Вікіпэдыя

Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч

Вінцэ́нт-Яку́б Ду́нін-Марцінке́віч (4 лютага 1808, фальварак Панюшкавічы — 29 сьнежня 1884, Люцінка) — клясык беларускае літаратуры, адзін з пачынальнікаў новае беларускае літаратуры й драматургіі, паэт, тэатральны й грамадзкі дзяяч[1].

Вінцэнт-Якуб Дунін-Марцінкевіч
лац. Vincent Dunin-Marcinkievič
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, здымак Антона Прушынскага
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, здымак Антона Прушынскага
герб Лебедзь
герб Лебедзь
Асабістыя зьвесткі
Псэўданімы Войт Навум, Навум Прыгаворка
Нарадзіўся 23 студзеня (4 лютага) 1808
Сьцяг Расейскай імпэрыі фальварак Панюшкавічы, Бабруйскі павет, Менская губэрня
Памёр 17 (29) сьнежня 1884 (76 гадоў)
Сьцяг Расейскай імпэрыі Люцінка, Менскі павет, Менская губэрня
Пахаваны
Род Дуніны-Марцінкевічы
Бацькі Якуб Дунін-Марцінкевіч
Мартына Нядзьведзкая
Жонка Юзэфа Бараноўская
Дзеці Каміла, Цэзарына, Міраслаў
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці празаік, паэт, драматург, перакладчык
Кірунак драматургія
Жанр сатыра
Мовы беларуская, польская
Дэбют «Сялянка» (1846)
Значныя творы «Гапон», «Пінская шляхта», «Залёты»
Творы на сайце Knihi.com
Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Марцінкевіч.

Біяграфія

рэдагаваць
 
Марка Белпошты (2008)

Адзінаю крыніцай зьвестак пра радавод Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча зьяўляецца шэраг дакумэнтаў, пададзеных аўтарам у жніўні 1832 году ў Менскую шляхецкую дэпутацыю. Па мужчынскай лініі прадзедам пісьменьніка быў Тодар Марцінкевіч, які меў трох сыноў: Яна, Станіслава й Мікалая, апошні зь іх — родны дзед Вінцэнта[2]. Да іншага адгалінаваньня роду Марцінкевічаў належаў паэт Геранім Марцінкевіч.

Вядома, што Ян Марцінкевіч нарадзіўся ў 1710 годзе. Таксама ёсьць зьвесткі пра тэстамэнт Тодара Марцінкевіча, датаваны 1719 годам, копія якога была ўзятая з наваградзкіх земскіх актаў толькі ў 1762 годзе, што ўказвае на даўгалецьце ягонага скаладальніка[2]. У гэтым дакумэнце Тодар Марцінкевіч запісаў сваім сынам у спадчыну свой маёнтак Высоха Слонімскага павету, атрыманы за ўдалую вайсковую службу[2]. Кіраваў тым маёнткам у асноўным дзед пісьменьніка Мікалай, на што ўказвае квітанцыя ад 4 кастрычніка 1729 году, дзе адзначаецца:

Яго міласьць пан Мікалай Марцінкевіч выплаціў са свайго маёнтка Высоха, які дастаўся яму пасьля бацькі Тодара і знаходзіцца ў Слонімскім павеце, ухвалены на Варшаўскім сойме пры трактаце Кароны Польскай і Вялікага Княства Літоўскага на войска таго ж Вялікага Княства Літоўскага, падымнае і падатак з 8 дымоў 31 злоты і 22 грошы[2]

Нарадзіўся ў фальварку Панюшкавічы (цяпер Бабруйскі раён) у сярэднезаможнай шляхецкай сям’і. Закончыў Бабруйскую павятовую школу (1824). Вучыўся ў Пецярбурскім унівэрсытэце на мэдыцынскім факультэце. З 1827 служыў у Менскай эпархіяльнай кансысторыі, Менскай крымінальнай палаце. У 1840 пакінуў службу, набыў фальварак Люцынка каля гораду Івянца. Тут разгарнулася ягоная культурна-асьветная, літаратурная й тэатральная дзейнасьць і прайшлі ўсе наступныя гады жыцьця. У час паўстаньня 1863-64 гадоў абвінавачваўся ў распаўсюджваньні «шкодных для ўраду» ідэяў, быў арыштаваны, знаходзіўся пад сьледзтвам, потым выпушчаны пад нагляд паліцыі. Пахаваны на могілках у Тупальшчыне (в. Падневічы, недалёка ад Люцынкі), цяпер Валожынскі раён.

Творчасьць

рэдагаваць
 
Памятная манэта НБ Беларусі «В. Дунін-Марцінкевіч. 2008 год»

Пісаў па-беларуску й па-польску. Творчую дзейнасьць пачаў з опэрных лібрэта, першыя зь якіх не захаваліся. У 1846 годзе ў Вільні надрукаваны ягоны драматычны твор «Сялянка» («Ідылія»; пастаноўка ажыцьцёўлена ў Менску ў 1852 годзе). У 1850-я гады стварыў шэраг паэтычных твораў, вершаваных аповесьцей й апавяданьняў — «Вечарніцы» й «Гапон» (1855), «Купала» (1856), «Шчароўскія дажынкі» (1857), «Травіца брат-сястрыца» й «Быліцы, расказы Навума» (напісана ў 1857 годзе). Пісаў таксама творы на польскай мове: «Благаславёная сям’я» й «Славяне ў ХІХ ст.» (1856). У 1859 годзе пераклаў на беларускую мову паэму Адама Міцкевіча «Пан Тадэвуш». Арганізаваў тэатральную трупу — першы беларускі тэатар, які наладжваў спэктаклі ў Люцінцы, а таксама ў Менску, Бабруйску й іншых месцах. У 1860-я — 1870-я гады напісаў камэдыі «Пінская шляхта» й «Залёты». Значная частка ягоных твораў, у тым ліку камэдыі, ня ўбачылі сьвету пры жыцьці аўтара.

Распрацаваў у беларускай літаратуры новыя жанры: вершаваная аповесьць і апавяданьне. Таксама лічыцца пачынальнікам беларускае нацыянальнае драматургіі.

Калі ён пачаў пісаць, сутыкнуўся з тымі самымі цяжкасьцямі, што й усе літаратары гэтага пэрыяду — адсутнасьцю ўнармаванае беларускае мовы (не было слоўнікаў і граматыкаў). Нягледзячы на гэта, ён здолеў выйсьці за вузкія дыялектныя межы й зарыентаваўся на агульнанародныя моўныя сродкі (пачаў ужываць формы словаў, якія былі вядомыя ва ўсёй Беларусі).

Памяць

рэдагаваць
 
Помнік Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча і Станіслава Манюшкі ў Менску

Імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча носіць вуліца ў Менску. Таксама імя В. Дунін-Марцінкевіча носіць Магілёўскі абласны тэатар драмы й камэдыі ў Бабруйску. Міністэрства культуры Беларусі й Беларускі саюз тэатральных дзеячаў (БСТД) заснавалі тэатральную прэмію імя Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча. У Беларусі існуе Міжнародны фэстываль нацыянальнай драматургіі, які таксама носіць імя драматурга.

4 лютага 2008 году Нацыянальны банк Беларусі ўвёў у абарачэньне памятныя манэты «В. Дунін-Марцінкевіч. 2008 год». Пошта Беларусі ў 2008 годзе выпусьціла марку, прысьвечаную пісьменьніку. 3 верасьня 2016 году ў цэнтры Менску адкрыты помнік кампазытару Станіславу Манюшку й Вінцэнту Дуніну-Марцінкевічу[3].

Крыніцы

рэдагаваць
  1. ^ Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: асоба і творчасць | Архівы Беларусі
  2. ^ а б в г Язэп Янушкевіч Дзяды не мелі бяды... Продкі Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча // Роднае слова. — Мн.: 2007. — № 5.
  3. ^ У цэнтры Менску адкрылі помнік Манюшку і Дуніну-Марцінкевічу

Літаратура

рэдагаваць

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць
Вікікрыніцы зьмяшчаюць арыгінальныя матэрыялы, датычныя тэмы артыкула:
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вінцэнт_Дунін-Марцінкевіч&oldid=2568205»