворское волости… Ромашка Кгеидутевича (9 верасьня 1511 году)[34];
    • Гейтаўт (адзначалася старажытнае германскае імя Gaidald[35]): Gejtowt (XV—XVI ст. паводле выпісу XIX ст.)[36], Петръ Кгеитовътовичъ (1528 год)[37];
    • Гейдвід: Gieydwidzie (1744 год)[38], у XVI ст. існаваў маёнтак Гейтвідавічы (Гейтвидовичи) у Жамойцкім старостве[39];
    • Гайдзівойша: в Моишкгольскомъ повете… земль нашихъ пустыхъ… а Кгоидивоишки (5 сьнежня 1508 году)[40];
    • Гейтвіл: Альжбета Мацееўна Гейтвіловіч — расенская зямянка, якая ўпамінаецца ў 1583 годзе[41];
    • Гейдрым: sioło Wetusze… Abraham Gieydrym (1675—1677 гады)[42]

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 565.
  2. ^ Топоров В. П. Прусский язык. Словарь. Т. 2. — М., 1979. С. 133.
  3. ^ Graaf J. J. Nederlandsche doopnamen naar oorsprong en gebruik. — Bussum, 1915. S. XXVIII.
  4. ^ Morlet M.-T. Les noms de personne sur le territoire de l’ancienne Gaule du VIe au XIIe siècle. T. I: Les noms issus du germanique continental et les créations gallo-germaniques. — Paris, 1971. P. 97.
  5. ^ Walkowiak J. B. Litewskie nazwiska Polaków: słownik etymologiczno-frekwencyjny. — Poznań, 2019. S. 22.
  6. ^ gei̇̃sti, Lietuvių kalbos žodynas
  7. ^ Schmittlein R. Toponymes finnois et germaniques en Lituanie // Revue internationale d’onomastique. Nr. 2, 1948. P. 102.
  8. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 123.
  9. ^ Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych. T. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego. — Kraków, 1997. S. 65.
  10. ^ Gottschald M. Deutsche Namenkunde: Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung. — Berlin, 1982. S. 196.
  11. ^ Patronyme GAIDOT, Filae.com: Genealogy
  12. ^ Trautmann R. Die altpreußischen Personennamen. — Göttingen, 1925. S. 31.
  13. ^ Die matrikel der Universität Königsberg i. Pr. Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544—1656. — Leipzig, 1910. S. 227.
  14. ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
  15. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 22.
  16. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 28.
  17. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 58.
  18. ^ Заставный лист Коици Ярославича Строчевича на имения Липа и Дядьковичи (1492), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
  19. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 224 (4) (1522—1530). — Vilnius, 1997. P. 257.
  20. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 135.
  21. ^ Акты издаваемые Виленской археографической комиссией. Т. 17. Акты Гродненского земского суда. — Вильна, 1890. С. 69.
  22. ^ Писцовая книга Гродненской экономии с прибавлениями, изданная Виленской Комиссией для разбора древних актов. Ч. 1. — Вильна, 1881. С. 6.
  23. ^ Istorijos archyvas. T. 1: XVI amžiaus Lietuvos inventoriai. — Kaunas, 1934. P. 456.
  24. ^ Lebedys J. Lietuvių kalba XVII—XVIII a. viešajame gyvenime. — Vilnius, 1976. P. 75.
  25. ^ Реєстр Війська Запорозького 1649 року. — К., 1995. С. 191.
  26. ^ Акты издаваемые Виленской комиссией для разбора древних актов. Т. 35. — Вильна, 1910. С. 47.
  27. ^ Indura, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego
  28. ^ Larchey L. Dictionnaire des noms contenant la recherche étymologique des formes anciennes de 20,200 noms releves sur les annuaires de Paris. — Paris, 1880. P. 177.
  29. ^ Patronyme GAIDON, Filae.com: Genealogy
  30. ^ Patronyme GAIDAN, Filae.com: Genealogy
  31. ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 119.
  32. ^ Professor Jerzy Wisniewski, List of the XIXth century Suvalki region family names, Suwalki Genealogical Society
  33. ^ Lietuvių pavardžių žodynas. T. 1. — Vilnius, 1985. P. 605.
  34. ^ Lietuvos Metrika. Knyga 9 (1511—1518). — Vilnius, 2002. P. 116.
  35. ^ Förstemann E. W. Altdeutsches Namenbuch. Bd. 1: Personennamen. — Bonn, 1900. S. 566.
  36. ^ Būga K. Apie lietuvių asmens vardus. — Vilnius, 1911. P. 38.
  37. ^ Перапіс войска Вялікага княства Літоўскага 1528 года. Метрыка Вялікага княства Літоўскага. Кн. 523. — Менск, 2003. С. 159.
  38. ^ Diecezja Wileńska, 1744, Pawet, 20 лютага 2011 г.
  39. ^ Спрогис И. Я. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столетия. — Вильна, 1888. С. 70.
  40. ^ Акты, отно­ся­щи­е­ся к исто­рии Запад­ной Рос­сии. Вып. 2. 18‑я и 32 кни­ги запи­сей Литовской мет­ри­ки: Мет­ри­ка коро­ле­вы Боны. — Москва, 2018. С. 173.
  41. ^ Опись документов Виленского центрального архива древних актовых книг. Вып. 1. ― Вильна, 1901. С. 113.
  42. ^ Žemaičių vyskupijos vizitacija 1675—1677 m. // Fontes Historiae Lituaniae. Vol. X, 2011. P. 93.
  43. ^ Сьпіс шляхецкіх родаў, прозьвішчы якіх пачынаюцца на К, Згуртаваньне беларускай шляхты
  44. ^ Malewski Cz. Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. — Warszawa, 2016. S. 354.
  45. ^ Professor Jerzy Wisniewski, List of the XIXth century Suvalki region family names, Suwalki Genealogical Society
  46. ^ Палмайтис Л. Предложение по научной русификации исконных наименований перешедшей в состав России северной части бывшей Восточной Пруссии. — Европейский институт рассеянных этнических меньшинств, 2003. С. 49.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гайд&oldid=2609985»